دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 65
چکیده
هدف این پژوهش شناسایی منطقه ها و جایگاه های حاشیه نشینی و مهاجرین روستایی به شهر می باشد . از جمله عواملی که باعث مهاجرت حاشیه نشینان به شهرها می شود بیکاری است که اکثر جوانان بعد از طی کردن مراحل ابتدایی که از طریق معرفی یا روش های دیگر به شهر می آیند و وارد مدرسه های شبانه روزی می شوند و به تحصیلات ادامه می دهند ویا به خاطر عدم امکانات می باشد که با هجوم به شهرها و بهره بردن از امکانات وارد می شوند .
بسیاری از حاشیه نشینان افرادی دامدار و کشاورز هستند که بر اثر اختلافات ایلی و قومی و زمینی مهاجرت می کنند تا از این اختلافات جلوگیری شود حاشیه نشینان اکثر خانوار می باشند که در کنار هم تشکیل زندگی می دهند و یک پدیده اجتماعتی را به وجود می آورند که در مهاجرت و توسعه آن فرهنگ بسیار مهم است فرهنگ وسیله ای است موثر در جذاب افراد که علاقه زیادی به ترک روستا و آمدن به شهر و ارتباط برقرار کردن با مردم شهر است . افراد حاشیه نشین با توجه به فقر اقتصادی و فرهنگی موجود در منطقه و نیز وجود عوامل آسیب پذیری اجتماعی ( بیکاری و نرخ فرایند آن ) و محرومیت های اجتماعی از جمله کمبود امکانات رفاهی و ... در روستا و حواشی اطراف خود به شهرها مهاجرت می کنند . تا درآن جا اشتغال زایی می کنند که شاید موفق شوند شاید نیز ناکامی نصیب آنها شود .
برای تشریح پدیده مهاجرت ، به کار گیری اسناد و مدارک آماری اجتناب ناپذیر است : بدین ترتیب شناخت ما از مهاجرت دقیق تر از شناخت ما از جمعیت های مورد نیاز نخواهد بود . از جهت مکانی ، اطلاعات آماری جمعیت چه در سطح سرشماری و چه در سطح ثبت احوال بسیار ناقص است .
مقدمه
حاشیه نشینی که به آن سنخ از زیست شهری اطلاق می گردد که در حومه شهرها ، تعدادی خانوار بد مسکن یک مرکز جمعیتی یا شهرک مانند را به وجود آوردند که حاشیه نشینی مترادف با مفاهیمی چون زاغه نشینی و آلونک نشینی ، به کار برده شده است . که حاشیه نشینی یک پدیده اجتماعی است و اختصاص به عصر فعلی نداشته وریشه در گذشته دارد . در ایران پیش از آغاز دهه چهل ، شهر نشینی رشد کندی داشت و در آستانه دهه چهل حدود 33 درصد از جمعیت کشور در شهرها زندگی می کردند . با توجه به تجربه کشورهای در حال توسعه آهنگ مهاجرت از روستا به شهر از آهنگ ایجاد مشاغل شهری فزونی یافته و تا حدود زیادی از ظرفیت منابع وخدمات اجتماعی شهری در جذب موثر کارگران فراتر رفته . اقتصاد دانان مهاجرت را جریانی مفید و لازم برای حل مسئله تقاضای در حال رشد شهرها برای نیروی کار می دانند به عکس امروزه مهاجرت باید به عنوان عامل اصلی تقویت کننده پدیده کارگر افسانه شهری بررسی شود . باید تشخیص دهیم که مهاجرت مازاد بر فرصت های شغلی هم نشانه توسعه نیافتگی کشورهای جهان سوم و هم عامل عقب ماندگی این کشورهاست . لذا شناخت علل و عوامل تقویت کننده و نتایج کمک داخلی برای درک بهتر ماهیت و خصوصیت فزاینده توسعه و تدوین سیاست های مناسب برای تدثیر در این فرایند به طرقی که از نظر اجتماعی مطلوب باشد بسیار اساسی است یک اقدام ساده ولی قاطع در تاکید بر اهمیت پدیده مهاجرت این است که تشخیص دهیم هر گونه سیاست اقتصادی و اجتماعی که در درآمدهای واقعی روستایی و شهری اثر گذارد به طور مستقیم یا غیر مستقیم جریان مهاجرت را تحت تاثیر قرار می دهد . به طور خلاصه ویژگی های اصلی که باعث مهاجرت می باشد به سه دسته تقسیم کرد :
ویژگی های جمعیتی :
مهاجران شهری در کشورهای جهان سوم اکثرا مردان و زنان جوان 15-24 ساله هستند و در بسیاری از کشورها نسبت مهاجران زنان با گسترش امکانات آموزشی آنها در حال افزایش است .
