دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
روند تاریخی تکوین ،رشد و گسترش فضایی شهر بانه در ادوار مختلف
چکیده :
دراین مطلب که از وبلاگ دکتر بختیار عزت پناه گرفته شده است روند تاریخی توسعه فضائی شهر بانه شرح داده شده است.شهر بانه چندبار درآتش سوخته و تغییر مکان داده است و به همت اهالی دوباره بازسازی شده است در این روند تاریخی موانع طبیعی و ...
در این مطلب خواهید خواند:
روند تاریخی تکوین ،رشد و گسترش فضایی شهر بانه در ادوار مختلف
ساختار فضایی -کالبدی شهر بانه تا سال
ساختار فضایی -کالبدی شهر بانه از سال 1300 الی 13571300
ساختار فضایی -کالبدی شهر از سال 1357 هجری شمسی تاکنون
در این مطلب که از وبلاگدکتر بختیار عزت پناه گرفته شده است روند تاریخه توسعه فضائی شهر بانه شرح داده شده است.شهر بانه چندبار درآتش سوخته و تغییر مکان داده است و به همت اهالی دوباره بازسازی شده است در این روند تاریخی موانع طبیعی و ... بر ساختار شهر تاثیر داشته اند که در این مطلب به انها پرداخته شده است
روند تاریخی تکوین ،رشد و گسترش فضایی شهر بانه در ادوار مختلف
بانه شهری تاریخی است که قدمت آن به بیش از اسلام بر می گردد ، هر چند که از تاریخ قبل از اسلام بانه اطلاعات چندانی و جود ندارد ولی طبق اسنادی که باقی مانده است منطقه بانه قبل از اسلام، تحت حکومت طا یفه ای زردشتی به نام « قه قو » بوده است ، همجنین در جریان جنگهای ایران و روم در قرن هفتم میلادی بانه متحمل خسارات هایی شده است .
بعد از ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان ، مسلمانان در راستای گسترش قلمرو اسلامی، در صدد تصرف ایران بر آمدند .در نتیجه شهرها ی ایران یکی پس از دیگری مورد تسخیر مسلمین قرار گرفت . طبق اسناد تاریخی، ساکنان شهر بانه در اوایل به کشتن تعدادی از صحابه پرداختند که در نتیجه خشم خالد بن ولید سردار بزرگ اسلامی رابر انگیخت که در نهایت موجب لشکرکشی وی به بانه و تسخیر آن گردید. در اثنای این جنگ ، به دلیل اینکه حاکم بانه بدون هیچگونه مقاومتی ، تسلیم سپاه اسلام شد وی را اختیار الدین نامیدند و حکام پس از وی نیز به اختیار الدینی مشهور شدند . حکومت اختیار الدینها 12 قرن طول کشید .در طی حکومت اختیار الدینی ها شهر بانه بارها مورد تهاجم و در گیریهای قبیله ای و منطقه ای بوده ، خسارات زیادی را متحمل شد . یکی از وقا یع مهمی که در زمان حکومت اختیار الدینی ها اتفاق افتاد شیوع بیماری طاعون در زمان کریم خان به سال 1871 میلادی بود که باعث ویرانی شهر گردید در نتیجه اهالی شهر را ترک و در مکانی جدید به ایجاد سکونتگاههای خود اقدام نمودند و بر روی محل قبلی کلمه «کون» به معنای کهنه افزودند که «بانه کون »نام گرفت.
درسال 1908 میلادی بانه به تصرف عثمانیها درآمد و قلعه حکومتی شهر به پادگان نظامی یا قشله به معنای سرباز خانه تبدیل شد .در جریان جنگ جهانی اول عثمانیها به نام دفاع از اسلام ،کردها را وادار به جنگ با روسها نمودند. مردم بانه به حمایت از عثمانیها به مبارزه با روسها پرداختند و تا میا ندوآب پیشروی کردند ولی پس از عزیمت عثمانیها ،بانه ایها به شهر برگشتند. بعد از این حادثه روسها دست به انتقام زده ، شهر بانه را تسخیر و آتش زدند ، در نتیجه ساکنان شهر، آنجا را ترک و به روستاهای اطراف پناه برده ، عده ای نیز به عراق مهاجرت کردند . همزمان با این و قایع به علت رکود فعا لیتهای اقتصادی و کشاورزی قحطی در شهر رواج پیدا کرده و به همراه شرایط ناگوار ناشی از سختی زمستان در سال 1917 منجر به کمبود آذوقه در شهر و در نتیجه تلف شدن مردم بر اثر گرسنگی شد . پس از انقلاب اکتبر رو سیه با بازگشت روسها به کشورشان ، مردم به تدریج به خانه ها یشان بازگشتند و به باز سازی و ترمیم خرابیهای ناشی ازجنگ پرداختند .
تا اواسط سده سیزدهم هجری نام اصل شهر بانه « بروژه » به معنای آ فتابگیر بوده است که در فاصله نسبتا" کمی از شهر فعلی و جود داشته است وساکنان آن بر اثر شیوع بیماری طا عون آنجا را تخریب کرده و در محل جدید به تجدید ساختمان شهر جدید پرداخته و محل سابق را بروژه کن ( قدیمی ) نام نهاد ند که امروزه روستای کوچکی در شمال شرقی شهر می باشد .
البته در مورد وجه تسمیه شهر بانه روایتهای مختلفی وجود دارد : گروهی معتقدند که لغت بانه از کلمه کردی « بان » به معنای پشت بام گرفته شده و علت آنهم وجود ارتفاعات اطراف شهر بو ده که باعث می شد مردم جهت رسیدن به شهر از این ارتفاعات عبور کرده ، مسافت زیادی را به صورت سر بالایی طی نمایند، مانند آنکه به پشت بام رفته باشند .عده ای دیگر بانه را پادگان معنی کرده اند و علت آن وجود دو قلعه می باشد که یکی در بانه فعلی و دیگری در سه کیلو متری شهر واقع شده است .
در جنگ جهانی دوم یکبار دیگر شهر بانه به تصرف روسها در آمد . اما بعد از مدت اندکی شهر را ترک کردند . بعد ازاین جریان شهر به تصرف محمد رشید خان یکی از فئوردالهای منطقه در آمد . وی بعد از تاخت و تازهای متعددی که انجام داد هنگام تصرف شهر توسط نیروهای دولتی رژیم پهلوی، اقدام به آتش زدن شهر نمود. این حادثه ویرانگر که در هشتم مهر ماه سال 1323 شب هنگام توسط عوامل رشید خان صورت گرفت منجر به آتش گرفتن تمامی منازل که اکثرا" با خشت چوب ساخته شده بودند گردید و به غیر از مسجد جامع و چند خانه، بقیه شهر به تلی از خا کستر تبدیل شد . بعد از این حادثه ،جهت همدردی با مصیبت زدگان بانه ای کمکهای مردمی از سراسر کشور به شهر وارد شد و باز سازی شهر شروع شد که دهسال به طول انجامید .
با پایان گرفتن حکومت اختیارالدینی ها ،طایفه سلیمان بیگ به حکومت بانه رسیدند. یکی از معروفترین افرادی که از طایفه سلیمان بیگ زمام امور بانه را به دست گرفت یونس خان نوه سلیمان بیگ است که به آبادانی شهر همت گماشته به تعمیر و ساخت مساجد و سایر امکنه و توسعه علوم دینی توجه خاصی مبذول نموده و با برقراری نظم و امنیت ،موجب رونق بازرگانی در شهر گردید.
دردوران حکومت طوایف،عناصر اصلی شهر بانه عبارت بوده انداز : قلعه به عنوان عنصر دفاعی،مسجد به عنوان عنصر مذهبی و کاروانسراها که مرکز مبادلات اقتصادی بوده است. قلعه شهر،همانطور که قبلا"نیز بیان شد توسط عثمانیها در سال 1908 به سربازخانه تبدیل شد. بعدها نیروهای دولتی نیز از آن بعنوان پادگان شهر استفاده کردند. مسجد جامع شهر بارها مورد تخریب و بازسازی قرار گرفته است. کاروانسراها که شامل سه کاروانسرای تاجرنشین بوده ،امروزه به عنوان مرکز تجاری شهر به مغازه های شهر مبدل گشته اند.
