مقدمه
طی دو دهه گذشته تحولات عمده ای در محیطهای کسب و کار و در عرصه های جهانی پدید آمدکه تأثیرات عمیق و همه جانبه ای برکارکرد و فعالیت شرکتها و بنگاههای اقتصادی برجا گذاشته است. از جمله این تحولات می توان به توسعه اقتصادی مبتنی بر دانش و سرمایه های فکری، افزایش ریسک و مخاطرات بنگاه، اهمیت یافتن مسئولیتهای اجتماعی و رعایت اخلاق سازمانی، تحول سریع در تکنولوژی و در محور آن تکنولوژی اطلاعات و تشدید رقابت و ضرورت مشتری مداری اشاره کرد. با توسعه و تعمیق این عناصر در حیات اقتصادی بنگاهها و تأثیرات آن بر نحوه اداره سازمانها، ادامه حیات و پایداری شرکتها بیش از پیش در گرو ارزش آفرینی برای همه ذینفعان(یعنی سهامداران، مشتریان، کارکنان و جامعه)است.
امروز چالش بزرگ مدیریت عبارت است از، تلفیق مناسب ارزش آفرینی برای ذینفعان مختلف سازمان، و بدین گونه است که اداره سازمان بر مدار ارزش آفرینی و یا مدیریت مبتنی بر ارزش در دستور کار سازمانهای پیشرو و تراز جهانی قرار گرفته است. اما در اینجا این سؤال پیش می آید که سازمانها تا چه میزان بر پایه محور استراتژی های ارزش آفرینی حرکت می نمایند و این استراتژیها چه میزان تحقق پیدا خواهد کرد.
در واقع معیارهای مختلفی وجود دارد که بنگاه برای ذینفعان خود ارزش آفرینی کرده یا به عبارتی معیارهای مختلفی برای ارزیابی عملکرد سازمانها وجود دارد. در هر برهه ای از زمان معیار و ابزار خاصی مطرح شده و هر ذینفعی با توجه به دیدگاه خود از این معیارها برای ارزیابی عملکرد شرکتها استفاده کرده است. با عنایت به اینکه معیارها خالی از اشکال نبوده اند، همواره بر آنها انتقاداتی وارد شده و در جهت رفع نقایص آنها تلاشهایی صورت گرفته که به ارائه معیارهای جدید منجر شده است. ذینفعان همواره بدنبال معیاری بوده اند که به بهترین نحو عملکرد مدیر را اندازه گیری کند.
تلاش برای دستیابی به بهترین معیار ارزیابی عملکرد همچنان ادامه دارد.
تعریف موضوع
برای ارزیابی عملکرد شرکتها از رویکردهای متفاوتی می توان استفاده نمود. مهمترین این رویکردها عبارتند از:
1) رویکردهای حسابداری1 مانند مبلغ فروش و روند رشد آن، مبلغ سودخالص، EPS، ROA، ROE و بطور کلی اغلب نسبتهای مالی. . . .
2) رویکردهای مدیریت مالی2 مانند بازده سهم و بازده اضافی سهم و. . .
3) رویکردهای اقتصادی3 مانند REVA،EVA و. . . .
4) رویکردهای تلفیقی4 که حاصل ترکیب ارزش بازار و اطلاعات حسابداری همانندP/E، Qتوبین ساده5، Q لیندنبرگ و راس6وQ هال و.....
همانطوری که در رویکرد اقتصادی عنوان شده است یکی از شاخص های ارزیابی عملکرد شرکت ها EVAمی باشدکه با تبدیل اطلاعات حسابداری از طریق برخی تعدیلات به اطلاعات اقتصادی، اطلاعات اقتصادی را مبنای ارزیابی عملکرد شرکتها قرار می دهد.
ازجمله نسخ متداول رویکرد تلفیقی که در ارزیابی عملکرد شرکتها مورد استفاده قرارمی گیرد شاخصهایQ توبین که دامنه آن از ساختار ساده که مبتنی بر ارزش دفتری است شروع شده و تا یک ساختار بسیار پیچیده ادامه دارد.
ارزش افزوده اقتصادی(EVA)
شرکت استرن استوارت که یک شرکت مشاوره ای مدیریت می باشد مبتکر EVA است و ادعا می کند سود هرسهم، سود، رشد سود، شاخصهای گمراه کننده ای برای ارزیابی عملکرد شرکتها می باشند و بهترین شاخص اندازه گیری عملکرد ارزش افزوده اقتصادی می باشد آنها همچنین مدعی شدند که ارزش افزوده اقتصادی رابطه نیرومندی نسبت به هر شاخص دیگر با ایجاد ثروت برای سهامداران در طول زمان دارد.