ویژگی های آموزشی :
در بررسی از مهاجرت از روستا به شهر همبستگی مستقیم بین کسب آموزش و مهاجرت است که رابطه روشنی بین سطح کامل شده تحصیل و میل به مهاجرت داشته باشد آنان که تحصیلات بالاتری دارند احتمال بیشتری دارد که مهاجرت کنند تا آنان که تحصیلات پایین تری دارند .
پژوهش حاضر که شامل بخش تجزیه و تحلیل و استنتاح از بررسی و همچنین طرح و برنامه های طرح جامع شهر ایذه میباشد.در پی گزارش وضع موجود که طی جلسات مختلف بررسی و تصویب شده است ارائه می گردد.
در زمان بین ارائه گزارش وضع موجود و گزارش حاضر الگوی توسعه شهر ایذه نیز که بر اساس مطالعات وضع موجود و نتایج حاصل از آن تهیه گردیده و طی جلسات مختلف در کمیته فنی شورای شهر سازی استان که در اهواز و یا ایذه منعقد میگرید مورد بررسی و تائید قرار گرفته است.
بدیهی است اگر راهنمایی های جناب آقای مهندس منصور خسروی ریاست محترم سازمان مسکن و شهرسازی خوزستان و همچنین معاونین محترم شهر سازی ایشان آقایان مهندس شادفر و مهندس صدرالسادات و کارشناسان دلسوز سازمان آقایان مهندس موهبت زاده و مهندس جوکار و همچنین کارشناسان عالیقدر کمیته فنی شورای شهرسازی استان نبود گزارش طرح جامع شهر ایذه نمی توانست با چنین کیفیتی ارائه گردد ،لذا وظیفه خود میدانیم از نامبردگان صمیمانه تشکر و قدر دانی نمائیم.
همچنین به جاست که از همکاری های جناب آقای باقرزاده شهردار محترم شهر ایذه و همکاران صدیق ایشان آقایان حسینی ،ارومیشی ،کیانپورو..... . که ما را در جمع آوری اطلاعات و زندگی در شهر یاری نمودند سپاسگذاری نمائیم.
در نهایت امیدواریم که مساعی چند ساله ما بتواند قدمی در جهت رفاه حال شهروندان صمیمی شهر ایذه باشد.
مناطق روستایی استان خوزستان در دهه های گذشته به دلیل سنتی بودن کشاورزی و فشار جمعیت، با مهاجر فرستی روبرو بوده است (با نرخ رشد 34/0- طی سالهای 75-1365)، مناطق روستایی شهرستان ایذه با نرخ رشد 06/0 طی دوره یاد شده از این نظر در موقعیت ویژه ای قرار دارد. بخش مرکزی شهرستان ایذه نیز با 93982 نفر جمعیت و 136 روستای دارای سکنه، در دهه های گذشته با کاهش جمعیت(نرخ رشد 46/0-)، عدم پایداری جمعیت و مهاجر فرستی روبرو بوده، که از نتایج آن می توان به تخلیه تعداد زیادی از روستاها، کاهش نیروی انسانی فعال در مناطق روستایی بخش و همچنین افزایش بی رویه جمعیت، کمبود خدمات و بالا رفتن قیمت مسکن و زمین در شهر ایذه اشاره کرد. هدف اصلی این تحقیق شناخت علل و پیامدهای مهاجرت بی رویه روستاییان از مناطق روستایی بخش مرکزی به شهر ایذه و ارائه راهکارهای مناسب و برنامه ریزی جهت ساماندهی این مهاجرت ها، به شهر ایذه بوده، و اهداف فرعی آن عبارتنداز:
1- شناخت وضعیت مهاجر فرستی روستاهای منطقه.
2- تعیین علل مهاجر فرستی منطقه.
3- تعیین اثرات منفی مهاجرت های بی رویه درمناطق روستایی وشهرایذه .
روش این تحقیق، ترکیبی از روشهای تحقیق کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی بوده و با استفاده از شیوه جمع آوری اطلاعات به روش میدانی، تکمیل پرسشنامه به تعداد 185 نمونه بر اساس فرمول کوکران در روستا و 200 پرسشنامه در داخل شهر به شیوة نمونه گیری خوشه ای و سهمیه ای و استفاده از تکنیک آماری خی‌دو () به ارزیابی فرضیه‌ها پرداخته شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از این تحقیق عوامل مؤثر در مهاجرفرستی روستاهای این بخش عبارتند از: افزایش بی رویه جمعیت، اقتصاد نابسامان روستایی، عدم وجود اشتغال، عدم صرفه اقتصادی فعالیت های کشاورزی و دامداری، پایین بودن سطح درآمد، کمبود امکانات بهداشتی و درمانی و...
