مراحل رشد گویائی
منظور از زبان ، همان زبان لفظی است که بمیزان توانائی و نضج دستگاههای صوتی بنابر تمرین وممارست وعادل حاصل می شود؛ و همچنین به سطح توافق عقلی ، حرکتی و حسی شخص مربوط است . زیرا دانسته شده است که دستگاههای صوتی ، چون عضلات دهان ، زبان و حنجره هر یک ؛ پیش از تولد ، باندازه لازم رشد ونمو پیدا می کنند؛و چنانچه متعاقبا دچارعارضه ای یا بیماری نشوند، بموقع از عهده ی وظایف خویش برخواهند آمد .
مراحل ظهور صداهای لفظی کودک
گریه و فریاد تولد
آغاز زندگی هرکودکی ، همزمان و بمحض تولد ، توام با گریه و فریاداست که علت آن داخل شدن هوا در ریه ی نوزاد است و هیچگونه ارتباطی با وضع مزاجی او ندارد .
اگر چه صدای نوزاد نیرومند،با فریاد شدید و تند وصدای کودک نحیف،با فریاد خفیف و منقطع همراه است و این فریاد و گریه ها ، به نسبت شدت و ضعف آنها ، می توانند به نوع ولادت و چگونگی وضع مزاجی نوزاد هم بستگی داشته باشد ،مع ذلک از حیث روانشناسی و مسائل مربوط به آن هیچگونه اهمیتی ندارد.
مرحله ی صداهای هیجانی و عاطفی
صداهای نوزاد از بدو تولد تا پایان دو ماهگی بتدریج در حال تغییر محسوسی است و کم کم – بطور ارادی –بدان وسیله نسبت به انعکاس حالات انفعالی و میلهای خود می پردازد ؛ تا آنجا که پس از چندی ، در طول سن دو ماهگی ، آگاهانه ، با احساس هر گونه درد و ناراحتی ،با فریادهای تند و شدید و در حالت خشم ، با صدا و فریاد طولانی و بهنگام دلتنگی با فریادهای پی در پی ومنقطع هیجانات و امیال خود را بروز می دهد .
مرحله ی آواز
در این مرحله ، کودک بتدریج اصوات و الفاظی را که از دهانش خارج می کند، می شنود و با لذت بردن از آن، بصورت فریاد ، آن الفاظ را مرتبا تکرار می کند ؛ که از تکرار مکرر آن الفاظ ، صدای کودک بمنزله ی آواز به گوش می رسد.
براساس آزمایشهای لویس و پری یر ، صداهای اولیه ی کودک ،به حروف متحرک مربوط است ، و حروف ساکن ، پس از اینکه انقباض اعضای دستگاه گویائی محدودتر شد ظاهر می شوند که این خود به رشد بدنی و نضج دستگاه کودک بستگی خواهد داشت .
مرحله ی تقلید
نوزاد تا دو ماهگی ، بنابر انفعالات درونی و حالات روانی خویش ، عکس العمل نشان می داد ، اما بین ماههای دوم تا هشتم تولد ، شادی و رضایت خود را بطور آشکار؛ازطریق صدا ، به بعضی از اطرافیانش ابراز می دارد. یعنی صداهای او در این مرحله معنی دار می شود. بتدریج که کودک رشد می یابد، برخی از اصواتی را که می شنود ، تقلید می کند و برای تقلید درست ، کودک وادار میشود که با توجه و دقت ، به اصواتی که می شنود ، گوش دهد .تا آنجا که بین ماههای هشتم و دهم ، در عمل تقلید مهارت می یابد و در پایان یکسالگی ، واکنش های روشنی از حالات هیجانی و عاطفی خویش ، از خود ظاهر می سازد .