در جریان بازسازی شهر که مدتی بعد از آتش زدن شهرتوسط رشید خان و از سال 1324 شروع شد و تا سال 1334 به طول انجامید علاوه بر بازسازی واحدهای مسکونی ،ساماندهی معابر شهر نیز مورد توجه قرار گرفته،نخست خیابان امام خمینی کنونی به صورت خطی شرقی- غربی در مرکز شهر شکل گرفت و سپس با احداث معابر عمود بر آن و میدان امام خمینی و میدان قدس کنونی از شرق تا کارخانه برق و از جانب غرب تا اواسط خیابان طالقانی ادامه یافته روند توسعه شهری تا سال 1340 در جهت شرق به بلوار فلسطین کنونی رسید وبه صورت هسته ای و خطی و در جهت جنوب بیمارستان صلاح الدین ایوبی را در بر گرفته است.
به طور کلی توسعه شهر در سال 1335 عمدتا" به طرف زمینهای کم شیب مرکز شهر و جنوب رودخانه بانه چای صورت گرفته است زیرا در آن زمان پل ارتباطی محکمی بین زمینهای دو طرف رودخانه وجود نداشته است .
در سال 1345 هنگام با به رسمیت شناختن بانه به عنوان مرکز شهرستان و یک نقطه شهری ،ادارات دولتی یکی پس از دیگری در نقاط مختلف شهر شکل گرفته ففعالیتهای عمرانی شهر نیز گسرش یافتند. یکی از مهمترین این فعالیتها که بعدها عامل مهمی در جهت توسعه فیزیکی شهر گردید احداث پل چهار دهنه اصلی بر روی رودخانه بانه می باشد که در اثر احداث آن ارتباط دو طرف رودخانه به صورت مطلوبتری درآمده ،شهر به طرف تپه های شمال شرقی شروع رو به توسعه نهاد.
از سال 1347 به بعد بر اثر وقوع تحولات سیاسی و اقتصادی مختلفی از قبیل اصلاحات ارضی،افزایش قیمت نفت و بودجه عمرانی شهرها ،بانه نیز مانند سایر شهرهای ایران با هجوم گسترده مهاجران روستایی روبرو گردید .مهاجران روستایی به علت گرانی قیمت زمین و مسکن در نواحی داخلی شهر ،نواحی حاشیه ای و دامنه های شیب دار ارتفاعات را جهت سکونت برگزیدند،در نتیجه رشد شهر بصورت پراکنده ونامتعادل صورت پذیرفت.
بعد از پیروزی انقلاب ، در اثر وقوع جنگ تحمیلی و درگیریهای محلی ،شهر مرزی بانه چندین بار مورد تخلیه کامل قرار گرفته بالغ بر 1700 واحد ساختمانی در سطح شهر تخریب شدند و توسعه فیزیکی شهر برای مدتی متوقف گردید.پس از توقف جنگ و ایجاد آرامش درمنطقه، با بازگشت مهاجران به شهر ،کار بازسازی شهر و واحدهای آسیب دیده شروع شده توسعه شهر مجددا"از سر گرفته شد.کار بازسازی شهر که بلافاصله بعد از پایان جنگ آغاز شده بود در حدود 5 سال به طول انجامید و در جریان آن 1785 واحد ساختمانی مورد بازسازی قرار گرفتند.
همزمان با این تحولات و رونق گرفتن فعالیتهای تجاری و بازرگانی درشهر،مهاجرت شدید روستائیان و مرزنشینان به شهر بانه آغاز شده ،تقاضا برای مسکن افزایش یافته در نتیجه ساخت و سازهای غیر مجاز در نواحی مختلف شهر رواج یافته رشد شهر در جهات مختلف بصورت پراکنده و ناموزون انجام گرفت.
بعدها با اجرای طرح های آماده سازی زمین و احداث شهرکهای مسکونی در سطح شهرهمچون شهرکهای توحید،گلشهر،آزادگان،نور ،جهاد و ... اراضی وسیعی از شهر که اکثرا"بصورت زمینهای کشاورزی و باغات بودند مورد تخریب واقع شده،تحت پوشش ساخت و سازهای مسکونی و تو سعه شهری قرار گرفتند.با اجرای طرحهای فوق که عمدتا"در قسمتهای غربی و شرقی شهر صورت می پذیرفت رشد شهر به صورت پیوسته و منظم تری درآمد.
روند تحولات ساختار فضایی شهر بانه
ساختار فضایی -کالبدی شهر بانه تا سال 1300
همانطور که در بخشهای قبلی اشاره شد، بانه شهری قدیمی است که تاریخ شکل گیری آن به پیش از اسلام بر می گردد.شهر بانه ابتدا روستایی در نزدیکی شهر فعلی( در شمال شرقی) بوده که بروژه نامیده می شد . ساکنان بروژه بر اثر شیوع بیماری طاعون آنجا را ترک ودر مکان جدید سکونتگاههای خود را ساختند.در واقع شهر بانه از ترکیب چند روستای همجوار و باهدف حفظ امنیت بوسیله سلاطین محلی وحکام محلی ، فئودالها وزمینداران بزرگ بوجود آمده است.
از عوامل مؤثر در مکان یابی شهر علاوه بر ارتفاعات اطراف شهر که به مانند حفاظی مطمئن در مقابل تهاجمات بیگانگان و غارتگران عمل می کند می توان به وجود رودخانه های فصلی اشاره کرد که از ارتفاعات محل سرچشمه گرفته ، نیازهای ساکنان شهر را بر آورده می سازند. از طرف دیگر رودخانه بانه چای را می توان به عنوان یکی از مهمترین عناصر طبیعی مؤثر در مکان یابی شهر در مقر فعلی خود برشمردکه هسته اولیه شهر در قسمتهای جنوبی آن شکل گرفته است.
شهر بانه به دلیل رونق فعالیتهای کشاورزی و دامداری در موقعیت جغرافیایی خود (بر سر راه آسیای صغیر و آذربایجان به بین النهرین) از قدیم الا یام مرکز مبادلات بازرگانی و تجاری با کشور همسایه خود (عراق)بوده است. بطوریکه در زمان حکومت قاجار (مظفر الدین شاه)دارای سه کاروانسرای تاجرنشین بوده است که تجار و بازرگانان از شهرهای تبریز،همدان،سنندج،زنجان و... جهت مبادله محصولات کشاورزی منطقه (توتون،مازوج و...)در آن کاروانسراها سکونت می کردند. در این دوره در اثر رونق فعالیتهای کشاورزی در شهر بافت فیزیکی آن به صورت پیوسته و ارگانیک وحالت نیمه روستایی داشته،با کوچه های تنگ و پر پیچ و خمی در جنوب رودخانه بانه چای به صورت بافت خطی- عنکبوتی گسرش یافته است که علل عمده آن استقرار مساکن شهر در جهت رو به قبله و بهره گیری بیشتر از انرژی حرارتی در شرایطی که مساکن در جهت جنوبی طراحی شده می باشند.
عناصر اصلی شهر در این دوره شامل خانه های سلاطین و خوانین،کاروانسراها،مسجد جامع،راسته اصلی بازار و عمارت خوانین بوده است. مهمترین محلاتی که در این دوره در سطح شهر وجود داشته اند عبارتند از : گرک ژورو (محله بالا)در شرق،گرک خوارو(محله پایین) در غرب،گرک برقلات در شمال شرقی،سادات آباد در حاشیه جنوبی رودخانه شهر.مسجد جامع در ضلع غربی شهر و با فاصله از راسته اصلی بازار واقع شده است که با ساختار فضایی شهرهای قدیمی ایران که در آنها مسجد و بازاردر راستای همدیگر عمل می کردند متفاوت می باشد.
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه:16