مجله فورچون در اکتبر 1996 ارزش افزوده اقتصادی را به عنوان جذاب ترین ایده مالی معرفی نمود و اشاره کرد یک موسسه مالی امریکایی پیش بینی کرده ارزش افزوده اقتصادی جایگزین سود هر سهم خواهد شد.
استرن استوارت به تازگی مفهوم سود اقتصادی را متداول ساخته و تحت عنوان ارزش افزوده اقتصادی آنرا به دنیای تجارت معرفی کرده است. EVA به عنوان یک ابزار مدیریتی چند جانبه به طور بسیار مثبتی به ژورنالهای تجاری مطبوعاتی مالی راه یافته است به خصوص EVA به عنوان ابزاری برای جبران خدمت مدیران و تصمیم گیری در زمینه بودجه بندی سرمایه ای مورد استفاده قرار می گیرد. EVA در دنیای آکادمیک مدیریت مورد تحسین واقع شده و به وسیله شرکتهای سرمایه گذاری برای اهداف تجزیه و تحلیل مالی بر حسب اینکه آیا آنها سرمایه گذار خوبی هستند یا خیر استفاده می شود( بورکت و هدلی 1997 چانگ 1997 چو 1997 ابر 1998 مک اسر ی1998 به نقل از لکوسیس1999).EVA متداول ترین و عام ترین معیار سود اقتصادی است که در حال حاضر وجود دارد البته انتقاداتی نیز بر آن وارد شده است. مفهوم است که گفته شود EVA معیار جدیدی نیست بلکه ارائه همان مفاهیم قبلی به صورت دیگر( چن 1997 هیگنیز 1998)ارزش افزوده اقتصادی سود باقی مانده ای است که بوسیله کسر کردن هزینه سرمایه از سود عملیاتی پس از کسر مالیات در شرکت اندازه گیری می شود. مهمترین سودمندی ارزش افزوده اقتصادی این است که تنها مقیاس عملکردی است که ارتباط مستقیم با ارزش بازار دارد و به وسیله ارزش افزوده اقتصادی می توان اضافه ارزش در قیمت سهام هر شرکتی را توضیح داد.EVA برای اهداف زیر می تواند کاربرد داشته باشد .
1- بودجه بندی سرمایه ای
2- ارزیابی عملکرد
به بیانی دیگر ارزش افزوده اقتصادی مبنایی است برای اجرای یک سیستم کامل مدیریت مالی
نحوه محاسبه EVA به شرح زیر است:
EVA را چگونه محاسبه کنیم:
برای محاسبه EVA از فرمول زیر استفاده می شود:
و چون
که اجزای آن عبارتند از :
r : نرخ بازده سرمایه
C : نرخ هزینه سرمایه
NOPAT : سود خالص عملیاتی بعد از مالیات
Capital : سرمایه بکار گرفته شده
در صورتی که نرخ بازده سرمایه از نرخ هزینه سرمایه بیشتر باشد ارزش افزوده اقتصادی مثبت و در صورتی که نرخ بازده سرمایه از نرخ هزینه سرمایه کمتر باشدارزش افزوده اقتصادی منفی می باشد به عبارتی ارزش افزوده اقتصادی مثبت نشان دهنده تخصیص بهینه منابع، ایجاد ارزش در شرکت و افزایش ثروت سهامداران است از طرفی ارزش افزوده اقتصادی منفی بیانگر اتلاف ارزش و تخصیص غیربهینه و ناکارآمد منابع شرکت و به تبع آن کاهش ثروت سهامداران می باشد.
Q توبین و هدف آن:
یکی دیگر از شاخص های مطرح شده برای ارزیابی عملکرد شرکتها که تلفیقی از اطلاعات حسابداری و ارزشهای بازار را برای ارزیابی عملکرد شرکتها استفاده می کند نسبت Q توبین می باشد.