افزایش مهاجرت روستائیان به شهرهای بزرگ منجر به افزایش مشکلات و ناهنجاری های اجتماعی در شهرهای بزرگ می شود. ترافیک افزایش می یابد، حاشیه نشینی توسعه می یابد، بی کاری مهاجرین منجر به توسعه شغل های کاذب و افزایش تنش های اجتماعی و فعالیت های مخل آسایش و امنیت اجتماعی می گردد.افزایش تقاضای مسکن موجب ایجاد بحران های پی در پی مسکن و افزایش لجام گسیخته قیمت ها گردیده است. برنامه ریزی برای شهری که فرهنگ آن یک نواخت است، آسان است اما برنامه ریزی برای شهری مانند بجنورد که فرهنگ های مختلف و اقلیت های متفاوتی در آن وجود دارد، مشکل است.در بعضی مواقع، افرادی که از روستا به شهر مهاجرت می کنند، دچار افسردگی می شوند.نوجوان مهاجر در شهر سطح زندگی خود را با افراد بالاتر مقایسه می کند و این مقایسه و تلاش برای رسیدن به سطح بالاتر زندگی اجتماعی موجب به وجود آمدن آسیب های اجتماعی برای وی و دیگران می شود.اعتیاد، اختلال در رفتار افراد، استرس و ... از جمله این آسیب های اجتماعی است.
آشنایی
یکی از ویژگیهای جامعه روستایی سنتی ، پایین بودن میزان تحرک اعم از جغرافیایی و اجتماعی است. جامعه روستایی سنتی دارای وضعی به نسبت ثایت و کم تحرک است. مردمان سنتی روستایی به دشواری زادگاه خود را ترک می‌کنند و در محل دیگری سکونت می‌گزینند. وجود روابط نخستین ، نزدیک ، صمیمانه و چهره به چهره در جامعه روستایی که مبتنی برشناخت متقابل افراد و متناسب با روحیه دهقانان سنتی است، یکی از مهمترین عوامل باز دارنده تحرک مکانی است.
دهقان در محیط‌های نا آشنا و نا مانوس خارج از اجتماع روستا که فاقد روابط صمیمانه ، نزدیک و عاطفی است، احساس غربت و بیگانگی می‌کند. به همین جهت ترک یار و دیار و سرزمین پدری و اقامت در محلی بیگانه برای او دشوار و رنج آور است. عدم تحرک جغرافیایی جمعیت روستانشین در گذشته ، خاصه زمانی که نظام بزرگ مالکی بر جامعه روستایی حاکم بود و بر ثبات اوضاع تاکید می‌ورزید، بیشتر صادق بود.
مقایسه تحرک جغرافیایی در میان قشرهای مختلف روستایی
در پژوهش‌های اجتماعی - اقتصادی پاره‌ای از جوامع روستایی ایران ، از طریق مقایسه محل سکونت روسای خانواده‌ها ، یا محل تولد آنها و پدرانشان ، میزان تحرک جغرافیایی جمعیت طی دو نسل اخیر مشخص شده است. بنابراین مطالعات در اجتماعات روستایی بجنورد 26 درصد ، خلخال 15 درصد ، قوچان 10.5 درصد ، گناباد 8.6 درصد و بیرجند 6 درصد روسای خانواده‌های کشاورز ده محل تولد خود را ترک کرده و در خارج از آن سکونت اختیار کرده بودند.
ارقام مذکور هر چند مبین پائین بودن نسبی میزان تحرک جغرافیایی جمعیت طی یکی دو نسل اخیر میباشد، در عین حال حاکی از آن است که بین جوامع مذکور از این حیث تفاوتهایی به چشم می‌خورد، این تفاوت‌ها قطع نظر از عوامل اجتماعی-اقتصادی و میزان مهاجر فرستی یا مهاجر پذیری دهات منطقه ، تا حد زیادی با دشواری راههای ارتباطی و پراکندگی و دوری دهات از یکدیگر بستگی دارد. بی شبهه در مناطق دورافتاده که راههای صعب‌العبور و دشوار دارد میزان تحرک مکانی کمتر از مناطق دیگر است. تحرک جغرافیایی در میان قشرهای مختلف اجتماعی جامعه روستایی فرق می‌کند.
تحرک جغرافیایی در میان قشر خوش نشین
بررسی‌هایی که در 5 روستای ساری به عمل آمده است نشان می‌دهد که 54 درصد از سران خانواده‌های قشر خوش نشین تحرک مکانی داشته‌اند، در حالی که این نسبت برای سران خانواده‌های قشر کشاورز 10 درصد بوده است. این مقایسه حاکی از آنست که تحرک جغرافیایی جمعیت در نسل پدران برای قشر خوش نشین بیش از 5 برابر قشر کشاورز بوده است. می‌توان گفت مهمترین علل فزونی میزان تحرک جغرافیایی قشر خوش نشین نداشتن زمین زراعی است. زیرا این قشر از جمعیت روستایی به علت نداشتن زمین یعنی مهمترین منبع درآمد خانواده روستایی و در نتیجه عدم وابستگی به اجتماع روستا بیشتر تحرک مکانی پیدا می‌کنند. علاوه بر این فعالیتهای شغلی خوش نشینان نیز زمینه را برای تحرکات مکانی فراهم می‌آورد.
