آسیب شناسی اجتماعی
مقدمه
ای خدای پاک و بی انباز ویار دست گیر وجرم ما را در گذار
«مولوی»
انسانها در فراز و نشیبهای تاریخ همیشه از دردها و آسیبهای اجتماعی بسیاری رنج برده اند و همواره در جستجوی یافتن علل و انگیزه های آنها بوده اند تا رهها و شیوه هایی را برای رهایی ازآنها بیابند. از مجموعه این آگاهیها و تجربه ها و آموخته ها، توانسته اند زمینه های مطالعاتی و رشته های مختلفی را برای تبیین بی هنجاریها و نابسامانیهای زندگی اجتماعی پی ریزی کنند. حاصل این کار پیدایی دانش آسیب شناسی اجتماعی (جامعه شناسی انحراف) است. آسیب شناسی اجتماعی مطالعه بی نظمیها و آسیبهای اجتماعی همراه با علل و انگیزه های پیدایی آنها و نیز شیوه های پیشگیری و درمان این پدیده ها، به انضمام مطالعه شرایط بیمار گونه اجتماعی است؛ زیرا خاستگاه اصلی تبهکاری را باید در کل حیات اجتماعی از قبیل: فقر، تورم، گرانی، بیکاری، فقدان امنیت مالی و حقوقی و دیگر عواملی که باعث محرومیت می شوند. زمینه مساعدی را برای انواع مختلف آسیبهای اجتماعی چون: خودکشی، سرقت، اعتیاد به مواد مخدر، الکلیسم، طلاق، گدایی و… فراهم می آورند. از این رو مفهوم آسیب شناسی گسترده وسیعی پیدا می کند و از ابعد ارزشی و کاربردی فراوانی برخوردار می گردد.
تعریف آسیب شناسی اجتماعی
آسیب شناسی عبارت است از مطالعه و شناخت ریشه بی نظیمها در ارگانیسم در پزشکی به فرآیند به علت یابی بیماریها، آسیب شناسی گویند. در مشابهت کالبد انسانی با کالبد جامعه می توان اسیب شناسی اجتماعی را مطالعه و ریشه یابی بی نظمی های اجتماعی تعریف کرد.
در واقع، آسیب شناسی اجتماعی، مطالعه ناهنجاریها و آسیب های اجتماعی نظیر بیکاری، اعتیاد، فقر، خودکشی، روسپیگری، طلاق. ولگردی، گدایی و... همراه با علل و شیوه های پیشگیری و درمان آنها به انضمام مطالعه شرایط بیمارگونه و نابسامان اجتماعی است.
اعتیاد چیست؟ معتاد کیست؟
اعتیاد چیست؟ اعتیاد را به عادت کردن خود گرفتن، خوگر شدن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنی کرده اند. به عبارت دیگر، ابتلای اسارات آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده شود اعتیاد نام دارد.
اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست، اما عواقب آن به صورتهای مختلف نظیر کم شدن تحمل و وابستگی بدنی هویدا می شود.
در طب جدید به جای کلمه اعتیاد، وابستگی به دارو به کار می رود که دارای همان مفهوم ولی دقیق تر و صحیح تر است. مفهوم این کلمه آن است که انسان بر اثر کار برد نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا می کند، به طوری که بر اثر دستیابی و مصرف دارو، احساس آرامش و لذت به او دست می دهد؛ در حالی که نرسیدن دارو به خماری، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی و عدم تامین دچار می شود(فدائی و سجادیه، 1365: 19).
معتاد کیست؟
معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم، متکی به مواد مخدر یا دارو شده باشد، یا به عبارت دیگر قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی به مواد مخدر معتاد شناخته مس شود. (برژره، 1368:5) از نظر آسیب شناسی هر دارویی که پس از مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد که از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت یا واکنش نشان دهد، آن دارو مخدر است و کسی که چنین موادی را مصرف می کند معتاد شناخته می شود.
عوارض جسمی
1. تریاک و مشتقات آن دندانها را کثیف و آسیب پذیر کرده، مخاط دهان را ملتهب می سازد و موجب نقصان ترشحات غدد بزاقی می گردد.
2. ورود مرفین یا هروئین به بدن، کار دستگاه عصبی را در سطوح مختلف تغییر می دهد و در صورت تداوم، آن را به بدکاری مزمن و دایمی سوق می دهد. (تقوی: 1370: 97).
