فرمت فایل:word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات :90
فهرست مطالب :
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه ..۲
۲-۱- بیان مسئله .۴
۳-۱- اهمیت وضرورت تحقیق ۷
۴-۱- اهداف تحقیق- فرضیه های تحقیق .۹
۵-۱- تعریف نظری متغیرها .۱۰
۶-۱- تعریف عملیاتی متغیر ها ..۱۲
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و یا مرور مطالعاتی
۱-۲- مقدمه ..۱۸
۲-۲- تاریخچه مطالعه خلاقیت ..۲۰
۳-۲- تعاریف خلاقیت .۲۳
۴-۲- نظریه های خلاقیت .۲۵
۵-۲- روش های آموزش خلاقیت ..۲۸
۶-۲- اجزاء خلاقیت ..۴۲
۷-۲- خانواده و خلاقیت ..۴۳
۸-۲- ویژگی های شخصیتی افراد خلاق ..۴۵
۹-۲- پژوهش های مربوط به خلاقیت ۴۷
۱۰-۲- نقد و بررسی پژوهش های انجام یافته درباره خلاقیت ..۵۱
فصل سوم: روش اجراء تحقیق ..۵۲
۱-۳- مقدمه ..۵۳
۲-۳- جامعه آماری .۵۴
۳-۳- نمونه آماری و شیوه نمونه گیری . ۵۵
۴-۳- ابزار اندازه گیری .۵۶
۵-۳- روایی و پایایی .۵۷
۶-۳- شیوه نمره گذاری ۵۸
۷-۳- طرح تحقیق ۶۰
۸-۳- روش آماری تحلیل اطلاعات .۶۲
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها ..۶۳
۱-۴- تحلیل داده ها: توصیفی و استنباطی ۶۴
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات ۷۴
۱-۵- نتیجه گیری ۷۵
۲-۵- محدودیت ها ۸۰
۳-۵- پیشنهادات ..۸۱
منابع و ماخذ
فهرست منابع فارسی
فهرست منابع غیر فارسی
منابع
آلن ،سی- ارنشتاین ، فرانسیس پی (۱۳۷۳) مبانی فلسفی ، روانشناختی و اجتماعی برنامه درسی،سیاوش خلیلی شورینی ،تهران ،یاد واره کتاب
آمابلی،ترزا، ( ۱۹۹۸ ) شکوفایی خلاقیت کودکان، ( حسن قاسم زاده) ، پروین عظیمی تهران، نشر دنیای نو
ادیب حاج باقری، محسن، بهار وتابستان ۱۳۸۷، تاثیر روش آموزش فعال بر پیشرفت تحصیلی،گامهای توسعه در آموزش پزشکی، شماره یک دوره پنج
ادیب حاج باقری، محسن(۱۳۸۷)، تاثیر روشهای آموزش فعال بر پیشرفت تحصیلی، گامهای توسعه در آموزش پزشکی، دوره پنج، شماره یک
اسبورن، آلکس اس (۱۹۹۲) پرورش استعدادهای همگانی ابداع و خلاقیت، ( حسن قاسم زاده) ، تهران انتشارات
استوار ، نگار (۱۳۸۳-۱۳۸۲) بررسی میزان خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانهای قم افروز، غلامعلی(۱۳۷۸) روانشناسی تربیتی ،تهران انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
افضل نیا، محمد رضا (۱۳۸۴) طراحی وآشنایی با مراکز مواد و منابع یادگیری ،تهران ، انشارات سمت
احدی ، حسن، (۱۳۸۵) شناخت بازیهای ذهن ، تهران، انتشارات پردیس احدیان، محمد(۱۳۷۸)، خلاقیت ونوآوری در انسانها وسازمانها، تهران، انتشارات ترمه
ایزاک، استیفن (۱۳۸۲) ، راهنمای تحقیق وارزیابی، علی کریم نیا، مشهد آستان قدس رضوی
بازان، تونی (۱۳۸۴) ده راه برای رسیدن به نیروی نبوغ خلاق ، حورزاد صالحی ،تهران ، انتشارات پل
باقر پور، مهدی(۱۳۸۷) ، روشهای فعال تدریس، تهران، انتشارات رشد
