دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
چکیده
فعالیتهای آتشفشانی ایران بر دو امتداد قرار دارند یکی امتداد ایران شمالی یا البرز است که روی ان بطوری که دیدیم آتشفشانهای دماوند ، سهند ، سبلان ، آرارات کوچک و بزرگ قرار گرفته است و دیگری ، قوس ایران جنوبی یا زاگرس است که آتشفشانهای الوند و تفتان را دربر می‌گیرد. با توجه به این دو امتداد می‌توان گفت که امتدادهای مزبور در حقیقت امتداد نقاط ضعیف ایران هستند.
با توجه به اینکه اکثر زلزله‌های ایران در این دو ردیف متمرکز بوده‌اند (زلزله‌های قوچان ، بجنورد ، گرگان ، ترود لاریجان ، بوئین زهرا و آستارا در ردیف ایران شمالی و زلزله‌های بلوچستان ، لار ، کردستان ، شاپور و خوی در ردیف ایران جنوبی) صحت این ادعا تایید میشود
آتشفشانهای بزرگ باعث وقوع رعد و برق میشوند
محققان برای نخستین بار موفق به مشاهده مستقیم ارتباط آتشفشان با وقوع رعد و برق شدند.
به گزارش خبرنگارایرنا به نقل از ماهنامه علمی،آموزشی و خبری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، آتشفشانها می‌توانند سبب وقوع زلزله، ریزش بهمن و جاری شدن مواد مذاب شوند که براساس نتایج مطالعه جدید ، ارتباط فوران آتشفشانها با وقوع آذرخش را نیز اثبات می‌کند.
گروهی از محققان در آمریکا برای شناسایی ارتباط فوران آتشفشانها با وقوع رعد و برق ، اقدام به نصب گیرنده‌های رادیویی اطراف کوه آتشفشان " آگوستاین " در نزدیکی آلاسکا کردند ، آتشفشان " آگوستاین " در یک جزیره غیرمسکونی در خلیج" کوک" واقع شده وتقریبا هر ۱۰سال یک بار فوران می‌کند.
محققان پیش از نیز از روش مشابهی برای مطالعه رعد و برق‌های ایجاد شده در طوفان‌ها استفاده کرده بودند، وقوع رعد وبرق سبب ایجاد پالسهای رادیویی میشود که در صورت روشن بودن رادیوی خانگی و یا رادیوی خودرو نیز می‌توان نشانه‌های این پالسها را به صورت صداهای " هیس" مانند در لحظه وقوع آذرخش از طریق این دستگاه‌ها شنید.
دانشمندان می‌توانند بااستفاده از گیرنده‌های رادیویی که در نقاط مختلف کار گذاشته‌اند،پالسهای رادیویی آذرخش‌ها را در دریافت و از آنها برای شناسایی محل دقیق وقوع آذرخش در یک ابر استفاده کنند و به عبارتی ، تصویری سه بعدی از شکل آذرخش درون ابر را ترسیم کنند.
محققان عقیده دارند هنگام فوران آتشفشان و درلحظات اصلی این واقعه به دلیل برخورداری این ذرات از میزان زیادی بار الکترونیکی ، همانند لحظه‌ای که ابرهای باردار با یکدیگر برخورد میکنند ، پدیده آذرخش رخ میدهد.
دانشمندان از مدتها قبل به وقوع آذرخش در پی فورانهای بزرگ آتشفشانی پی برده بودند، اما هم‌اکنون محققان موفق شدند مرحله ابتدایی وقوع آذرخش در این فورانها را که درست در دهانه آتشفشان رخ میدهد ، شناسایی کنند.
به گفته آنها،اطلاعات جمع‌آوری شده از آتشفشان " آگوستاین " نشان میدهد جرقه‌های بزرگی از دهانه آتشفشان به درون ستون خاکستر وغبار موجود در بالای آتشفشان پرتاب میشود ، سپس درون ابری که بالای آتشفشان در حال شکل‌گیری است ، آذرخش رخ میدهد .
هنگامی که ابر خاکستر و غبار بر فراز آتشفشان رشد کرده و ابعاد آن افزایش یابد ، این آذرخش‌ها مستقل از دهانه آتشفشان و درون خود این ابر شکل می‌گیرند.
رعد وبرق در ابرهای بزرگ آتشفشانی از بسیاری جهات مشابه رعد و برق‌های ایجاد شده درون توفان‌ها است و از لحاظ ظاهری شاخه‌های متعددی دارد که ظرف حدود نیم ثانیه در ابر آتشفشانی ایجاد میشود ، دراین مطالعه محققان تنها موفق به شناسایی آذرخش‌هایی شدند که درون ابر آتشفشانی جابه جا میشوند، اما در گذشته گزارش‌هایی ازبرخورد آذرخش‌های مربوط به فورانهای آتشتفشانی با زمین ، وجود داشته است.
سال ۱۹۸۰درخلال فوران آتشفشان "سنت هلنز" برخورد آذرخش ناشی از آتشفشان به زمین سبب بروز آتش سوزی در جنگل‌های اطراف کوه شد. به گفته دانشمندان ،احتمالا بین شدت فوران آتشفشان و وقوع آذرخش‌های آتشفشانی ارتباط کلی وجود دارد زیرا هرچه آتشفشان شدیدتر باشد ذرات باردار بیشتری ازآن بیرون پرتاب میشود و احتمال وقوع این پدیده افزایش می‌یابد.