مرحله ی معانی
کودک ، یادگیری و بالاخره مهارت در سخن گفتن را از راه دیدن (ادراک بصری ) و شنیدن ( ادراک سمعی )فرا میگرد.باین معنی هنگامیکه کودک ،توپ یا عروسکی را می بیند ، مادر نام آنرا بزبان می آورد و سپس موقعیکه آن شیئی در دستهای کودک قرار میگیرد ( ادراک لمسی ) ، مادر نام آن شیئی را شمرده و بدفعات تکرار می کند. پس از چندی کودک ، با دیدن هر نوع توپ و یا عروسکی با فریاد نامش را بزبان می آورد. بهمین ترتیب است که کودک با دیدن سایر اشیاء پیرامونش ، که توجهش را جلب می کند ، بکمک مادر و یا اطرافیان نزدیکش ، نام اشیاء را می آموزد و تکرار می کند.
همین کار امکانات عقلی کودک افزایش پیداغ می کند ، تشخیص ودانائی او در بکار بردن الفاظ وکلمات بمعنای خود ، بیشتر می شود وکم کم هر کلمه و کلام را، بمعنا وبمورد خویش بکار میبرد و دیگر هر مردی را بابا و هر حیوانی را سگ نمی گوید.واضح است که اینکار در چنین مرحله ای ، گویای قوه تمیز وتشخیص ، مقایسه و تجرید و استنتاج کودک است که رشد یافته است ؛ و بدین ترتیب در می یابیم که ، بین تفکر و زبان یا گویائی ، ارتباط استواری برقرار است.بهمین جهت است که میگوئیم : زبان اگر چه زاییده اجتماعی است ، بلکه زاییده عقل نیز می باشد.
( حیدری اکرم – 1374- صفحه ی 72-71-70 )
عوامل موثر در رشد گویائی
محرک های صوتی در رشد زبان کودک موثر است .زیرا تقلید و پاداش در یادگیری زبان موثر است.مادری که حوصله محاوره ی صوتی و علامتی ، با بچه خود را داشته باشد ، طفل بخوبی کلام را از مادر می آموزد.چون او اولین معلم زبان برای کودکش می باشد . هر کلمه ، کلام و یا علامت نابجا ،اگر با لبخند رضایت و عاطفه ی مادر مواجه شود و پاداش آن ، لبخند به کودک باشد، بچه مجددا آنرا تکرار می کند؛ و در نتیجه چنین رفتار عاطفی مادر ، نمی تواند بعنوان پاداش بجا ، تلقی شود.لذا باید دقت شود که هر کلام کودک را ، بجا پاداش دهیم و هر کلمه بی موردی را تائید ننمائیم . تاثیر تقلید و پاداش در یادگیری زبان اطفال تا آن حد موثر است که چون کودکان پرورشگاهها ، بعلت اینکه شخصیا کسانی را ندارند که مرتبا با آنان محاوره و تشویق نمایند، تقویت کلمه در آنان به کندی صورت میگیرد و رشد کلام دیرتر از زمان معمول ظاهر می شود ؛ و چنانچه این قبیل اطفال را با کودکانی که در خانواده بزرگ می شوند مقایسه کنیم تفاوتهای آشکاری را در طرز تکلم و بکارگیری کلمات و ادای کلام آنان در می یابیم .
از عوامل عمده دیگری که در رشد گویائی تاثیر دارند عبارتند از :
1) میزان رشد عمومی – می دانیم که کودکان از لحاظ تفاوتهای فردی با هم فرق دارند.یکی رشد عمومی ( بدنی – ذهنی ) دیرتر و کندتر و دیگری سریعتر و زودتر پیدا می کند. و هر چه رشد حرکتی دیر و با تاخیر باشد، رشد گویائی هم عقب تر می افتد ، زیرا بین فعالیتهای کودک و رشد گویائی او ارتباط مستقیم وجود دارد.