بودو، آلن (۱۳۵۸) ، خلاقیت در آموزشگاه(علی خانزاده) ، تهران، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی
پاول هنری، مانسن،(۱۳۷۴) رشد وشخصیت کودک،( مهشید یاسایی) ،انتشارات ماد
تورنس،پالئی (۱۹۹۳) استعدادها ومهارتهای خلاقیت وراههای آزمون وپرورش آنها، ( حسن قاسم زاده) ، تهران نشر دنیای نو جوادیان، حسین لطف آبادی ، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی
حسینی ، افضل السادات(۱۳۸۱) ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن، مشهد انتشارات آستان قدس رضوی
حسینی، افضل السادات (۱۳۸۷) ،کلاس خلاق یادگیری خلاق، تهران انتشارات رشد
دارستانی ، محمد رضا ، (۱۳۷۶) بررسی روشهای تدریس خلاق بر رشد خلاقیت دانش آموزان ابتدایی استان مرکزی
دافی، برنادت ، (۱۳۸۰) ،تشویق خلاقیت وتخیل در کودکان، مهشید یاسایی ، تهران ، انتشارات ققنوس
دلاور، علی(۱۳۸۰)، مبانی نظری وعملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران، انتشارات آرین
دوریس جی ،شل کراس (۱۳۷۸) آموزش رفتار خلاق و استعدادهای درخشان در دانش آموزان،
مجتبی رابرت ، بیلر،(۱۳۷۲) ، کاربرد روانشناسی در آموزش (پروین کدیور) تهران ، نشر دانشگاهی
رشیدی، رضوان ، بهرامی، فاطمه (تابستان ۱۳۷۹) بررسی مقایسه ای روشهای پرورش خلاقیت در دانش آموزان ابتدایی اصفهان ، اداره کل آموزش وپرورش اصفهان شورای تحقیقات
ساختمانیان، صمد،(۱۳۷۲)بررسی مقایسه روش آموزش ویژه وعادی در شکوفایی خلاقیت دانش آموزان پسر سال سوم ابتدایی مدارس غیر انتفاعی شیراز ،دانشگاه علامه طباطبایی
سلیمانی، افشین، تابستان (۱۳۸۱) کلاس خلاقیت ، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
سیف، علی اکبر (۱۳۸۳) روشهای یاد گیری ومطالعه ، تهران ،نشر دوران
سیف، علی اکبر(۱۳۷۶) روانشناسی پرورشی ، تهران انتشارات آگاه
شاه بابایی؛ محسن (۱۳۸۷-۱۳۸۶) بررسی راهکارهای تقویت خلاقیت و نوآوری دانش آموزان راهنمایی شهرستان آشتیان شعبانی، حسن(۱۳۸۲) ، روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارتها وراهبر های تفکر) ، تهران انتشارات سمت
شهر آرای، مهناز(۱۳۷۸)، ضرورت تعلیم و تربیت پویا و خلاق ،مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز
صفوی، امان الله (۱۳۷۷) ، کلیات روشها و فنون تدریس، تهران، انتشارات سمت
عابدی ، جمال، (۱۳۷۲) ، خلاقیت و شیوه ای نو در اندازه گیری آن ، فصلنامه پژوهشهای روانشناختی دوره دو ،تهران
قاسم زاده ،حسن(۱۳۸۱)، آموزش کاربردی خلاقیت وحل خلاق مسائل ،تهران ،نشر مفید
کورمن، آبراهام (۱۳۸۱)، روانشناسی صنعتی و سازمانی، حسین شکر کن، تهران، انتشارات رشد
گالاگر، جیمز (۱۳۷۸) آموزش کودکان تیز هوش ، مجید مهدیزاده ، مشهد ، آستان قدس رضوی
گلستان هاشمی، مهدی (۱۳۸۲) مبانی علم کار آفرینی (دانش مهندسی کار آفرینی) اصفهان، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان
محمد، منصور(۱۳۷۳) پیشرفت مدارس در پرتو تحول روشهای آموزش و پرورش ، تهران، انتشارات رشد