تحرک جغرافیایی درمیان دهقانان خره پا
در میان دهقانان خرده پا میزان تحرک جغرافیایی سران خانواده بسیار کم است و در میان دهقانان میان حال کمی بیشتر و دهقانان مرفه به نسبت بالااست. به نظر می‌رسد که نخبگان روستایی به نسبت بیشتری به علت دشواری شرایط زندگی و نا مساعد بودن محیط زیست به ترک سرزمین آباء و اجدادی خود مبادرت می‌ورزند و به مناطق دیگری که امکانات محیط برای زندگی ، تامین درآمد و بالاخره رفاه اجتماعی بیشتری فراهم است کوچ می‌کنند و در آن اقامت می‌گزینند و در سرزمین جدید ، بابهره گیری از استعدادهای خود و امکانات مساعد موجود درآمد خود را افزایش میدهند و پایگاه اجتماعی بالاتری را احراز می‌کنند.
رابطه نحرک جغرافیایی و عامل اقتصادی
میزان تحرک جغرافیایی سران خانواده‌های کشاورز به موازات افزایش میزان زمین زراعی و سران خانواده‌های خوش نشین هماهنگ با بالارفتن سطح درآمد افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر بین میزان تحرک جغرافیایی و عامل اقتصادی چه در قشر خوش نشین و چه در قشر کشاورز همبستگی مستقیم وجود دارد، یعنی در واقع تحرک جغرافیایی زمینه مناسبی را جهت افزایش میزان درآمد خانواده‌ها فراهم می‌آورد، به نظر می‌رسد روستائیان وقتی که فضای جغرافیایی و محیط مسکونی خود را برای ادامه زندگی دشوار احساس می‌کنند، به محض پیدا شدن وضعیت مساعد آنرا ترک می‌کنند و به جای دیگر می‌روند.
مهاجرت روستائیان به شهر
مسئله دیگر در زمینه تحرک مکانی جمعیت ، مهاجرتهای سالیانه روستائیان به شهر است. مهاجرت عبارت از جابجایی انسان از یک سرزمین به سرزمین دیگر است، به بیان دیگر مهاجرت ترک سرزمین ، خویشاوندان و دوستان و اقامت در محلی دیگر است و مهاجر کسی است که از جایی به جای دیگر برود و یا از سرزمینی به سرزمین دیگر هجرت کند. مهاجرت روستائیان به شهر تنها موجب تغییر مکان جغرافیایی نیست، بلکه همواره با تغییر شغل مهاجر و تحرک اجتماعی همراه خواهدبود.
یک روستایی که اجتماع ده را ترک می‌کند و به شهر می‌آید، در بسیاری موارد شغل کشاورزی را رها می‌کند و به جای آن به شغل و حرفه‌ای که در شهر وجود دارد مشغول میشود. از آنجا که مهاجرت روستائیان به شهر همواره با ترک زمین ، گریز از روستا و رها کردن شغل کشاورزی همراه بوده و آسیب‌های فراوانی برای جامعه به بار آورده است، مصلحان اجتماعی و علمای اخلاق پدیده مهاجرت روستائیان به شهر را ناپسند ، مخرب اخلاق و سلامت جامعه می‌شمارند.
بی‌شبهه پدیده مهاجرت روستائیان به شهر که امری اجتماعی است، تنها با روش علمی و بطورعینی قابل بررسی و با کمک پدیده اجتماعی دیگر قابل تبیین است. مهاجرت روستائیان به شهر ممکن است به دوگونه انجام پذیرد. نخست اینکه خانواده با همه اعضای خود بطور کلی ده را ترک می‌کنند و در مکان دیگری سکونت می‌گزینند، دیگر اینکه خانواده در ده ساکن است، ولی یک یا چند نفر از افراد آن به صورت فصلی یا دائمی مهاجرت می‌کنند و در خارج از ده به سر می‌برند.