2) تندرستی وبهداشت – کودکان بیمار و علیل ، بسبب اینکه کمتر با همسالان و بزرگسالان نشست و برخاست می کنند ، کمتر کلمات و الفاظ را فرا می گیرند و در نتیجه خزانه ی لغات او انباشته نمی شود ؛ و برعکس کودکانی که از سلامتی بدنی و رشد عمومی برخوردارند، سریعتر از کودکان بیمار و نحیف رشد گویائی می یابند.
3) سن – کودک بایستی باندازه کافی رشد کرده باشد ، تادستگاه تکلم او آمادگی برای ارائه کلام و ادای کلمه پیدا کند ، و بهمین جهت هر چه سن او بیشتر میشود ، توان سخن گفتن و بکارگیری تعدد کلمات در او فزونی می یابد.
4) هوش – کودک هر چه از هوش بیشتری بهره مند باشد ، بهمان میزان ، رشد گویائی او سریعتر و بیشتر است.بهمین دلیل کودک باهوش ، زودتر از اطفال دیگر ، اولین کلمات را بازگو می کند .لازم به یادآوری است که دیر زبان باز کردن طفل ، دلیل بر کم هوشی او نیست ؛چون همانطور که دانستیم،در گویایی علاوه برهوش،عوامل دیگری هم دخالت دارند.
5) جنسیت-در مقایسه گویایی دختران وپسران،همواره دختران درابتدا ازپسران پیشی می گیرند وحتی جمله های دقیقترودرست تری را ارائه مینمایند وازتعداد کلمات بیشتری نیز استفاده میکنند،ولی ازحدود سنین 6-5سالگی میزان گویایی پسر و دختربا هم برابر می شوند و سپس پسران ازدختران سبقت می گیرند،ضمناً بطور کلی می توان گفت که لکنت زبان در پسران ،بیشتر از دختران دیده می شود.
6) عوامل محیطی وخا نواده-هر چند که گویایی طفل نمی تواند از حد فیزیولوژیک او فراتر رود،معذالک شرایط محیطی وخانواده راهم نمی توان نادیده گرفت.برای مثال کودکی که در کنار بزرگسالان تحصیل کرده واهل مطالعه وبا حوصله پرورش یافته وبزرگ شود،مسلماً قدرت گویایی او از سایر اطفال همسن اوکه از چنین محیط مساعدی بی بهره میباشند، بمراتب قویتر است.چه بکارگیری تعداد هرچه بیشتر جملات و درست تلفظ کردن آنها توسط اطرافیان به کودک آموزش و عادت می دهد که علاوه بر استفاده بیشتر از کلمات،در بکار بردن درست الفاظ و کلام خویش توفیق یابد چنین مقایسه ای درباره دو کودک از دو خانواده، که یکی دارای وضع مرفه اقتصادی و دیگر،کم درآمد وپریشان حال باشد،نیز صادق است و درسرعت و پیشرفت و یا تاخیر و کندی در رشد گویایی طفل می تواند موثر باشد.همانطور که وضع عاطفی و روحی اعضای خانواده و چگونگی رفتار و برخورد آنان با کودک،میتواند موجبات پیشرفت و یا نکث درگویایی کودک را موجب شود و چه بسا پدر و مادر خشن و عصبی و سختگیر ، باعث لکنت زبان بچه خویش شوند .
7) دو زبانی والدین – پدر و مادری که به دو زبان یا لهجه های مختلف صحبت کنند کودکان بین دو زبان یا لهجه های گوناگون مردد می مانند و دیرتر شروع به تکلم می کنند ، به خصوص چنانچه مادر و یا پدر ، هر یک به یکی از زبانها تعصب بیشتری نشان دهند و در آن پافشاری نمایند.
8) همزادی (دوقلوها )- همزادی هم اغلب باعث عقب افتادگی رشد گویائی در کودکان می شود ، ولی معمولا پس از مدتی این عقب ماندگی جبران می شود و اطفال همزاد به تکلم می پردازند.
