لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"
فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات:30
ریسندگی
108
پشم، مو و پنبه از جمله الیافی هستند که از زمان های بسیاردور در ایران رشته می شده اند. کهن ترین و متداول ترین این الیاف پشم و مو است که از دیر باز در صنعت نساجی سنتی به کار می رفته اند.
اهلی کردن گوسفندان احتمالا ًدرفلات ایران آغاز شده و تاریخ آن به دوره ی نوسنگی می رسد. ظاهراً سه نوع گوسفند وجود داشته است. گوسفند کوهستانی، گوسفند گله ای و گوسفند قوچ وحشی. آثار پارچه های پشمی که از آمیزش این چند نوع گوسفند به دست می آید در ایران، بین‌النهرین، مصر و شمال اروپا پیدا شده است.
در زمان حمورابی(1948 تا 1905 ق . م) بابل را سرزمین پشم می نامیدند و دو نوع گوسفند وجود داشته که یکی را برای پشم و دیگری را برای گوشت پرورش می داده اند. همین روال امروز در سایر نقاط ایران دیده می شود.
اما الیافی که به ایران آمده پنبه است. پنبه نخست در هند به کار برده می شده است. در«موهن جودارو» پارچه های پنبه ای به دست آمده که تاریخ آن مربوط به 3000 سال پیش از مسیح است. پنبه باید 700 سال قبل از میلاد به خاورمیانه آمده باشد زیرا معروف است سناخریب در سال 694 ق.م پنبه را در بین النهرین کاشت.
واژه ی پنبه از«پنبک panbak»گرفته شده است. این واژه در زمان پارت ها به کار برده می شده که به زبان یونانی آن را «پنباکس pambaks» به لاتین «بامباسیومbambacium» می گویند. اما درپاره ای از نقاط بررسی شده به پنبه «وش veš» و در ابوزیدآباد و مناطق توابع به آن «کووkuva» می گویند. الیاف را از هر نوع که باشد ابتدا آن را تمیز می کنند. برخی گوسفند را قبل از پشم چینی می شویند و یا موی بز را از خار و خاشاک و نیز موهای سفید مبرا می کنند. اما گلوله های پنبه را با پوست سخت آن که به آن «غوزه یا کوزله Kuzele» می گویند، می چینند و مردان یا زنان پنبه را از کوزه جدا می کنند.(تصویر1)
اولین مرحله آماده سازی پنبه جدا کردن پنبه از تخم آن است که این کار را با چرخی به نام چرخ «وش کنیveškeni» انجام می دهند. این چرخ متشکل از سه غلطک و پره چوبی است که توسط دو پایه بر روی کنده چوبی می چرخند. دوپایه در مقابل هم عمود بر کنده کوبیده شده اند و چوب دیگر به طور افقی به وسط کنده متصل شده که این چوب کنده و چرخ را بر روی زمین بطور ثابت نگه می دارد.
در هر پایه ی شکاف طولی ایجاد شده که در داخل این شکاف چند گوه ی چوبی بر روی هم قرار گرفته اند. روی آخرین گوه، غلطک چوبی بزرگ به قطر 8 سانتیمتر می چرخد. یک سر این غلطک به اندازه 15 سانتیمتر از یک طرف چرخ بیرون آمده است. دستگیره ی چوبی به طول 27 سانتیمتر به آن وصل شده است. بر روی این غلطک میل فلزی باریکی به قطر 2 سانتیمتر برخلاف جهت آن می چرخد. یک سر این میل که لوزی شکل ونوک تیزاست از یک طرف دستگاه بیرون آمده در وسط پره فرو رفته است که بر اثر تماس با غلطک بزرگ پره را می گرداند. پره با 42 سانتیمتر قطر از 8 قطعه چوب ترکیب یافته که در وسط آن دو قطعه به صورت تقاطعی در هم متصل شده اند و قطعات منحنی دیگر در دور تا دور چرخ قطر چرخ را تشکیل می دهند. نقش این چرخ سرعت بخشیدن به چرخش و حرکت غلطک هاست. برای این که میزان اصطکاک یا فشار بین غلطک فلزی و غلطک بزرگ را تنظیم کنند گوه های زیر غلطک را کم و زیاد می کنند. همچنین روی دو غلطک بزرگ و فلزی، میل چوبی نازک و
109
توخالی توسط ریسمانی که از داخل آن می گذرد به دو پایه بسته شده می چرخد. نقش این میله دور ساختن الیاف پنبه از غلطک بزرگ است (تصویر 2 )شکل کامل چرخ و وش کنی را نشان می دهد. هنگام وش کنی استاد کار در پای چرخ می نشیند با یک دست دستگیره را می گرداند و با دست دیگر به تدریج پنبه را به غلطک ها که بر خلاف جهت هم می چرخند نزدیک می کند و پنبه از بین دو غلطک رد شده ولی دانه های آن رد نمی شوند و در پای چرخ روی هم انباشته می شوند.
گفتنی است پاره ای از کرباس باف ها ، طناب باف ها، لحاف دوز ها و افرادی که شغلشان پنبه زنی بوده یکی دو تا از این چرخ ها را در اختیار داشته اند. معمولا برخی از پنبه زن ها که که شغلشان پنبه زنی بوده دکان یا کارگاهی داشته اند که در محل کار خود وش را از کوزله کشیده پاک می کردند و بالاخره با کمان حلاجی آن را حلاجی می کردند. البته پاره ای از این پنبه زن ها با دعوت مشتریان در خانه های آنان پنیه زنی می کرده اند و این در صورتی بوده که می خواستند پنبه لحاف های عروس و داماد را حلاجی کنند که یکی دو، سه هفته ای مانده به زمان عروسی پنبه زن یا لحافدوز را به خانه شان دعوت می کرده اند.
کمان حلاجی تنها ابزار کار پنبه زن است. کمان میل چوب کمانی شکل، توخالی، منحنی و یک رشته زه از جنس روده گوسفند ترکیب یافته است. کمان از جنس بید است که برای کاهش وزن داخل آن را خالی کرده و دو نیمه ی توخالی را روی هم نهاده به هم چسبانده اند و در فاصله ی هر 10 سانتیمتر به دور آن ریسمانی محکم بسته اند.
کنده و پایه
زه کمان بندی است بسیار محکم که از روده گوسفند درست شده است. گفته می شود روده ی گوسفند را در آفتاب خشکانده، می کوبند و از آن چهار نخ محکم حاصل می شود که چهار رشته را به هم تابانده تبدیل به رشته ای محکم تر مبدل می کنند.
مقاله ریسندگی وتابندگی