شکل آتشفشانها
بطور عمومی آتشفشانها سه شکل هندسی عمده دارند:
مخروطها ( Cones ) , سپر ها ( Shields ) و ورق ها ( Sheets ) .
ورق ها( Sheets )
سپر ها ( Shields )
مخروطها ( Cones )
مخروط میتواند متقارن باشد, مانند آنچه در مورد برخی ازآتشفشانهای آندزیتی ملاحظه می گردد.
مخروط میتواند بواسطه یک کالدرای مرکزی قطع شده باشد.مخروط میتواند کنده مانند کوتاه با دهانه مرکزی وسیع باشد ( مانند مخروطهای توفی حلقوی ) غلظت , میزان فوران , دوره فازهای فورانی , نوع میکانیسم انفجاری از جمله فاکتور های عمده در نحوه شکل یافتن مخروط ها و دیگر اشکال آتشفشان می باشند.
نمایی از یک مخروط
گدازه های بسیار غلیظ ( یا جریانهای پیروکلاستیک غلیظ ) در اطراف دامنه آتشفشان و یا در پای آن تجمع می یابند ( حتی اگر میزان فوران بالا باشد ) در حالی که گدازه های بسیار رقیق و همچنین جریانهای پیروکلاستیک جیم و روان , بسرعت از دهانه مرکزی آتشفشان دور شده و تشکیل دامنه های کم شیب و بالنتیجه سپرهای آتشفشانی کم ارتفاع می دهند.
آتشفشانهای سپری می توانند بعنوان حد واسط مخروط ها و ولکانیسم ورقی محسوب شوند.
نمایی از یک آتشفشان سپری
آتشفشانهای اخیر تشکیل بازالتهای سیلابی و یا جلگه ای می دهند. این بازالتها تجمع عظیمی از مواد خروجی بصورت ورقی یا صفحه ای داده که برخی از جریانها گدازه ای مساحتی متجاوز از یکصد هزار (000/100) کیلومتر مربع را می پوشانند, بدون اینکه تغییرات مهمی در ضخامت جریانها ملاحظه گردد .
همچنین برخی از گدازه های تحول یافته و رقیق شده تشکیل ورق های گسترده داده اند. وسیع ترین نوع ته نشستهای آتشفشانی ورقی مواد آذر آواری و یا در واقع تفراهای ریزشی ( Fallout tephra ) می باشند که تشکیل پوشش های گسترده از لاپیلی های پامیسی و یا خاکستر های آتشفشانی می دهند .
تفرای ریزشی ( Fallout tephra )
شکل عمومی اینگونه صفحات تفرائی بیضوی می باشد زیرا بعلت تاثیر جریان باد در یک جهت خاص که منطبق با جهت وزش باد است بیشتر پراکنده میشوند بطوریکه طول آن ممکن است به صدها و حتی هزاران کیلومتر برسد . البته اکثر این ورق ها کم ضخامت می باشند و حجم بازالتهای جلگه ای یا سیلابی و جریانهای پیرو کلاستیک عمده را ندارند . چنین ورق های تفرائی منفرد نتیجه انفجارهای پر قدرت می باشند که رد آنها را می توان تا مبداء که معمولاً یک کا لدرا می باشند دنبال نمود . این ته نشستهای تفرائی بخصوص لایه های خاکستر دار آتشفشانی را که خوب حفظ شده اند می توان ما بین ته نشستهای عمیق دریائی ملاحظه کرد. در روی خشکی , بخش عمده ای از آنها فرسوده می گرددو یا ممکن است آثار آنها را در توپوگرافیهای پست, در بین ته نشستهای دریاچه ای در زیر جریانهای آذر آواری و غیره مشاهده نمود.
ماگما را در اینجا به دو گروه تقسیم میکنند:
الف: ماگمای اولیه و یا مادر ( Parental magma ) که بواسطه ذوب بخشی گوشته فوقانی ( Upper mantle ) و یا پوسته تشکیل می شوند.
ماگمای مادر ( Parental magma )
ب : ماگمای اشتقاقی ( Derivative magma ) که بواسطه پدیده تفریق از ماگما ی اولیه و یا در اثر اختلاط ماگماها ( Magma mixing ) حاصل شده اند.
سنگ حاصل از ماگمای اشتقاقی
دو دسته از شرایط در تحول ماگمائی می توانند مد نظر قرار گیرند:
-دسته اول آنهایی می باشند که در محل تشکیل ماگما آنرا متاثر میسازند.
- دسته دوم آنهایی هستند که ضمن صعود ماگما و تا زمان فوران ماگما, آنرا تحت تاثیر قرار می دهند.
ماگما های بازالتی عموماً بعنوان ماگماهای اولیه نگریسته شده اند . البته در هر صورت هر ماگمائی می تواند بعنوان ماگمای مادر دیگر ماگمای بیشتر تفریق شده محسوب گردَد.
عواملی که باعث کنترل ترکیب ماگماهای بازالتی می شوند پیچیده بوده و از جمله عبارتند از :
الف – ترکیب : که شامل ترکیب شیمیائی و کانی شناسی سنگ مادر ( منشاء ) و همچنین ترکیب مواد فرار ( Volatipes ) یعنی نوع مواد فرار و فراوانی نسبی آنها می گردد.