نلر، جورج اف(۱۳۸۲)، هنر وخلاقیت(اصغر مسدد) ،انتشارات دانشگاه شیراز
یغما، عادل (۱۳۷۲) کاربرد روشها و الگوهای تدریس ، تهران ، انتشارات مدرسه
چکیده:
پژوهش حاضر به منظور تعیین تأثیر روشهای تدریس حل مسئله و روش تدریس اکتشافی هدایت شده بر خلاقیت دانش آموزان انجام شد. برای این منظور از بین دانش آموزان سال اول دختر ناحیه یک شهر اراک ۳ کلاس به صورت تصادفی انتخاب، و یک کلاس به عنوان گروه کنترل و دو کلاس دیگر به عنوان گروه های آزمایش جایگزین شدند. در کلاس اول روش تدریس حل مسئله و در کلاس دوم شیوه تدریس اکتشافی هدایت شده برای آموزش خلاقیت استفاده شد. از آزمون خلاقیت تورنس (فرم غیرکلامی) به عنوان پیش آزمون استفاده شد تمام دانش آموزان در شرایط مشابه آزمون را انجام دادند. بری آزمودن فرضیه های پژوهش از یک طرح نیمه تجربی پیش آزمون و پس آزمون، که دارای دو گروه آزمایشی و یک گروه کنترل بود، استفاده شد. متغیرهای مستقل که شامل شیوه های تدریس حل مسئله و اکتشافی هدایت شده بود، به آموزگاران آموزش داده شد. و آنان از این روش به مدت ۳ ماه در کلاسهای گروه آزمایش استفاده کردند. پس از آن، آزمودنیها مجدداً مورد آزمون خلاقیت قرار گرفتند . تحلیل داده ها با استفاده از نمرات افتراقی (تفاوت بین نمرات پس آزمون و پیش آزمون) و با روش آماری آزمون تی مستقل نشان داد که روش تدریس حل مسئله بر خلاقیت دانش آموزان دختر تأثیر معنی دار دارد. پس می توان نتیجه گرفت که تدریس به روش حل مسئله در خلاقیت دانش آموزان مؤثر بوده است و از طرفی تدریس به روش حل مسئله برخرده مقیاس های روانی و انعطاف تأثیر مثبت نداشته است. اما بر مقیاس های اصالت و بسط تأثیر مثبت داشته است. که می تواند دلایل مختلفی داشته با شد از جمله اینکه:عدم خلاقیت معلم در طرح سوالات انعطاف پذیر و واگرا، توضیح ناکافی معلم و ایراد در ارزشیابی، زود دلسرد شدن دانش آموزان و عدم توجه کافی آنان، زیاد بودن تعداد دانش آموزان و حجم زیاد کتب درسی. همچنین تحلیل داده ها نشان داد که روش تدریس اکتشافی هدایت شده بر خلاقیت دانش آموزان دختر تأثیر معنی دار داشته است و از طرفی تدریس به روش اکتشافی هدایت شده بر خرده مقیاس های روانی – انعطاف – بسط – سیالی تأثیر مثبت معنی دار داشته است.
واژه های کلیدی: خلاقیت، تدریس به روش اکتشافی هدایت شده، تدریس به روش حل مسئله
مقدمه :
خلاقیت به عنوان توانایی تجسم و پیش بینی ایجاد اندیشه های نو، ویژگی انسان تلقی می گردد و نقش بنیادی آن درجامعه و رشد اقتصادی تکامل فرهنگ محسوس است (دارستانی،۱۳۷۶) .
در اغلب موارد حتی در کشورهای پیشرفته و قتی سخن از تدوین و پیاده کردن برنامه های آموزشی در جهت یادگیری خلاق به میان می آید مشکلی جدی در عملی بودن و مفید بودن آن مطرح می شود. به وضوح روشن است که در این دوران فراصنعتی، خلاقیت نه یک ضرورت بلکه شرط بقاست(دارستانی، ۱۳۷۶؛ قاسم زاده، ۱۳۷۳).