Q توبین بعنوان یک شاخص ارزیابی عملکرد شرکت ها بصورت زیر تعریف می شود:
هدف توبین برقرارکردن یک ارتباط علت و معلولی بین شاخص Q و میزان سرمایه گذاری انجام شده توسط شرکت بود او عنوان کردکه اگر این شاخص از عدد یک بیشتر باشد شرکتهای انگیزه زیادی برای سرمایه گذاری دارند و این به دلیل مازاد بازده سرمایه گذاری بر نرخ هزینه سرمایه بکارگرفته شده می باشد. بدیهی است که اگر از تمام فرصتها سرمایه گذاری بطور مطلوب بهره برداری شود ارزش نهاییQبسمت عدد واحد یک تمایل پیدا می کند. اینگونه انتظارمی رفت که استفاده گسترده ای از Q توبین در بین محققان مالی انجام شود، اما شاید جای بسی تعجب و شگفتی باشد که انجمن های مالی از شاخص Q به عنوان یک ابزار تحلیلی و یک آمار مهم استفاده چندانی نمی کنند.
شاخص های متداولی از Q که عبارتند از Q توبین ساده،Q استاندارد، Q لیندنبرگ و راس، Q هال، QLR تعدیل شده،Q لی وی لن و بادرنات،Q چانک و پرویت وجود دارد.
Q هال:
یکی از نسبت های Q که در سال1990 مورد استفاده قرار گرفت، نسبت Q هال است که به شرح زیر محاسبه می شود:
که:
MVCE=ارزش بازار پایان سال سهام عادی شرکت
PREFL=ارزش بازار پایان سال سهام ممتاز شرکت با استفاده از تکنیک هال
STDEBT=ارزش دفتری پایان سال بدهی های شرکت با سررسید کمتر از یکسال
DH=ارزش بازار پایان سال بدهی های بلند مدت با استفاده از تکنیک هال
ADJ=ارزش بازار پایان سال مجموع خالص داراییها ی کوتاه مدت
بهای جایگزینی برآوردی دارائیهای شرکت با استفاده تکنیک هال HRC =
ارزش بازار پایان سال سهام عادی شرکت(MVCE): ازحاصلضرب تعداد سهام منتشره شرکت (در تاریخ ترازنامه )در قیمت بازار معامله شده هر سهم در پایان سال بدست می آید. ارزش بازار پایان سال سهام ممتاز شرکت(PREFL):
از آنجا که انتشار سهام ممتاز در ایران ممنوع است این قسمت معادل صفر قرار می گیرد.
ارزش بازار بدهی های بلند مدت شرکت(DH):
با توجه به اینکه میانگین تورم بر اساس گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سالهای اخیر نزدیک به نرخ بهره بدهی های بلند مدت می باشد، بنابراین ارزش بازار بدهی های بلندمدت معادل ارزش دفتری آن در نظرگرفته شده است.
ارزش بازار پایان سال مجموع خالص داراییهای کوتاه مدت(ADJ):
ADJ از طریق جمع داراییهای جاری و بدهی های کوتاه مدت منهای موجودی کالا و بدهی های جاری بدست می آید.
بهای جایگزینی برآوردی دارائیهای شرکت با استفاده تکنیک هال(HRC):
HRCt=NPLANTt+ADJINVt+INTANt
که:
NPLANT=ارزش دفتری داراییهای شرکت ضربدر عامل تعدیلی تورم
SAA *تولید ناخالص ملی/تولید ناخالص ملی=عامل تعدیلی تورم
SAA=) tنسبت متوسط سالهای برآوردی از داراییها ثابت و مدت زمان برآوردی سال جاری(
به منظور یکنواخت سازی مدت زمان داراییهای ثابت
SAA=(AA)*(LLt/SLLt)
AA=ADt/Dt
LLt=GFt/Dt
استهلاک انباشته در سال =t ADt
هزینه استهلاک در سال=t Dt
داراییهای ثابت ناخالص در سال t GFt=
نسبت داراییهای ثابت ناخالص تقسیم بر هزینه استهلاک در سال t = LLt
ADJINVt =ارزش دفتری موجودی کالا
INTANt = tارزش داراییهای نامشهود در سال
چکیده:
در محیط های اقتصادی مجموعه ای از منابع محدود در اختیار شرکتها قرار دارد و هر شرکتی سعی می کند تا سهم مناسبی از منابع را به دست آورد.نحوه استفاده از این منبع باید طوری باشد که موجبات ایجاد سهم مناسبی را برای تأمین کنندگان و استفاده کنندگان از منابع فراهم بیاورد تا فرایند جذب منابع ، تداوم داشته و این امر به مدیران و رهبران هر سازمانی بستگی دارد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 7 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی رویکرد اقتصادی و رویکرد تلفیقی در ارزیابی عملکرد شرکتها