ب – فرایند ذوب: که ارتباط با درجه ذوب بخشی ( که خود در ارتباط با فشار , حرارت و میزان مواد فرار می باشد) و عمقی که ماگما در آنجا تشکیل می شود دارد.
ماگماهای بازالتی هنگامی اولیه اطلاق می شوند که مستقیماً از محل تشکیل به سطح زمین برسند ( از طریق شکستگیها ) و عملاً متحمل هیچگونه تغییر شیمیائی ضمن انتقال نشده باشند.
ماگماهائی که بتوان آنها را اولیه نامید کم و نادر میباشند زیرا اغلب ماگماها ضمن سرد شدن ممکن است متحمل تبلور بخشی شده و یا با اختلاط و آلودگی در مسیر خود به سطح زمین دچار تغییر ترکیب شیمیایی بشوند.درجه ذوب بخشی در هر عمقی در رابطه با فشار و میزان مواد فرار سیستم می باشد. کارهای انجام شده در دهه اخیر نشان داده است که نوع میزان مواد فرار تاثیر عمده ای بر درجه حرارت ذوب , درجه ذوب بخشی پریدوتیت گوشته و ترکیب شیمیائی ماگمای حاصله بر اثر ذوب بخشی دارد. مواد چفرار اصلی مطالعه شده همانا آب H2O و گاز کربنیک CO2 می باشند.
فوران های انفجاری از ویژگیهای ماگماهای مافیک خیلی تحت اشباع از سیلیس بوده بنظر میرسد بواسطه فراوانی مواد فرار موجود در ماگماهای مزبور میباشد.
نمایی از فوران ماگما از نوع استرامبولی
همچنین خروج غیر انفجاری بازالتهای توله ئیتی, محتملاً بواسطه پایین بودن میزان مواد فرار موجود در آنها می تواند باشد. میزان پایین مواد فرار می تواند بواسطه درجه ذوب بخشی بالا و یا پائین بودن آن در سنگ ها در گوشته باشد. در واقع درجه ذوب بخشی بالا سبب ترقیق مواد فرار میشود.زیرا این مواد فرارکه درمواد ذوب شده اولیه ( براثر ناپایداری زودرس فازهای هیدراته ) تمرکز می یابند , بر اثر ذوب بخشی زیادتر در ماده مذاب ترقیق می گردند.
دانشمندان در جست‌و‌جوی عامل زمین‌لرزه‌ها و آتشفشانها [ January 31, 2006 ]
ایسنا:یکی از بزرگترین کشتی‌های تحقیقاتی جهان موسوم به چیکوی (CHIKYU) که مجهز به بزرگترین مته ویژه ایجاد حفره در زیر دریا و یک آزمایشگاه شناور بسیار پیشرفته است، پس از پشت سرگذاشتن آزمایش‌های اولیه آماده انجام ماموریت اصلی خود است.
این کشتی ژاپنی مجهز علمی و پژوهشی با بودجه‌ای بالغ بر 500 میلیون دلار به همراه قایق‌های مجهز خود راهی اقیانوس خواهد شد تا به تحقیقات گسترده‌ای در قالب نفوذ به قلب زمین با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات تحقیقاتی نخستین نشانه‌های حیات زمینی را در اعماق پوسته اقدام کنند.
از دیگر اهداف دانشمندان در این پروژه عظیم تحقیقاتی می‌توان به کشف رموز مربوط به تغییرات آب‌و‌هوایی، کشف میکروب‌هایی که اساس حیات را توضیح می‌دهند و پی بردن به علل وقوع زمین‌لرزه‌ها اشاره کرد.
این کشتی 192 متری نخستین آزمایش اصلی خود را در ماه نوامبر گذشته در کف اقیانوس واقع در شمال آبهای ژاپن انجام داد که طی آن دانشمندان از امکان به دست‌آوردن اطلاعات تاریخی درخصوص چرخه‌یی از آتشفشانها گرفته تا فرآیند گرم‌شدن زمین خبر دادند.
این کشتی در مرحله نخست 7 کیلومتر از کف اقیانوس را سوراخ کرده و سپس سیلندر 5/1 متری آن در این عمق پر از موادی خواهد شد که احتمالا دربرگیرنده نخستین نشانه‌های علائم حیات بر روی زمین هم میباشند.
این عمق سه برابر طولانی‌تر از تمام سوراخ‌ها و شکاف‌های است که طی سال‌های اخیر به منظور فعالیتهای علمی و پژوهشی از سوی دانشمندان در بستر اقیانوس‌ها حفر شده است.
در همین خصوص مدیر کل این پروژه به مجله تایمز گفت: در قرن بیستم ذهن دانشمندان و مردم به اساس ماده و جهان مطعوف شده بود و از این رو این طور به نظر میرسد که سفر به فضا و حتی ماه بسیار مفید باشد.
به گزارش ایسنا، این کشتی تحقیقاتی همچنین تحقیقات فراوانی را در خصوص اساس زمین لرزه‌ها خواهد داشت.
به گفته دانشمندان، آنها در تلاشند با گذاشتن حس‌گرهایی در زیر پوسته زمین نخستین سیستم مؤثر پیش‌بینی زمین لرزه را در ژاپن و شرق آسیا طراحی و ارائه کنند.