با توجه به آموزش پذیر بودن خلاقیت در اکثر افراد باید بتوان از این نعمت الهی که یکی از وجوه متمایز و بارز انسان است به نحو احسن استفاده کرد ( دارستانی ،۱۳۷۶) .
روش تدریس معلمان در ایجاد خلاقیت بسیار مهم است در روشهای سنتی و غیرفعا ل (معلم محور) که در حال و گذشته روی آن تکیه می شود، معلم متکلم وحده می گردد، خود مسائل را مطرح کرده و آنها را سازمان دهی می کند و به حل آن ها می پردازد. در این میان دانش آموزان نقش یک تماشاچی را دارند. پیداست که در این گونه روشها دانش آموزان مطالب را مشکل یاد می گیرند ولی در روشهای فعال (دانش آموز محور) متعلم نقشی را در کلاس ایفا می کند و معلم تنها به عنوان یک راهنما و تسهیل گر می باشد. به نظر روسو[۱]( ۱۹۰۰ )اگر دانش آموزی در حل مسئله ای اشتباه کرد صبر کنید تا خودش به اشتباهش پی ببرد و آنرا اصلاح نماید. پیاژه نیز روشهای فعال را توصیه کرده نامبرده استقلال فکری، تربیت عقلانی و پرورش خلاقیت را با این روشها ممکن می داند (دارستانی، ۱۳۷۶).
برونر[۲] در کتاب « به سوی نطریه آموزشی» آورده است که : دانش را نباید به طور مستقیم در اختیار دانش آموزان قرار داد بلکه باید آنها را بامسأله روبرو کرد تا خودشان به کشف روابط میان امور و راه حل آن اقدام کنند. با این اوصاف می توان گفت که ایجاد و پرورش خلاقیت، آفرینندگی ابتکار و توانایی حل مسئله تنها با روشهای فعال و پویا مؤثر است (بیلر، ترجمه کدیور،۱۳۷۲).
این برنامه دانش آموزان را تشویق می کند که از فرایند فکری خود شان آگاهی پیدا کرده و از مهارتهای فکری بطور آگاهانه استفاده برند. بنابراین آموزش و پرورش از جمله مدارس و روش تدریس معلمان برای پرورش و شکوفایی خلاقیت بسیار مؤثر می باشد. در این پژوهش سعی بر این است که به دو روش فعال تدریس اکتشافی وحل مسئله پرداخته شود. در روش اکتشافی, دانش آموزبه طور مستقل ویا با راهنمایی معلم، قانونی را کشف نموده و مسئله ای را حل می کند. در یادگیری اکتشافی دانش آموز باید مسئله مورد نظر را مشخص کند، را ه حل های ممکنی را برای آن در نظر گیرد، را ه حل ها را با توجه به شواهد آزمایش کند، نتیجه گیریهای مناسبی را با توجه به این آزمایش بدست آورد و این نتیجه گیری ها را درایده های جدید به کار گیرد و سرانجام به قوانین کلی و قابل تعمیم برسد (صفوی،۱۳۷۷ ) .
در روش حل مسئله، مسا ئل کلی و ابهام آمیز به اجزاء کوچکتر تقسیم شده و هر جزء بطور جداگا نه مورد بررسی قرار می گیرد. بنا بر این در روش حل مسئله باید ا بتدا صورتی از خصوصیات مختلف شی یا ایده مورد نظر را تهیه کرد سپس توجه خود را به هر یک از خصوصیات معطوف کرد. این روش خلاقانه حل مسئله صورت خصوصیات رابرت کرافورد[۳] می باشد. مهارت های تفکر خلاق باید به عنوان مهمترین مهارتهای سازگاری و قابلیت انطباق شناخته شود و چنین مهارتهایی باید برای مواد درسی مدارس و مؤسسات اساسی و ضروری تلقی گردد. آموزش مهارت های فکری و پرورش خلاقیت جزء اولین موارد مهم در مدرسه می باشد (حسینی ،الف۱۳۸۱) .