عوامل موثر درمهاجرت
سواد
آموزش سواد در ایجاد مهاجرت روستائیان به شهر به حدی است که برخی از مصلحان اجتماعی آموزش سواد را برای روستائیان لازم نمی‌دانند، اینها عقیده دارند که روستایی با سواد کار کشاورزی را رها خواهد کرد، برخی می‌گویند سواد برای روستایی تاحدی که کمی خواندن و نوشتن بداند کافی است، اگر از این حد بیشتر فراگیرند به شهرها هجوم می‌آورند. در ذهن جوانان روستایی که تا مدت‌ها جز این تصوری نداشتند که مجبورند کار پدران خود را دنبال کنند، با آموزش سواد و کسب آگاهی اجتماعی درباره ارزش‌های موجود جامعه و پائین بودن پایگاه اجتماعی خود سعی دارند از ده بگریزند، زمین را ترک کنند و به شغلی غیراز کشاورزی اشتغال ورزند.
مهاجرت و فقر روستایی
جز در مورد مهاجرتهای اجباری که در اثر مسائل سیاسی و یا حوادث طبیعی صورت می گیرد، تمامی شواهد و مدارک حاکی از آن است که این فقیرترین افراد نیستند که مهاجرت می کنند. به نظر می رسد سطح و دامنه ای از فقر وجود دارد که پایین تر از آن مهاجرت مقدور نیست (مراجعه کنید به آلاکچی 1983). خود مهاجرت نیاز به امکاناتی دارد نه تنها برای هزینه های سفر بلکه جهت حمایت مهاجران در مقصد تا زمانی که کار تمام وقت یا پاره وقتی پیدا کنند. عوامل دیگری نیز در مهاجرت دخیل اند، کسانیکه مهاجرت می کنند معمولاً از بین افراد تحصیل کرده تر جامعه هستند، یعنی از خانوار هائی که توان صرفنظر کردن از نیروی کار خانوادگی فرزند خود را داشته و آنها را به مدرسه می فرستند. به این ترتیب ثروتمندترین ها در هر جامعه فرزندان خود را به دنبال تحصیل و آموزش می فرستند و دقیقاً هم آنها از جملة اولین کسانی هستند که مهاجرت می کنند. افراد باسوادتر موقعیتهای شغلی را که در دیگر مناطق وجود دارد بهتر شناسایی می کنند و با موقعیتهای جدید بهتر برخورد می کنند. اولین مهاجران از هر جامعه ای به نحو تقریباً تغییرناپذیری از نخبگان آن محل هستند، به هر حال به این موضوع می باید نسبی نگریسته شود، برای مثال نخبه ایکه در یک روستای دورافتادة شمال پاکستان زندگی می کند با نخبة دیگر که در یکی از روستاهای ایالت سند زندگی می کند هم از نظر ثروت و هم ا ز نظر موقعیت کاملاً تفاوت دارد.
بنابراین فقیرترین ها احتمالاً باید در بین کسانی باشند که مهاجرت نمی کنند و در روستا باقی می مانند، با این حساب با رفتن افراد فعال تر و پرانرژی تر روستا، مهاجرت بیش از آنـکه باعـث کاهـش فقـر شود باعث تشدید فقر در روستا می شود. این بحث ممکن است مورد مهمی در برنامه های کاهش فقر باشد، به این ترتیب که با تأکید بر روی ارتقاء وضعیت روستا، مردم دیگر قصد رفتن از آنجا را نکنند و یا اینکه به فکر بهبود وضعیت زندگی مردمی که در روستا باقی مانده اند باشد. این یک پیشنهاد منطقی و سیاستی قابل فهم است، هرچند ممکن است منجر به غفلت از جنبه های قابل طرح و مهمی از فرآیند توسعه گردد. یکی از موارد نادری که در مورد مهاجرت در سطح جهان خیلی کم می توان تعمیم داد اینست که احتمالاً جوانان بیش از دیگر گروه های سنی تن به مهاجرت می دهند، و در طولانی مدت با مهاجرت آنان ممکن است تولید نسل در جامعه کاهش یابد؛ هرچند این نظریه توجهی به موضوع جریان بازگشت به روستا، یا پولهایی که بصورت حواله به روستا فرستاده می شوند، ندارد. معمولاً در مهاجرتهای خارجی و بین المللی است که حواله پول مهم فرض می شود، امّا پول نقد و اجناس از هر نوع و به هر اندازه که برای خانواده های مهاجران فرستاده می شود، در مهاجرتهای داخلی هم مهم است. در سطح کلان واقعاً فرق می کند که منبع پول حوالجاتی که می آید از داخل خود کشور است یا از خارج. وقتی که حوالجات پول از خارج فرستاده می شود بر روی موازنة ارزی تأثیرمی گذارد و لذا برای دولتهای کشورهای در حال توسعه دارای اهمیت است. وقتی که منبع پول حوالجات از داخل باشد چنین ارتباط مستقیمی با مسائل کلان کشور ایجاد نمی کند بلکه بیشتر این موضوع مطرح می شود که پول رسیده در روستا به چه مصرفی می رسد؟ چنانچه این پول ها صرف خرید کالاهای تولید خارج شود می تواند در موازنة ارزی کشور تأثیر نامطلوب برجای گذارد.