9) سایر عوامل – علاوه بر عاملهای یاد شده ، عوامل ومحرکهای دیگری نیز هر یک به نوبت خویش موجب سرعت یا کندی رشد گویائی اطفال می شود ،از جمله حتی ردیف توالد و تعداد افراد خانواده به نسبت فرزند اول یا آخر خانواده بودن و یا به خانواده پر و یا کم اولاد تعلق داشتن ، میتواند به جای خود باعث سرعت پیشرفت و یا کندی رشد گویائی گردد. همانطور که بچه ی لوس و ناز پرورده و یا مضطرب و گوشه گیر دیرتر به تکلم می پردازد . (حیدری ، اکرم – 1374- صفحه ی 75-73)
مشکلات ارتباطی
برقراری ارتباط ازطریق زبان آخرین پیشرفت تکاملی زنان و مردان و پیچیده ترین و شاید ارزشمندترین پیشرفتهاست . ارتباط و تبادل نظر عبارت است از انتقال معنانی از فردی به فردی دیگر در قالب مجموعه ی مفهومی از رمزها . این مجموعه ی رمزها همان زبان است .نوزادان در هنگام فراگیری زبان در واقع مقولات مفهومی فرهنگی را که در آن به دنیا می آیند و در تفکر ادراک و استدلال به کار می روند ، دریافت می کنند.از آنجا که نیازهای اساسی کودکان درتعاملات آنها با بزرگسالان و سایر کودکان برطرف می شود ،تعجب آور نخواهد بود که وقتی نمی توانند منظور خود را به دیگران منتقل کنند با مشکلات هیجانی جدی روبرو شوند . در این رابطه کنتول وبیکر ( 1985) بین دو نوع اختلال تمایز می گذارند:
اختلال گفتار خالص . اختلال ( شامل تاخیر و انحراف ) در تلفظ اصوات یا ادای روان اصوات و...
اختلالات زبان خالص . اختلال ( شامل تاخیر و انحراف ) در دریافت معانی کلمات و ابراز کلمات به منظور انتقال معانی .کارنکردن صحیح گفتار و زبان و اختلال رفتاری رابطه تنگاتنگی دارند؛ به منظور انتقال معانی . کار نکردن صحیح گفتار و زبان و اختلالات رفتاری رابطه تنگاتنگی دارند ؛ در واقع 50 درصد از کودکانی که اختلال زبان و گفتار دارند ، از آسیبهای روانی شدیدی رنج می برند که قابل " تشخیص " هستند .( پیاسنتینی ، 1987).
زبان پریشی رشدی
زبان پریشی عبارت است از اختلال در تکلم ودرک گفتار .زبان پریشی نیز شامل آن دسته از اختلالاتی می شوند که ارتباط مستقیمی با بد کاری مغز در پردازش زبانی دارند. زبان پریشی اکتسابی ناشی از صدمات مغزی وارد آمده به نوزاد پس از تولد است .
معمولا زبان پریشی مادر زادی و رشدی را براساس تاریخچه خانوادگی ( که معرف زبان پریشی رشدی است ) و وجود صدمات مغزی در بدو تولد ( که معرف زبان پریشی مادر زادی است ) از یکدیگر جدا می کنند.زبان پریشی رشدی واقعی بسیار نادر است؛ نرخ این اختلال در زبان پریشی دریافتی رشدی ................و در زبان پریشی بیانی رشدی ..............است ( راترواسکوپلر ، 1992)
(مارتین ،هربرت - تهران – 1378- مترجم : مهرداد فیروز بخت )
ظاهرا اطلاعاتی که به انسانها کمک می کند گفتارها را بفهمند یا تکلم کنند ،در افراد راست دست در بخش آهیانه نیمکره چپ ذخیره می شود ( پنفیلد و رابرتز ، 1959). عوامل متعددی به استفاده وفهم زبان لطمه می زند و این گونه اختلالات ، مشکلاتی جدی در فراگیری مهارت بسیار مهم روخوانی ایجاد می کنند . پنفیلد و رابرتز معتقدند نقص زبانی واقعا خالص وجود ندارد .اما شواهدی ارائه می دهند که در برخی موارد ضایعات نسبتا کوچک موجب بروز اختلالاتی می شود که به یک جنبه زبان بیش از جنبه های دیگر آن لطمه می زنند.نمونه های معروف این قضیه هم وجود ضایعاتی در ناحیه شیار رولاندو مغز کسانی است که مبتلا به اختلال زبان بیانی هستند.خوانش پریشی نیز که معمولا با نوشتار پریشی همراه است با ضایعات آهیانه ای – پس سری مرتبط است .
زبان پریشی اجرایی
کودکان باهوشی هم هستند که با قوه درک مطلب و سازگاری بهنجار ،باز دچار تاخیرهای رشدی در زبان بیانی می شوند. در این موارد از عقب ماندگی رشدی گفتار ،شاهد یک پیش آگهی خوب هستیم .گفتار بسیاری از این کودکان تا 6 سالگی بهنجار می شود. اما گاهی این مشکل مبدل به سندرم خطرناکتر زبان پریشی اجرایی می شود.مشکلات ادراکی چنین کودکانی حاکی از صدمات مغزی است . قوه درک زبان در این کودکان کمتر از قوه تکلم آنان لطمه می خورد و گاهی بهنجار است .
زبان پریشی دریافتی
شکلهای شدید این سندرم ، کمیاب است . در شکل خفیف تر این اختلال ، شاهد ناتوانی کودک در تمرکز بر اصوات هستیم ، هر چند او می تواند به برخی از صداها به طور نامتمایز و کلی پاسخ بدهد.وجود این نقص موجب می شود که کودک مورد نظر نتواند برخی از اصوات پیچیده ای که زبان را می سازند، پردازش کند.در سوی دیگر ،کودکانی وجود دارند که دچارناشنوایی کلمه ای هستند و به طور کامل نسبت به اصوات بی توجه اند . اگر چه فنون ویژه مورد استفاده نشان میدهند که اثری از ضایعات اعصاب پیرامونی یا حلزونی در بین نیست . این مشکل در دوران کودکی و پیش ازیک رشته حملات صرعی یا پس از آن روی می دهد .
کودکان مبتلا به زبان پریشی دریافتی و اجرایی معمولا از مشکلات اختصاصی زبان ( و ضمنا ناتواناییهای دیگری هم ) که در کودکان مبتلا به اتیسم دیده می شود رنج می برند.ویژگیهای بالینی عده ای از کودکان نیز نشان می دهد آنان در حد فاصل اتیسم و زبان پریشی قرار دارند . ضمنا برخی از کودکان مبتلا به زبان پریشی در هنگام بروز فشارهای روانی به طور گذرا دچار شعایر وسواسی کودکان مبتلا به اتیسم می شوند و از برقراری روابط میان فردی پرهیز می کنند . اما این کودکان برخلاف کودکان اتیستیک در شرایط عادی از این عادات خویش دست می کشند.
در سنجش و درمان زبان پریشی باید از زبان درمانگرها و گفتار درمانگرها استفاده کرد.در مورد شیوع این تاخیر زبانی ، تخمینهای مختلفی زده شده است ، اما یکی از بررسیهایی که اخیرا در مورد همه گیر شناسیهای این اختلال صورت گرفته است ، نشان می دهد که 5الی 13 درصد کودکان سه ساله دچار تاخیر شدید در رشد زبان هستند ( استونسون ،1984) . مطالعات طولی نشان میدهد ، مشکلات تحصیلی و رفتاری کودکان مبتلا به تاخیرهای زبانی به احتمال زیاد ادامه می یابد؛ زیرا بسیاری از مشکلات زبانی ( مثل تاخیر در گفتار ) با سایر ناتواناییهای اصلی مرتبطند .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 67 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله اختلالات ارتباطی