فلسفه این ماموریت این است که ممکن است حیات بر روی زمین ریشه در زیر پوسته زمین و دما و فشارهای ناشناخته آن داشته باشد.
به گفته دانشمندان انرژی‌ای که نخستین نشانه‌های زندگی را بر روی زمین رقم زده است، ممکن است بیشتر وابسته به حرارت مرکزی زمین باشد تا خورشید.
به گزارش ایسنا، نمونه‌هایی از پوسته زمین طی هزاران سال گذشته به سطح زمین رسیده‌اند و دانشمندان هم به مطالعه آنها پرداخته‌اند با این حال هیچ کس تاکنون یک ارگانیسم «زنده» آن را مشاهده نکرده و حتی هیچ کس نمی‌داند که آیا میکروارگانیسم‌هایی در آنجا زندگی میکنند یا نه!
آتشفشانها و جریان گدازه
آتشفشانها بوسیله تزریق ذرات گرد و غبار و گازها به داخل هوا باعث تغییرات در نیروی جو میشوند. نحوه دخالت آتشفشانها پیچیده است. به طور استثناء انفجارهای شدید آتشفشانی سبب کاهش موقت دمای کره زمین خواهد شد. کاهش دما چطور ممکن است رخ دهد؟ برای مثال بعد از فوران آتشفشان مانت آگیونگ بالیا در مارس 1963 بعد از شروع سال 1964 و قبل از 1965 دمای تروپوسفر بالایی و میانی حاره‌ای یک درجه سانتیگراد کاهش یافت. (Newell 1970, 1981). بر خلاف این چندین فوران آتشفشانی بزرگ مانند کوس گیونیا و نیکاراگوا در سال 1980 (Kerr 1987, Deepak 1983) اثرات قابل تشخیصی بر روی دمای جوی نداشته‌اند. فوران کوه استی هلن تقریباً نصف مقدار مواد را در داخل استراتوسفر نسبت به فوران کوه آگیونگ بالیا وارد نمود. ولی با این وجود تغییرات واقعی دراز مدتی روی تغییر اقلیم نداشت و فقط اثرات کوتاه مدت داشت. (Robock and mass 1982). این وضعیت دشوار اکنون حل شده است. عامل‌های کلیدی در فهم رابطه میان فورانها و اقلیم ترکیب دفع و مقدار خاص سولفور رها شده و موقعیت، زمان سال، شایط اقلیمی غالب در موقع فوران آتشفشان که انتشار و طول عمر ابرهای ناشی از آئروزول‌های آتشفشانی را تعیین می‌کند. (Rampin et al 1988)، (Palais and Sigurdsson 1989) و (Sigurdsson 1990).
کاهش دمای بر آورد شده در نیمکره شمالی بعد از فوران کوه آگیونگ، فیوگو، کوه استی هلن، کاتمایی، کراکاتای، لاکی، کوه سانتاماریا و تامبورا همبستگی مثبتی با برآورد افزایش سولفور داشته است (شکل 6ـ4). قسمت زیادی از تغییر اقلیم جهانی در قرن اخیر ممکن است ناشی از خروج گازهای آتشفشانی باشد. (Robock 1991).
نکته قابل اشاره این است که فعالیتهای آتشفشانی در دوره‌های کوتاه مدت در چرخه‌های فرا کروی ناپدید میشود. حداکثر آنتروپی روش‌های تحلیل طیفی زمانی که اندیکس پوشش گرد و غبار لامباس برای نیمکره شمالی به کار می‌بریم از 1968-1500 و حداکثر اوج آن با دوره بازگشت 6/18 و 8/10 سال آشکار شده است. (Currie 1994).
بدون شک فورانهای اخیر هیچ کدام به بزرگی فورانهای آتشفشانی دوران گذشته زمین شناسی نبوده‌اند. آتشفشان توبا در سوماترا تقریباً 73500 سال پیش فوران کرد. (شکل 7ـ4).
این فوران غول پیکر بر آورد شده است تقریباً 10000-1000 میلیون تن آئروزل اسید سولفوریک و همین اندازه خاکستر‌های ریز در 37-27 کلیومتری جو منتشر کرده است.
(Ram pino and et al 1988) (Rampino and self 1992)
فوران تام بورا در سال 1815 در مقایسه با دیگر فورانها فقط 100 میلیون تن آئروزل اسید سولفوریک آزاد کرد. اگر چه واقعه فوران آتشفشان تامبورا سبب خورشید گرفتگی شد اما برآوردهای دقیق‌تر نشان میدهد حادثه فوران توبا سبب قطع عمل فتوسنتز در گیاهان و کاهش
C°5-3 دما در نیمکره شمالی شد.
فورانهای شدیدی مانند توبا و حتی بزرگتر می‌توان انتظار داشت شرایطی مانند انفجارهای عظیم اتمی ایجاد کند، هر چند ذرات گرد و غبار آتشفشانی پایداری طولانی‌تری نسبت به دود انفجارات هسته‌ای دارند. بزرگترین فورانها که فورانهای شدید نامیده میشوند ممکن است نتایج جهانی داشته باشند و سبب ایجاد زمستان‌های آتشفشانی مانند آنچه اخیراً تحت عنوان «زمستان‌های اتمی» پیشنهاد شده است شود. (RamPino et al 1985, 1988).
مغناطیس خالص بعضی از آتشفشانهای گذشته این تفکر هوس‌انگیز را به خاطر می‌آورد که فورانهای شدید (یا شاید تعداد زیادی از فورانهای کوچکتر) ممکن است نقش اساسی در آغاز و تنظیم زمان چرخه‌های یخچالی و میان یخچالی داشته باشد. (e.g. Gentilli 1948. wexler 1952, Bray 1974, 1977). مطمئن باشید تغییر اقلیم در کواترنر زمانیکه بازخورد میان فعالیتهای آتشفشانی و اقلیم بسیار شدید بوده است رخ داده است.
پایین رفتن سطح دریا سبب افزایش فوران آتشفشان در نتیجه کاهش بیشتر دما میشود. (Rampino and self 1993). ممکن است فوران آتشفشان توبا که در زمان رشد سریع یخ‌ها و پایین رفتن سطح آب دریاها صورت گرفته است اتفاقی نباشد و ممکن است این موضوع شدیداً به تغییر شرایط یخچالی که تحت آن شرایط صورت گرفته کمک کند. (Rampino and self 1992).
شکل (7ـ4) زمین ساخت صحفه‌ای و نقشه موقعیت مجموعه کالدرا کوه توبا. شکل الحاقی سمت چپ بالا موقعیت جاهائیکه خاکستر آتشفشانی از جوانترین فوران توف‌های کوه توبا را نشان میدهد. شکل الحاقی سمت راست بالا توزیع کنونی جوانترین توف‌های کوه توبا در اطراف دریاچه توبا در سوماترا را نشان میدهد.
یک ارتباط میان تولید گرمایی زمین‌شناسی و اقلیم اخیراً آشکار شده است. جریانهای بزرگ گدازه در زیر دریاها با حجمی در حدود km10 در ته اقیانوس آرام تصور کنید! این گدازه‌ها ممکن است تولید ناهنجاریهای گرمایی زیادی کند که باعث بر هم ریختن فرایندهای چرخه‌ای اقیانوس شود و عاملی برای ماهیت پدیده ال نینو باشد (Shaw and Moore 1988). ماگماهای میان اقیانوسی مستعد ایجاد تکرار نابهنجاری گرمایی به بزرگی 10 درصد نابهنجاری ال نینو در سطح دریا در فاصله تقریباً 5 سال حوادث ال نینو که در فاصله سال 1935 و 1984 رخ داده است میباشد. میزان برآورد فوران، سرد شدن ماگما در کف دریا و انتقال گرما به سطح اقیانوس میتواند دلیل ایجاد یک ناهنجاری دمایی در مقایسه با ناهنجاری ناشی از ال نینو شود.
انواع آتشفشان
آتشفشانهاى سپرى‌شکل مواد مذاب بازالتى که نسبتا از نظر SiO2 فقیر و داراى میزان بالایى از تمرکز آهن و منیزیم هستند نسبتا روان بوده و به آرامى و سهولت جارى مى‌شوند منظر آتشفشانى بسیار مسطح است. مانند هاوایی. آتشفشانهاى گنبدى مواد مذاب آتشفشانى حاوى SiO2 بیشتر و فقیر از آهن و منیزیم است مواد مذاب و گرانروى بالا و به آسانى در سطح روان نمى‌شوند. و در نزدیکى دودکش انفجار پیدا مى‌کنند و ساختمانهاى متراکم ایجاد مى‌کنند که داراى پهلوهاى با شیب زیاد است و یک گنبد آتشفشانى را تشکیل مى‌دهند. آتشفشان نوع ترکیبى (مرکب) داراى فورانهاى متناوب در زمان‌هاى مختلف است بسیارى از این آتشفشانها مقدارى مواد آذرآوارى و مواد مذاب و مقدارى مواد آوارى و غیره از خود خارج مى‌کنند آتشفشانهایى که بدین صورت و به شکل لایه‌اى ساخته مى‌شوند به استراتوولکانو (Stratovolcano) و یا آتشفشانهاى چینه‌اى مرسوم‌اند بیشتر آتشفشانهاى خطرناک در غرب ایالات متحده و آنشفشان دماوند و تفتان از این نوع‌اند.
آتشفشانها تنها 7 درصد زلزله ها را تشکیل می دهد
آتشفشانها تنها 7 درصد زلزله ها را تشکیل می دهد و بیشترین زلزله ها در تکنونیکی روی می دهد. به گزارش مهر، نخستین همایش زلزله و پیامدهای ناشی از آن، روز گذشته با حضور کارشناسان و مسؤلان استان مازندران در ساری به کار خود پایان داد. در دومین و آخرین روز از همایش زلزله و پیامدهای ناشی از آن، اساتید زلزله از دانشگاه های پیام نور و مازندران، پیرامون ارزیابی پارامترهای تکنونیکی و ساختمان زلزله های ایران سخنانی ایراد کردند. مهندس وحید سید نژاد جلودار، دانشجو و محقق دانشگاه پیام نور، طی سخنانی در مورد ساختمان زلزله های ایران گفت: عوامل ایجاد کننده زلزله شامل آتشفشان و فرو ریزش است. وی ادامه داد: آتشفشانها تنها 7 درصد زلزله ها را تشکیل می دهد و بیشترین زلزله ها در تکنونیکی روی می دهد. دکتر سید رمضان موسوی، عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه مازندران نیز در مورد بررسی گسل های فعال و زمین لرزه های تاریخی با استفاده از تکنولوژی ماهواره ای توضیحاتی ارائه داد. وی افزود: هر زلزله ای که در گذشته روی داد بر روی گسل بود. به گزارش مهر، نخستین همایش زلزله و پیامدهای ناشی از آن به همت جمعیت هلال احمر مازندران و همکاری انجمن های علمی جغرافیا و زمین شناسی دانشگاه پیام نور، به مدت 2 روز در ساری برگزار شد
هرگاه نقشه پراکندگی آتشفشانهای فعال و نقشه حدود صفحات تشکیل دهنده زمین را باهم مقایسه می کنیم بین آنها دو انطباق قابل توجه مشاهده می کنیم. در گودالهای اقیانوسی یعنی مناطق فرو رانش آتشفشانهای فعال و انفجاری ظاهر می گردد مانند نواحی ژاپن ، اندونزی ،فیلیپین و همچنین نواحی محل وقوع زلزله نیز می باشد . مناطق برآمده وسط اقیانوس هم محل وقوع آتشفشانهای فعال و تقریباً دائمی است. این آتشفشانها چندان قابل رویت نیستند ، زیرا در اعماق 1000 تا 2000 متر زیر آب دریا اتفاق می افتد و بندرت در سطح زمین ظاهر می شود. در عوض در محل گسل های تغییر شکل دهنده ، فعالیتهای آتشفشانی وجود ندارد به طوریکه دریوگسلاوی و شمال ترکیه در امتداد گسل (( سان اندر یاس)) و یا روی گسل اردن هیچ وجه آتشفشان فعال دیده نمی شود. در این محلها که حاشیه صفحات به هم اصطکاک داشته و مالیده می شود هیچ گونه انتقال ماده به صورت قائم وجود نداشته و موادی از درون به سطح زمین صعود نمی کند بنابراین فاقد آتشفشان فعالند . به کمک تکتونیک صفحات می توان درباره انتشار جغرافیا یی زلزله ها و پراکندگی آتشفشانها اطلاعات مفیدی به دست آورد . اگر تکتونیک صفحه ای و مناطق فرو رانش حاشیه قاره ها را کنارهم قرار دهیم به آسانی می توان نتیجه گرفت که:
مناطق فرورانش حاشیه قاره ها برای زندگی انسانها بسیارخطرناک است چون محل بروز آتشفشانها ست. در حالیکه مناطق گسلهای تغییر شکل دهنده فاقد تظاهرات آتشفشانی هستند اما باید این نکته را در نظر داشت که این قواعد کامل نیستند زیرا تکتونیک صفحه ای قادر به توضیح تمام این مسائل نیست و استثنا هایی هم وجود دارد مانند جزایر (( هاوایی ، رئونیون ، تاهیتی)) و حتی در فرانسه آتشفشانهای (( ماسیف سانترال)) هم که اکنون خاموشند و خارج از این طرح فوق قرارمی گیرند یعنی هیچ یک از این محلها برروی مرز بین صفحات قرار نداشته در حالی که فعالیتهای آتشفشانی در آنها امری طبیعی و غیر قابل انکار است . برای تفسیر این آتشفشانها نظریه ای پیشنهاد شد به نام نقاط داغ . طبق این نظریه : در درون زمین ودر مناطق بسیار عمیق تر از جایی که درآن صفحات وارد می شود مناطق داغی وجود دارد که مواد مذاب به طور قائم از آن بیرون ریخته می شود در واقع این فورانها صفحات سازنده زمین را سوراخ نموده و به سطح آن می رسد و ازانباشته شدن مواد مذاب کوههای آتشفشانی در داخل صفحات پدیدار می شود. چنانکه نقطه داغ در مرکزاقیانوس آرام به علت حرکت سریع صفحه اقیانوسی ( 5cm در سال) سلسله آتشفشانهای خطی مجمع الجزایری هاوایی را بوجود آورده است و بالعکس اگر صفحات حرکت کند داشته باشند (1-2cm در سال) از فورانهای منتسب به نقاط داغ مجمع الجزایر خوشه مانندی بوجود می آید . مانند ((اسوریا کاناری)) در اقیانوس اطلس شمالی . توضیحاتی که داده شد با دو دلیل که در حول و حوش هاوایی به دست آوردیم مطابقت می کند یکی سن آتشفشانها که نسبت به کف اقیانوس احاطه کننده آن جوانتر می باشد دوم سن جزایر آتشفشانی هاوایی که هر قدر از سمت مشرق به مغرب توجه می کنیم به طور منظم افزایش می یابد.
منبع: ناآرامیهای زمین
فعالیت آتشفشانها
آتشفشانها دستگاههایی هستند که سطح زمین را با مناطق درونی زمین ، یعنی جایی که بر اثر بالا بودن دما ، سنگها به صورت مذاب‌اند، مربوط می‌کند و از آن گدازه‌های آتشفشانی ، مواد آذر آواری و گازها خارج میشود. هنگامی که مواد مذاب به سطح زمین می‌رسند. غالبا برجستگیها و اشکال خاصی ایجاد میکنند. در بسیاری از آتشفشانها ، فعالیت به یکباره به اتمام نمی‌رسد و در اکثر موارد ، مراحل خروج مواد یا مراحل فعالیت آتشفشانها با مراحل آرامش توام است. مرحله آرامش یک آتشفشان ، که ممکن است بسیار طولانی هم باشد، به نام مرحله خاموشی آتشفشان نامیده میشود (مانند مرحله فعلی سهند).
در بعضی از آتشفشانها مرحله خاموشی ممکن است دائمی باشد، اما این امر نسبی است. اصطلاح آتشفشان معمولا تصوری از کوه مخروطی را در خاط تجسم می‌کند که قله آن شکل قیف مانند داشته و دهانه آتششان در داخل آن قرار دارد و معمولا از آن دودهای غلیظ و رنگی خارج میشود. بسیاری از محققین سعی کرده‌اند برای فعالیتهای آتشفشانی که به صور مختلف انجام می‌پذیرد، نظم و ترتیب قائل شده و آنها را رده‌بندی نماید. انواع فعالیتهای آتشفشانی بر اساس اهمیت مواد خارج شده به قرار زیر است:
فورانهای اصلی
معمولا تحت عنوان فوران اصلی از مراحل تشکیل یک آتشفشان جدید صحبت میشود. این فورانها را نمی‌توان از فورانهایی که دودکش مسدود دارند مجزا نمود. ولی می‌توان ادعا کرد که در فورانهای اصلی دودکش جدید حاصل میشود در حالی که در فورانهای گازی فقط دودکش قدیمی دوباره باز می‌گردد از نظر توصیفی مراحل تولید یک آتشفشان به شرح زیر است:
اول خاکهای محل دهانه بر اثر انفجار به اطراف پراکنه میشود. این عمل با لرزشهای موضعی شدید همراه است. بعد فوران گاز شروع می‌گردد که آبهای زیرزمینی و گل را به خارج پرتاب می‌کند و پس از باز شدن دودکش آغاز می‌گردد که قطعات سنگ با شدت به اطراف پراکنده میشود و برش خاصی تولید می‌کند که به آن برش حفر دودکش می‌گویند. و به این ترتیب آتشفشان متولد میشود و تمام آتشفشانهایی که در قرن اخیر فعالیت نموده‌اند در مجاورت آتشفشانهای قدیمی تولید شده‌اند.
فورانهای گازی
فوران گازی انفجاری ممکن است دهانه مسدود آتشفشان را باز نماید و یا قله آن را به خارج پرتاب کند. در حالی که فاقد هرگونه گدازه است. نمی‌توانیم منشا گازهایی را که سبب انفجار میشوند با اطمینان تعیین کنیم، زیرا انفجار ممکن است مربوط به خروج گازهای ماگمایی یا مربوط به آبهای زیرزمینی باشد که بر اثر گرما تبخیر گردیده‌اند. فورانهای گازی غالبا در آتشفشانهای نیمه خاموشی که دهانه مسدود دارند، حاصل میشود. فورانهای مزبور بوسیله دانا (Dana) نیمه ولکانیک ، بوسیله موکالی اولتراولکانیک و بوسیله فون‌ولف فوران غیر‌مستقیم نامگذاری گردید. از بین گازها هم بخار آب دارای اهمیت فوق‌العاده است.
فورانهای آبدار
درحالت کلی هنگامی که سفره‌های آبدار زیرزمینی در مجاورت ستونهای ماگمایی قرار گیرد، آب آن گرم و به بخار تبدیل میشود. افزایش فشار باعث انفجار مخزن بخار می‌گردد و در این حالت از فورانهای آبدار صحبت میشود. این قبیل فورانها انفجاری‌‌اند و به همین دلیل به آنها انفجار آبدار می‌گویند. مآرهای بازالتی به این طریق بوجود می‌آیند. انفجار آبدار دارای انواع متفاوتی به شرح زیر است:
نوع اول
یکی از انفجارهای آبدار شناخته شده مربوط به ناحیه گوگردزایی پما‌تانگ‌باتا در سوماتر در سال 1933 است. در ناحیه مزبور ، دو هفته قبل از فوران ، زمین لرزه‌ای سبب باز شدن شکافهایی در زمین گردید و آبهای سطحی به داخل آبها نفوذ نمود. این آبها در اثر برخورد با گازهای گرم ماگمایی به دمای جوش رسید و سپس تبخیر گردید. در نتیجه انفجارهایی تولید شد که بخار آب تا ارتفاع 2000 متری از سطح زمین بالا رفت و قطعات سنگهای قدیمی و گل تا 1100 متر به هوا پرتاب شد و دو دهانه بزرگ در محل خروج ایجاد شد.
نوع دوم
فوران سودتسی سال 1963 در ایسلند با انفجار آبدار شروع گردید. در این منطقه گدازه‌ها به کف دریای کم‌عمقتر نزدیک شد و از برخورد آن با آب دریا انفجار مهیبی به وقوع پیوست و بخار آب همرام خرده سنگ تا ارتفاع زیاد به هوا پرتاب شد.
نوع سوم
فوران آبدار کیلوئه در سال 1924 را نتیجه نشت سطح گدازه در دریاچه گدازه و حجاری آتشفشان و نفوذ بعدی آب به داخل مجاری خالی تصور میکنند. در اینجا تماس آب با گدازه ، فوران انفجاری بسیار شدیدی تولید نمود و تا 17 روز ادامه داشت.