کسب اطلاعات دقیق از حوالجات بی نهایت دشوار است بخصوص آنجا که نوع حوالجات با ارزهای مختلف ارسال می گردد. معهذا حوالجاتی که وارد می شود صرفنظر از اینکه در مصرف یا در سرمایه گذاری بکار افتند، اتفاق نظر هست که اثر مثبتی بر شکوفایی اقتصادی دارند. برای مثال صرف پول جهت ساخت و تعمیر ساختمانهای مسکونی که یکی از مصارف متداول پول حوالجات است، موجب تحرک در صنعت ساختمــــان مـــی شـود و نه تنها ایجاد اشتغال می کند بلکه به توسعة سرمایه گذاری درصنایع مرتبط کمک می کند. مـورد جـالبـی در این زمینه در جنوب هند، در ایالت کرالا دیده می شود، در آنجا افزایش حوالجات منجر به مهاجرت کارگران ماهر از ایالت همسایه برای فعالیت در صنعت ساختمان شده (نایر 1989) حتی مواردی از صرف پول حوالجات که مصرفی تر محسوب می شوند، از قبیل مصرف آنها در مهمان های عروسی و جشنواره های مذهبی می تواند اثرات مثبت اقتصادی بر روی تولیدات کشاورزی یا اشتغال افرادی که در زمینة موسیقی فعالیت می کنند، داشته باشد، همینطور اثرات ناآشکاری بر حفاظت و ارتقاء زندگی فرهنگی مردم به جای می گذارد.
حوالجاتی که برای خانوادة مهاجران فرستاده می شود پشتوانة مالی آنها را تقویت می کند و از سوی دیگر منجر به افزایش شکاف درآمدی در جامعة روستایی می شود. خانواده هائی که مهاجری ندارد که پولی برای آنها بفرستد از دستیابی مستقیم به این ثروت جدید محرومند و در این حالت، مهاجرت افراد در سنوات قبل برای چنین خانوارهائی می تواند محرومیت نسبی بیشتری را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر گفته می شود که بهر حال تعدادی از کسانی که مهاجرت نکرده اند می توانند از طریق خدمات رسانی به خانوارهایی که مهاجر دارند، تا حدی قادر به ارتقاء وضعیت زندگی خود باشند.
مهاجرانی که از شهرهای کوچک و بزرگ برمی گردند جزء کسانی هستند که می توانند افکار جدید را به دیگران و به جامعة محافظه کار انتقال دهند، روشهای جدیدی را در کشاورزی ترویج دهند، فعالیتهای جدیدی تأسیس کنند و حتی می توانند گرایشاتی را در خصوص تنظیم خانواده با خود بیاورند که منجر به کوچک شدن ابعاد خانوار و کاهش بار تکفل گردد.
اگرچه مهاجرت به مناطق شهری برای جوامع مهاجرفرست می تواند پیامدهای واقعاً منفی داشته باشد، اما در مجموع می توان آنرا مثبت دید. بخش شهری نیروی انسانی
بیشتری را جذب می کند و نقصانی در اقتصاد خانوارهای روستا ایجاد می کند اما یـک نـظام ارتباطی شهری که بر اصول منظمی استوار شده، می تواند عرصة عمل منابع را امتداد دهد و خانواده ها را در برابر ناامنی حمایت کند، بخش شهری در این حالت بعنوانپشتیبان روستاها عمل می کند و در زمان تغییر و تحولات شدید آنها را استوار می دارد.
بنابراین، حداقل در آغاز، مهاجرتهای روستا به شهر می تواند به کاهش فقر در مناطق روستایی کمک کند و سیاستهایی که درصدد محدود کردن مهاجرت هستند ممکن است ضدتولیدی باشند و نتایج خیلی جالبی برای مسئله فقر روستایی نداشته باشند.
سیاستهایی که سعی در متحد کردن غیرمهاجران در تشکل هایی دارند که می توانند خدماتی را برای خانوارهای ثروتمندتری که مهاجر دارند ارائه دهند. ممکن است به اندازه حمایت از برنامه های مهاجران بازگشته در کاهش فقر روستایی مؤثر باشد.