بیان مسئله:
خلاقیت اوج توانایی تفکر بشری است که توانسته است انسان را به مرحله پیشرفت و ترقی برساند و او را در حل تمام مسائل و مشکلات زندگی یاری دهد. نمونه ها ی خلاقیت را می توان در نقا شی روی دیوار در زمان غارنشینـــان، خلق یک اثر هنری، ماشین‌آلات صنعتی و آشپزی و خیاطی ونویسندگی و … دید. در حقیقت خلاقیت یک مفهوم انتزاعی و پیچیده‌است. اما ابهام در معنـــی و مفهوم کلمه به معنی پیچیدگی خود جریان خلاقیت نیست، زیرا خلاقیت را می توان به راحتی در زندگی روزانه حس کرد و نتیجه آن را لمس کرد. اخیراً محققان و روان شناسان به بعد اجتماعی و محیطی آن توجه کرده اند و معتقدند که خلاقیت را نمیتوان بدون توجه به ابعاد اجتماعی و محیطی آن بررسی کرد. به نظر استرانبرگ[۴] ( ۱۹۸۹) فرایند خلاقیت در ذهن شخص با متغیرهای اجتماعی رابطه دارد. واقعیت این است که به خلاقیت نمیتوان با تمرکز بر یک بعــــد نگریست. ا بعاد فردی یا محیطی نمی تواند بیانگر ماهیت خلاقیت باشند. بلکه خلاقیت از سویی نیز تابع نظام اجتماعی خلاق است. به همین دلیل خلاقیت هرگز نتیجه عمل فرد به تنهایی نیست. یکی از ا بعاد محیطی اجتماعی خلاقیت، مدرسه است. تورنس[۵] بیان می کند مسئله توسعه خلاقیت در نظام آموزشى رسمى بیشتر از این جهت حا ئز توجه است که بر اساس پژوهشها دریافته‌ایم که ابتکار و خلاقیت در اغلب کودکان مشاهده میشود ولى منحنى تحول آن در حدود۱۰سالگى افت می کند و سیر نزولی می یابد و نتیجه آن فقدان علاقه به یادگیری و افزایش مشکلات رفتاری و انگیزشی است. به قول تورنس عدم بروز این توانایى عموماً به نامناسب بودن روشهای تدریس مربوط میشود. در این میان معلمان نقش کلیدی را بر عهـــده دارند معلمان می توانند با استفاده از انواع روشهای خلاق امکان ظهور خلاقیت در کودکان و نوجوانان را فراهم سازند. امــــروزه تمام کودکان دبستانی باید با واقعیت ها و مفاهیم علمی آشنا شوند. زیرا زندگی در عصر صنعتی بدون استفاده از یافته‌های علمی تقریباً غیرممکن است. مدرسه به عنوان یکی از اجزای مهم نظام آموزشی می تواند بر فرایند تفکر و مهارتهای ذهنی و شیوه‌های یادگیری دانش آموزان تأثیر شگرف بگذارد تا به راحتی بتواند در جهت تفکر نو و ا نتقادی و کشف مجهـــولات پیش برود و راه حل مناسبی برای مشکلات ارائه دهد. بدین ترتیب مدرسه می تواند کا نونی جهت یادگیری و پرورش افکار خلاق باشد. محیط مدرسه از جنبه های مختلفی مانند شرایط فیزیکی (دیوارها، کلاس، ابزار و اشیاء موجود در مدرسه..) و روابط عاطفی میان ا فراد، نقش مدیر و ناظم بویژه معلم، روابـــط دانش آموزان با معلم، روابط دانش آموزان با یکدیگر، بر انگیزه یادگیری و خلاقیت تاثیر مستقیم دارد. معلم در مدرسه بعنوان یک الگو نقش کلیدی ایفاء می‌کند. در واقع اهمیت او در زندگی کودکان و نوجوانان مستعد و خلاق بیشتر روشن می گردد. شایان ذکر است معلم شکل دهنده جو کلاس است و مهمترین نقش را در پرورش خلاقیت دانش آموزان برعهده دارد و می‌تواند این نقش را از طریق روشهای تدریس در کلاس به انجام رساند. روش تدریس، تنها فعالیت معلم در کلاس درس نیست، بلـــکه فعالیتی دو جانبه از طرف معلم و دانش آموزان می باشد که در جریان آن، بین دانش آموزان با یکدیگر و معلم تعامل وجود دارد.(زمانی، ۱۳۸۸).
تحقیقی توسط رمی[۶] و پیپر[۷] (۱۹۷۴) سولیوان[۸] (۱۹۷۴) انجام شد، محور آنها مقایسه کلاسهای پویا یا باز با کلاسهای سنتی بوده است. فضای کلاسهای باز یا پویا برای رشد شرایط پژوهش، کنجکاوی دستکاری، خودفرمانی و یادگیری مناسب بود. اما کلاسهای سنتی در امتحان گرفتن، درجه بندی و تدریس مقتدارنه با سختگیری و تک محوری دنبال می شد و تغییر کمی در برنامه آموزشی خود ایجاد می کردند. همچنین سولیوان (۱۹۷۴) دریافت،بچه ها در کلاس باز در مقایسه با بچه های کلاسهای سنتی نمره معنادار و بهتری در ۲ از ۴ آزمون گلیفورد[۹]بدست آوردند.. فراهم آوردن زمینه ها و شرایطی که به تقویت تفکر خلاق درمدارس منجر شود دامنه وسیعی دارد که از تغییردر نگرش ها تا روشهای تدریس امتداد می یابد. (شهرآرای ،۱۳۷۸) .
معلمانی که موجب رشد خلاقیت دردانش آموزان هستند، در مدیریت و هدایت کلاس به روشهای غیر رسمی گرایش دارنــــــد. آن ها به دا نش آموزان فرصت می دهند موضوعات و مطالبی را که می خواهند ، خودشان انتخاب کنند. پذیرای دیدگا ههای غیر معمول آنها هستند، به خلاقیت پاداش داده، در بیرون از کلا س با شاگردان در تعامل هستند و تشویق استقلال دانش آموزان و عملکرد مثبت آنها را بعنوان نقش موثر الگوی خلاقیت می دانند. در مقابل رفتارهای متضاد که باعث کاهش خلاقیت می شود، عبارتند از: دلسرد کردن عقاید دانش آموزان، تأکید بر تکرار یادگیـری، ناامنی سختگیری و اعمال روشهای سنتی که موجب تقلیل خلاقیت میشود. به طور کلی در مطالعات متعددی که در زمینه کارایی روشهای تدریس فعال صورت گرفته است، مطلوب بودن این روشها را نسبت به روشهای تدریس غیرفعال نشان می دهد. در مطالعه‌ای، کیفیت یادگیری به روشهای سخنرانی، تمرین و تکرار، پرسش و پاسخ، نمایش…. بررسی شده است. نتیجه نشان داده است که کیفیت یادگیری در روشهایی که همراه با فعالیت دانش آموزان باشد، به رشد خلاقیت بیشتری می انجامد (حسینی، ب ۱۳۸۷) .
مسئله اصلی در این تحقیق این است که آیا روش تدریس اکتشا فی هدایت شده و حل مسئله بر خلاقیت دانش آموزان تأثیر دارد؟
اهمیت وضرورت تحقیق:
خلاقیت ممتازترین توانائی شناختی انسان است و در هر کشوری ارزشمندترین هدف تربیتی پرورش قوه خلاقیت است. خلاقیت سبب می شود افراد قادر باشند خود را با تغییرات در آینده هماهنگ نمایند و وفق دهند. شرایط متغیر زندگی هر لحظه فرد را در برابر مسئله ای قرار می دهد که داشتن آفرینندگی ، نوآوری و قدرت حل مسئله می تواند انسان را در سازگاری با محیط یاری دهد. ( سلیمانی،۱۳۸۱) .
نگاه واقع بینانه به آینده در زمینه شتاب تغییرات تکنولوژی و اجتماعی ایجاب می کند که آموزش و پرورش باید در روشهای آموزشی و اهداف خود تجدیدنظر کرده و مسائلی نظیر تفکر خلاق جایگزین روشهای سنتی گرداند. خلاقیت از موضوعات فراموش شده در نظام آموزشی کشور ماست لذا به دلیل اهمیت پرورش وشکوفایی خلاقیت، ضرورت ایجاب می کند که عناصر تأثیر گذار نظیر روش های تدریس خلاقیت صورت گیرد تا بتوان این ویژگی برجسته ی انسانی را بیشتر و بهتر پرورش داد و بستر مناسبی برای رشد و توسعه آن فراهم آورد. از طرف دیگر تغییرات در این عصر به نحوی سریع است که انسان گاه قادر به پیش بینی زمان کوتاهی از آینده نیست. هیچ کس دقیقاً نمی تواند پیش بینی کند که در آینده چه دانشهایی برای حل مشکلات لازم است ، با وجود این شخص می تواند توانائی ها و طرز فکرهایی را در خویش پرورش دهد که از طریق یافتن راه حلهای بهتر برای مشکلات، قادر به مقابله با هر نوع مبارزه طلبی ومشکل باشد. چالشهای جدید زندگی کنونی راههای جدیدی برای حل آنها می طلبد و این راه حلهای جدید بوجود نخواهد آمد، مگر زمانی که فرد بیاموزد که می تواند ایده و عقاید نو بیافریند و برای هر مسئله تنها به یک راه اکتفا نکند بلکه راههای ممکن و غیر ممکن را کشف کند تا بتواند چالش ها را به بهترین صورت حل کند. (قاسم زاده، ۱۳۸۱) .
پس لازم است افراد به نحوی خلاق بیندیشند و جریان فکر و نحوه تفکر خود را تغییر دهند و این همان چیزی است که امروزه تحت عنوان خلاقیت و آموزش از طریق ابزار و تکنیک ها مطرح و عنوان می شود. از آنجا که خلاقیت امری ضروری و حیاتی و یکی از نیازهای اساسی انسان امروزی است لذا لازم است که در زمینه خلاقیت پژوهش های دقیق و کاربردی انجام شود. در آینده کشورهای قدرتمند و جوامع پیشرو جوامعی اند که به منابع قدرت بیشتری دسترسی داشته باشند. منبع اصلی قدرت یعنی تکنولوژی جدید و برتر. بنابراین شایسته است که از میان افراد تیزهوش جامعه ، جوانانی را انتخاب و تربیت کنیم که دارای قابلیت های آفرینش علمی و هنری هستند همچنین زمینه تفکری واگرا برای آنان فراهم آوریم تا با اختراعات و نوآوری هایشان جامعه و کشور را قدرتمند سازند به همین منظور آموزش و پرورش به عنوان نهادی اصلاح گر از طریق مدارس ومعلمان می تواند افراد را برای تعاملی فعال با پیچیدگی های زندگی و ایجاد نظامی نوین و هوشمندانه اجتماعی یاری دهد و موجبات پیشرفت و تعالی فرهنگ جامعه را میسر سازد از این رو روشهای تدریس در پرورش انسان های خلاق مؤثرترین ابزارند و معلمان در صورت استفاده به جا و مناسب از این ابزار کارا می توانند نیروهای شکل دهنده را به جای افراد شکل پذیر بپرورانند. بنابراین شیوه های آموزش خلاق را باید در مدارسمان به کار بریم و به امر پرورش خلاقیت در میان دانش آموزان بیشتر بپردازیم (لطف آبادی و جوادیان، ۱۳۷۸) .
اهداف تحقیق:
۱ . تعیین تأثیر روش تدریس حل مسئله بر خلاقیت دانش آموزان
۲٫ تعیین تأثیر روش تدریس اکتشافی هدایت شده بر خلاقیت دانش آموزان
فرضیه های تحقیق:
۱ . روش تدریس اکتشافی هدایت شده بر خلاقیت دانش آموزان دختر تأثیر دارد .
۲ . روش تدریس حل مسئله بر خلاقیت دانش آموزان دختر تأثیر دارد .
تعریف نظری متغیرها
روش تدریس اکتشافی هدایت شده:
یادگیری اکتشافی فرایندی است که دانش آموز به طور مستقل و یا با راهنمایی معلم، اصل یا قانونی را کشف نموده و مسئله ای را حل نماید. در این روش میزان راهنمایی معلم به عواملی مانند استعداد, مهارت دانش آموز، درجه دشواری مسئله بستگی دارد. نقش معلم در این روش هدایت نمودن دانش آموزان در ارتباط دادن مطالب جدید با تجارب و محفوظات گذشته می باشد. ( صفوی، ۱۳۷۷) .
یادگیری اکتشافی روشی مناسب برای تفکر است که می تواند منجر به درک شهودی و ایجاد انگیزه در یادگیرندگان شود. یکی از مهمترین جنبه های یادگیری اکتشافی آن است که یاد گیرنده به ساختار موضوع دست می یابد. به اعتقاد برونر دانشی که از طریق اکتشاف بدست می آید با دوام تر وپایدارتر از دانشی است که از طرق دیگر حاصل می شود، همچنین به سادگی در موقعیتهای مختلف یاد گیری قابل استفاده است و به یادگیرنده کمک می کند تا از پاداشهای بیرونی به پاداشهای درونی بیندیشد و در نهایت مفهوم مثبتی از خود بدست آورد و در حل مسائل مختلف خود را مستقل احساس کند. (کدیور، ۱۳۷۲) .
روش حل مسئله:
رابرت کرافورد[۱۰] معتقد است که در این روش باید مسائل کلی و ابهام آمیز به اجزاء کوچکتر تقسیم شده هر جزء به طور جداگانه مورد برسی قرار می گیرد در این روش چون مسئله ی اصلی به مسائل فرعی و کوچکتر تقسیم می شود، تعریف روشن و دقیق مسائل فرعی منجر به حل نهایی مسئله می شود. با توجه به تعریف فوق، برای حل مسئله بایستی ا بتدا صورتی از خصوصیات مختلف ایده یا مسئله تهیه شود سپس به هر یک از خصوصیات توجه شود (حسینی، ۱۳۸۱).
حل مسئله، به کارگیری روشهای علمی برای پاسخگویی به مسائل است. این روش بر اساس نظریات دیویی[۱۱] در باره روش تدریس شکل گرفت. این روش هم می تواند به صورت فردی و هم به صورت گروهی انجام شود. در این راهبرد یادگیرنده، نقش فعالی را در فرایند یادگیری دارد. لذا مدارس باید محیطی را فراهم آورند که امکان مشارکت و تعامل یادگیرنده را وسعت بخشند (حسینی، ۱۳۸۱).
تعریف نظری خلاقیت :
خلاقیت[۱۲] یک فرایند ذهنی است که ایجاد افکار و یا مفاهیم جدیدی را در ذهن به دنبال دارد و یک رابطه جدید از ذهن خلاق بین ایده های موجود و یا مفاهیم آنها پدید می آورد. خلاقیت به معنای آفریدن، بوجود آوردن، بیان عقاید جدید است. گیلفورد خلاقیت را بر حسب تفکر واگرا تعریف می کند و ویژگی های آن را تازگی، روانی، انعطاف پذیری می داند (سیف، ۱۳۸۳).
به نظر آیزنک [۱۳](۱۹۷۹؛به نقل از شکر کن و همکاران۱۳۸۱) خلاقیت عبارت است از ظرفیت دریافت روابط جدید، پدید آوردن اندیشه های غیر معمول و فاصله گرفتن از الگوهای سنتی تفکر است. به نظر استرنبرگ (۱۹۸۹؛به نقل از شکر کن و همکاران,۱۳۸۱) خلاقیت ترکیبی است از قدرت ابتکار، حساسیت در برابر دیدگاههای متفاوت، به گونه ای که فرد
پایان نامه تعیین تأثیر روش تدریس حل مسئله بر خلاقیت دانش آموزان