3. مواد فیونی موجب تنبل شدن کبد گردیده، راه ریختن صفرا به روده را منقبض و تنگ می کند و چون ترشحات پانکراس به خوبی در روده ها نمی ریزد، یرقان ایجاد می شود و اثرات ناگواری بر دستگاه گوارش دارد.
4. کلیه ها در اثر مصرف مواد مخدر دچار ورم یا نفریت می گردد و این اثرات منجر به تکرر ادرار از یک سو و اشکال در دفع ادار یا ادرار ادارار توام با درد از سوی دیگر می شود.
5. استعمال مواد مخدر سبب کم یا متوقف شدن میل جنسی می شود. زنان معتاد خیلی زود نازا می شوند و در زمان بار داری با احتمال سقط جنین مواجه خواهند بود.
6. مواد مخدر، تارهای صوتی حنجره را تحریک کرده، به التهاب مزمن می انجامد و در نتیجه آهنگ صوتی معتاد غیر طبیعی می شود به علاوه، گاه بیماری بر نشیت مزمن و آسم را در پی داشته، ریه ها به محیط سازگاری برای بروز سل تبدیل می شود.
7. چنانچه دود تریاک ریه را پر کرده باعث شود که اکسپژن لازم به خون نرسد، تپش قلب، تنگی نفس، و دوران سر ایجاد می شود. (آذرخش، 1334: 422)
8. از عوارض دیگر می توان خشکی پوست، قرمز شدن، بالا رفتن حرارت پوست در نقاط مختلف بدن و شکننده شدن ناخنها و به طور کلی ضعف عمومی را نام برد.
مثال: زندگی نامه و مصاحبه بالینی یک معتاد
عباس 26 سال داشت ـ در خانواده ای محروم در جنوب تهران به دنیا آمد ـ روابط او با دیگر اعضا خانواده نه تنها گرم و صمیمی نبود؛ بلکه در خانواده ای طرد کننده زندگی می کرد. ـ مرگ برادر بزرگ و عقب ماندگی ذهنی خواهرش، او را سخت ناراحت کرده بودـ در تعدادی از دروس دوره راهنمایی ضعیف بود. اما علاقه بسیاری به ورزش داشت؛ ولی خانواده او را از رفتن به باشگاه منع می کرد ـ رابطه گرمی با شوهر خواهر خود داشت و گاهی از سیگارهای حشیش دار او استفاده می کرد. در سال سوم راهنمایی با 6 مورد تجدیدی روبرو شد ـ همین امر موجب شد که به هم سن و سالهای خود روی آورد ـ اکثر دوستانش دچار انواع بزهکاری بودند و دزدی و اعتیاد میانشان رواج بسیار داشت. در 17 سالگی بعد از مردود شدن در سوم راهنمایی به سیگار وحشیش روی آورد و داماد خانه نیز به این مساله دامن زد و عرصه را برای او باز تر کرد و او را برای به این امر تشویق نمود...
مصاحبه بالینی:
در مصاحبه بالینی که از عباس به عمل آمد، وی مضطرب و افسرده بود و با تکیه کلامهای خاص خود صحبت می کرد و تا حدودی تیکهای عصبی در نقاط مختلف صورتش قابل مشاهده بود. البته از اعتیاد خود اظهار ناراحتی می کرد؛ ولی خود را در چنگال آن اسیر می دید و می گفت که به هیچ عنوان نمی تواند آن را ترک کند. شخصیت مایل به نوروتیک او با گرایشهای شدید و افسردگی از طرز و محتوای کلامش مشخص بود. با ناامیدی صحبت می کرد و خود را بازنده ای می پنداشت. بازنده ای که به علل مبهم نتوانسته است از چیزهایی که میخواسته برخوردار باشد. ناامیدی شدیدی نسبت به آینده و سردرگمی در زندگی را مطرح می کرد. عین گفته او چنین است. گاه گاهی گیج گیجم رو هوام. به علاوه بیزاری نسبت به فعالیتهای روزمره را عنوان می کرد و خود به یکی از علائم افسردگی اش که اختلال در خواب و کم اشتهایی است اشاراتی داشت.
روابط نادرست خانوادگی سبب شده که دارای روحیه ای خجول و آن طور که خودش می گوید همواره از پایین بودن اعتماد به نفس در رنج باشد.
علل و انگیزه های اعتیاد را می توان در موارد یاد شده برشمرد:
1ـ زندگی در گذر جوانی به زمزمه ای پایان ناپذیر می ماند، رازها و جاذبه های این برهه از عمر آدمی به گونه ای است که بسیاری را به ورطه تباهی می کشاند. نتایج بررسی ها نشان داده است که 16% از معتادان کمتر از 19 درصد سن دارند و 28 درصد آنان بین 20 تا 24 سال، حدود 4% از معتادان در سنین 46 تا 50 سالگی و 3% از معتادان را افراد بین 51 تا 59 سالگی تشکیل می دهند.
2ـ افراد سست عنصر و بی اراده
3ـ عوامل روانی و فشار عصبی
4ـ نابسامانی های زندگی، بیکاری، فرار از مشکلات و عدم توانایی فرد از رو به رو شدن با مسائل اجتماعی
5ـ ماده ای است عده ای از افراد تصوری نادرست برای پیدا کردن آرزوهای گم شده خود می پندارند.
6ـ اختلالات خانوادگی و تضاد و کشمکش بین والدین
7ـ فراوانی مواد مخدر و تهیه آسان آن
8ـ در نزد فرد معتاد، ترس و وحشت، بزدلی، جانشین شجاعت، شهامت و از خود گذشتگی می شود.
اصلی ترین راه مبارزه با مواد مخدر و خشکاندن ریشه اعتیاد، برچیدن زمینه و انگیزه اعتیاد در نزد جوان است. آموزش عمومی و پیشگیری از اعتیاد باید به عنوان یک فرهنگ همگانی شود. و مقدم بر همه باید با شناخت دقیق نیازهای جوانان که متاسفانه بیشتری شمار معتادان را تشکیل می دهد به علل و ریشه های اعتیاد پی برد. و خانواده به عنوان اساسی ترین واحد جامعه نقش به سزایی در دور نگه داشتن فرزندان از مواد مخدر را دارد.
تعریف طلاق
طلاق مهمترین عامل از هم گسیختگی ساختار بنیادی ترین بخش جامعه یعنی خانواده است طلاق در لغت به معنی رها شدن از عقد نکاح و فسخ کردن عقد نکاح بوده و پدیده ای است قرار دادی که به زن و مرد امکان میدهد تا تحت شرایط پیوند زناشویی خود راگسیخته و از یکدیگر جدا شوند.
طلاق بر انحلال یک ازدواج رسمی در زمانی که طرفین آن هنوز در قید حیاتند و بعد از آن آزادند تا دوباره ازدواج کنند دلالت می کند. یا به عبارت دیگر طلاق شیوه نهادی شده اختیاری پایان یک ازدواج است.
متفکران و جامعه شناسان طلاق را یکی از آسیبهای اجتماعی به شمار آورده بالا رفتن میزان آن را نشانه بارز اختلال در اصول اخلاقی و به هم خوردن آرامش خانوادگی در مجموع دگرگونی در هنجارهای اجتماعی محسوب می دارند.
انواع طلاق
1. طلاق رجعی: آن است که بعد از طلاق و قبل از سر آمدن مدت عده مرد می تواند بدون عقد به زن خود رجوع کند.
2. طلاق بائن: طلاقی است که مرد بعد از طلاق حق رجوع به زن خود بدون عقد مجدد را ندارد.
3. طلاق خلع: به طلاقی می گویند که زن به شوهرش مایل نیست و با گرفتن مال یا بخشیدن کابین خود از شوهر می خواهد تا او را طلاق دهد.
4. طلاق مبارات: آن است که زن و شوهر که از یکدیگر بیزار شده اند در نتیجه، قرار می گذارند که زن قسمتی از مهر و کابین خود را به مرد ببخشد و طلاق بگیرد و مرد نیز از آنچه قبلاً به زن داده صرف نظر کند. بر خلاف طلاق خلع که در آن زن برای تحقق طلاق می تواند همه داراییش را ببخشد. در طلاق مبارات فقط می تواند از مهریه خود صرفنظر کند.
طلاق در ایران
اگر در گذشته در باره طلاق و عواقب و پیامدهای آن کمتر سخن رفته شاید یکی از دلایل این باشد که تعداد موارد طلاق به اندازه امروز نبوده است. زندگی اجتماعی امروزه طوری شکل گرفته که بیش از پیش موجبات جدایی و تفرقه و از هم گستن پیوند های خانوادگی را فراهم آورده است. مجله نیوزویک می نویسد: طلاق گرفتن در آمریکا به آسانی تاکسی گرفتن است. تهدیدهای مختلف علیه خانواده در ایالات متحده آمریکا نیست به جاهای دیگر شکل حادتری دارد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 17 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله آسیب شناسی اجتماعی