مهاجرت و انتقال فقر روستایی به مناطق شهری
اگرچه مهاجرانی که از روستاها مهاجرت می کنند از بین گروههای ثروتمندتر و باسوادتر آن جامعه هستند، امّا احتمالاً فقیرتر و کم سوادتر از اکثریت غالب جمعیت شهری هستند. آیا با این حساب اینان در شهر فقیر زده می شوند و به گروه فقرا و بیکاران شهر می پیوندند؟ شواهد و مدارکی موجود است مبنی براینکه نرخ مشارکت پذیری نیروی کار مهاجران در مناطق شهری بیش از غیرمهاجران در کارها می باشد. همچنین اطلاعاتی وجود دارد مبنی براینکه خصوصاً زنان در مشاغلی با درآمدهایی بسیار پایین بکار گرفته می شوند. مهاجران معمولاً در طیف وسیعی از کارها با دامنة گسترده ای از مهارتهای مختلفی که ممکن است داشته باشند وارد می شوند. مطالعات در ایالت پنجاب هند به خوبی نشان می دهد که مهاجران الزاماً در کم درآمدترین کارها مشغول نمی شوند بلکه اختلافات و تفاوت ها بیشتر از ماهیت شغل اکتسابی ناشی می گردد. (ابرایی و سینگ 1983) بخش غیررسمی اغلب بعنوان پناهگای برای مهاجران فقیری که در حاشیة شهرهای بزرگ زندگی می کنند دیده می شود. این بخش که شامل کارهای خدماتـی پیش پـا افتـاده، دسـت فروشی و فعالیت های کوچک صنعتی است، خارج از نظارت دولت قرار دارد و غالباً دولتمردان بابدبینی به آن می نگرند. فعالیت در بخش غیررسمی بعنوان مرحلة انتقالی نامطلوبی دیده می شود که تا رسیدن به اشتغال مرتب و منظم در بخش رسمی دولتی و یا بخش خصوصی وجود دارد؛ اما در اینجا این نظریه رنگ می بازد: مطالعات در دهلی نو نشان داده است که درآمدها در بخش رسمی تنها در حدود 9 درصد کمتر از درآمدهای بخش رسمی بوده است (با نرجی 1983)همچنین بخش غیررسمی بدون پرداخت مالیات و بدون پرداخت هزینه های تأمین اجتماعی و با ساعت کاری قابل انعطاف، ممکن است جذبة بیشتری نسبت به کار در بخش رسمی اداری داشته باشد.
تفکیک خیلی روشنی مابین بخش های رسمی و غیررسمی موجود نیست. آنهایی که در بخش رسمی دولتی کار می کنند، ممکن است برای کسب درآمد بیشتر بطور قاچاقی در بخش غیررسمی هم کار کنند و شرکت های خصوصی، برای توزیع اجناس خود در بعضی قسمت ها از دست فروشان استفاده می کنند. بنابراین حلقه های ارتباطی محکمی بین فعالیت های بخش رسمی و غیررسمی وجود دارد. بحثی نیست که فرصت های شغلی جدیدی که در بخش رسمی ایجاد می شود جوابگوی میزان تقاضای شغل در شهرهای کشورهای در حال توسعه نیست. این بخش غیررسمی است که با ظرفیت تقریباً نامحدودی که در ایجاد مشاغل متنوع دارد، بیشترین نیروی کار جدید را در خود جذب می کند. برای مثال در فیلیپین، در اوایل دهه 980 برآورد شده که 73 درصد فعالیتهای غیرکشاورزی در بخش غیررسمی جریان داشته است. (چیکرینگ و صلاح الدین 1991) این مرحله می تواند بعنوان مرحلة عود مرض در نظر گرفته شود که طی آن بخش غیررسمی مانند یک انگل، مداوماً نیروی کار را به خود جذب می کند و نقطه ای را که بازده نهایی نیروی کار صفر می شود و مرتباً عقب می افتد. این نقش کلیدی بخش غیررسمی در فراهم کردن حداقل معاش در شهر، با حضور شبکــه های اجتماعــی کــه بـرای هدایت نیروی کار و اعمال حمایت های دیگری که از این کارکنان صورت می دهد، تقویت می شود. این شبکه ها معمولاً براساس زادگاه مهاجران پایه گذاری شده (البته نه همیشه). بخش غیررسمی سهم مهمی درحمایت ازمهاجران دارد؛ اگرچه در بین نیروی کاری که توسط بخش غیررسمی جذب می شوند تعداد زیادی از خود شهروندان هم هستند. معمولاً مهاجران هر منطقه دسترسی به حرفة خاصی را کنترل می کنند. این بدان معناست که مهاجران آن منطقه وقتی به شهر می آیند، معمولاً می توانند شغلی بدست بیاورند، زمانی که در شهر کاری سراغ داشته باشند به روستا اطلاع می دهند تا کسی که تمایل به کار دارد برای گرفتن آن شغل به شهر بیاید. بنابراین این نظریه که جستجو برای کار در شهر بصورت باز انجام می گیرد صحیح نیست، بویژه در سطوح پایین مهارت. این شبکه های اجتماعی معمولاً بصورت راه اندازی مجمع هایی است که در شهر به مهاجران کمک می کند و برای آنان احساس اطمینانی مشابه آنچه که در محیط روستای خود داشته اند، ایجاد می کند.