مراحل فعالیت آتشفشان
هر آتشفشان را می‌توان بر حسب مراحل فعالیت در دو گروه قرار داد:
آتشفشان یک مرحله‌ای
که فعالیت آن در طی یک مرحله به صورت محصول انفجاری یا جریان گدازه خاتمه می‌یابد. مدت این قبیل فعالیت ممکن است کوتاه و تا چندین سال طول بکشد ولی ترکیب و نوع مواد مذاب یک سال است و تنها یک مسیر ساده برای خروج مواد وجود دارد.
آتشفشان چند مرحله‌ای
که فعالیت آن شامل مراحل مختلف است و هر مرحه بوسیله دوره آرامش نسبتا طولانی از هم جدا میشود، مثلا دماوند یا سبلان. در هر مرحله ممکن است مجاری خروج (دهانه و مخروطهای فرعی) جدیدی بوجود آید. بنابراین مسیر خروج پیچیده و انشعابی است. به نحوی که در زمانهای مختلف بعضی از آنها فعال و بعضی به صورت غیر فعال باقی می‌مانند.
در زمان حاضر ، بیش از 500 آتشفشان با درجات فعالیت مختلف شناخته شده‌اند. البته این تعداد ، نمایشگر تمامی آتشفشانهای موجود در زمین نیست. زیرا تعداد زیادی آتشفشان فعال در زیر دریاها موجودند که هنوز تعدادی از آنها ناشناخته‌اند.
توزیع آتشفشانها
توزیع این آتشفشانها یکنواخت نیست بلکه تمرکز آنها در مناطق خاصی است. تمرکز آتشفشانها در مناطق و نواحی خاصی از زمین است که این مناطق در حقیقت نمایشگر نقاط ضعف زمین هستند. مناطق مزبور را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
منطقه اقیانوس آرام
قسمت اعظم آتشفشانها (حدود 60 درصد) در سواحل و جزایر اقیانوس آرام واقعند. آتشفشانهای فعال در منطقه اقیانوس کبیر ، روی منحنی دایره مانندی متمرکز شده‌اند که به نام حلقه آتشین یا کمربند آتشین خوانده میشود. آتشفشانهای معروفی چون آلئوتین ، آلاسکا ، رشوز و پله در امتداد این حلقه قرار گرفته‌اند. آتشفشان معروف هاوایی در داخل این حلقه واقع شده است.
منطقه مدیترانه یا منطقه کوههای جوان آلپ
این منطقه دارای اهمیت کمتری است زیرا تعداد زیادی از آتشفشانهای آن خاموش است. از جمله آتشفشانهای معروف آن می‌توان وزو ، استرمبولی و ولکانو در ایتالیا ، آتشفشان خاموش دماوند در ایران و آتشفشانهای جزایر سوئد را نام برد.
منطقه اقیانوس اطلس
این منطقه نیز از نظر فعالیتهای آتشفشانی اهمیت منطقه اقیانوس آرام را ندارد. از جمله آتشفشانهای معروف این ناحیه می‌توان آتشفشانهای ایسلند ، قناری و آتشفشانهای جزایر دماغه سبز را نام برد. در این منطقه تعداد زیادی آتشفشان زیر دریایی نیز وجود دارد.
منطقه اقیانوس هند
مهمترین آتشفشانهای این منطقه آتشفشانهای عظیم جزایر ریونیون در نزدیکی ماداگاسکار است. علاوه بر آتشفشانهایی که در اطراف مناطق یادشده وجود دارند، در بعضی موارد آتشفشانهای پراکنده‌ای نیز دیده میشود که از جمله آنها می‌توان از آتشفشانهای شمال اربوس و ترور در قطب جنوب نام برد.
فعالیتهای آتشفشانی در ایران
از نظر زمین شناسی ، ایران را به چهار واحد ، ایران شمالی ، ایران مرکزی ، ایران جنوبی و چینهای ساحلی تقسیم میکنند. بنابراین لازم است که آتشفشانهای هر یک از این واحدها ، جداگانه بررسی شود.
ایران شمالی یا البرز
ایران شمالی شامل کوههایی است که از آذربایجان شروع شده تا خراسان ادامه دارد و بطوری که می‌دانیم، این کوهها در غرب به نام کوههای آذربایجان ، در قسمت مرکزی به نام البرز و در قسمت شرقی به نام هزار مسجد خوانده میشود. آتشفشانهای ایران شمالی عبارتند از :
• آتشفشان دماوند : ارتفاع قله این آتشفشان 5860 متر است. این آتشفشان در حال حاضر خاموش است. فعالیتهای متناوب این آتشفشان از دوره الیاس شروع شده و آخرین فعالیت آن در اوائل کواترنری بوده است. دماوند از گروه آتشفشانهای نوع استرومبولی است.
• آتشفشان سهند : این آتشفشان خاموش ، در جنوب شرقی تبریز قرار دارد. فعالیت سهند مربوط به اوائل کواترنری بوده. این آتشفشان از تجمع بیش از 12 مخروط که به فاصله چند کیلومتر از هم قرار دارند، تشکیل شده است. ارتفاع بلندترین مخروط این آتشفشان ، قله جام نام دارد که این قله حدود 3200 متر است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 30 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