در اینجا ذکر این نکته ضروری است که اکثریت کسانیکه در کشورهای در حال توسعه به شهرها مهاجرت می کنند، عموماً در بنیان اقتصادی و اجتماعی شهرها وارد می شوند و لزوماً در دامن فقر نمی افتند. دلیل اصلی چنین مطلبی را باید در مکانیسمهای حمایتی که خود مهاجران ایجاد می کنند جستجو کرد. منبع قابل توجهی از انرژی، مهارت های سازمان یافته و استعدادهای بسیاری در ماهیت این مجمع ها و در بخش غیررسمی وجود دارد که دولتها هم می توانند از این استعدادها به منظور رسیدن به اهداف خود بهره برداری کنند. کمک به ایجاد شغل، سازمان دهی رفت و آمدها، امنیت و ساخت خانه احتمالاً مؤثرترین راه برای بهبود وضعیت در شهرهای بزرگ کشورهای در حال توسعه است. حمایت از ایجاد اشتغال و خانه سازی احتمالاً راه مؤثرتری خواهد بود. به این ترتیب چنانچه روستایی اجازة استفاده از انرژی و مهارتهایش داده شود آنها فقیر نخواهند شد.
این نظریات در کار ارزشمند دوسوتو در سال 1989 بخوبی مطرح شده است و نظریات او توسط چیکرینگ و صلاح الدین در سال 1991 برای آسیا آزمایش شده است.
ترکیب جنسی مهاجران و فقر
روشن است که در بسیاری از قسمت های جهان فقر در بین زنان بیشتر است. سطح سواد، آموزش و شرکت آنها در کارها به نحو قابل توجهی پائینتر از مردان است، حتی در کشورهای توسعه یافته تر ناحیة اسکاپ (جدول مربوطه را نگاه کنید) بدون دسترسی به آموزش های اساسی، فرصت های کسب درآمد برای زنان محدود می شود و عموماً آنان ساعات بیشتری کار می کنند و مزد کمتری دریافت می کنند. حداقل در آغاز، توسعه برای مردان فرصتهای کسب درآمد بیشتری را فراهم می کند. زنان اغلب در روستا باقی می مانند در حالیکه مردان برای جستجوی کار به مزارع و یا به شهرها می روند، همچنین در خانوارهایی که سرپرست آنها زن است بیش از دیگر خانوارها شیوع فقر دیده می شود.
زنان تا سالهای اخیر (باستثناء آمریکای لاتین) عمدتاً در همان منطقة سکونت خود می مانند و در مهاجرتهای دوره ای شرکت نمی کردند و یا اگر مهاجرت کرده اند به تبع از بقیه اعضای خانواده بوده، اگرچه یکی از شاخص های اساسی سیستم مهاجرت از پنجاه سال پیش، افزایش شرکت زنان در حرکات جمعیتی بوده بنحویکه اکنون در خیلی از کشورها زنان بیشتر از مردان مهاجرت می کنند، برای مثال در فیلیپین، جمهوری کره و تایلند این چنین است. به عنوان قسمتی از تقسیم کار بین المللی جدید، صنایع سبک کاربر، از کشورهای توسعه یافته تر صنعتی به کشورهای دیگر منتقل می شوند، ابتدا به مناطقی که بعنوان کشورهای تازه صنعتی شده [1](NIES) شناخته می شوند، مانند هنگ کنگ، جمهوری کره، سنگاپور و تایوان و سپس به تعداد دیگری از کشورهای در حال توسعه انتقال داده می شود. کشورهای با اقتصاد تازه صنعتی شده، توسعه شان به نحوی بوده که بهتر است بعنوان کشورهایی که اقتصادشان در حــــال غیرصنعتی شدن است در نظر گرفت، زیرا اقتصاد آنها به سمت بخش سوم اقتصاد، یعنی خدمات حرکت می کند. صنایع کاربر و پس از آن فعالیتهای خدماتی در چنین کشورهایی برای زنان فرصتهای شغلی را ایجاد کرده، البته این اشتغال الزاماً به بهبود وضعیت آنها منجر نشده، بسیاری از این
مشاغـل موقتـی بـوده و امنیـت شغلی ایجاد نکرده و حقوقی که پرداخته شده بی نهایت کم بوده است. زنان نیروی کاری را فراهم کردند که مطیع، غیرمتحد، انتقاد پذیر و به راحتی قابل استثمار بوده است، خیلی از زنان دیگر به مشاغل خدماتی کم اجرتی همچون خدمتکاری در منزل پرداختند و تعدادی از آنها به کارهای پستی همچون فحشا افتادند. زنان شاغل اغلب بار دو گانه ای را پذیرفته اند، در عین حال که باید به فکر کسب درآمد باشند، انجام امور خانه و خانواده نیز بعهدة آنهاست.
این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید
