فرمت فایل :power point( قابل ویرایش) تعداد اسلاید: 49 اسلاید
بیت ، مصراع و قافیه
•بیت : به هر سطر از یک شعر بیت می گویند . ( نکته : کوچکترین واحد شعر یک بیت است . )
•مصراع ( مصرَع ) : هر بیت از دو قسمت تشکیل شده است که هر قسمت یک مصراع نام دارد . ( نکته : کمترین مقدار سخن آهنگین را مصراع می نامند . )
•مثال : بشنو این نی چون شکایت می کند از جــدایی ها حــکایـت مـی کند
•قافیه : به کلمات غیر تکراری گفته می شود که در پایان بیت ها و مصراع ها می آیند ، بطوری که یک یا چند حرف آخر آنها با هم مشترک است .
•نکته (1) : حرف یا حروفی که در کلمات قافیه مشترک می آیند « حروف قافیه » نام دارند .
•مثال (1) : آتـش عشـق است کانـدر نی فتــاد جـوشش عشـق است کانـدر مـی فتـاد
•مثال (2) : سرآن ندارد امـشب که برآید آفتابی چه خیالها گـذر کـرد و گذر نکرد خوابی
• به چه دیرماندی ای صبح که جان مابرآمد بـزه کــردی و نکـردند مـوذنـان صـوابـی
•نکته (2) : اگر دو کلمه قافیه در تلفظ یکسان ، ولی در معنی متفاوت باشند قافیه درست است .
•مثال : آتش است این بانگ نای ونیست باد هـر کـه این آتـش نـدارد نیـست بـاد
•توضیح : این بیت دارای دو قافیه است که هر دو کلمه قافیه، از نظر شکل ظاهری با هم یکسان هستند امّا از جهت معنی با هم فرق دارند . بطوری که نیست در مصراع اول فعل و در مصراع دوم اسم می باشد
•و کلمه باد در مصراع اوّل اسم ، امّا در مصراع دوم فعل دعا است .
قافیه میانی ، بیت مقفّی و بیت مُصرّع
•قافیه میانی : گاهی برای غنی تر کردن موسیقی شعر علاوه بر قافیه پایانی ، قافیه ای در میان مصراع می آید که به آن قافیه میانی گویند .
•مثال : ملکا ذکر تو گویم که تـو پـاکی و خـدایی نروم جز به همـان ره که تـوام راه نمـایی
• همه در گاه تو جویم همه از فضل تو پویم همه توحید تو گویم که به توحید سزایی
•بیت مُقفّی : ابیاتی که مصراع های دوم آنها هم قافیه باشند .
•مثال: نه چـنان گناهـکارم که به دشمـــنم سپاری تو به دست خویش فرمای اگرم کنی عذابی
• دل همچوسنگت ای دوست به آب چشم سعدی عجب است اگر نگـردد که بگـردد آسیـابی
•بیت مُصرّع : به بیتی گفته می شود که در هر دو مصراع آن قافیه رعایت شده باشد .
•مثال : زمیـن گشـت روشـن تـر از آسمـان جهـانـی خـروشـان و آتــش دمــان
ردیف ،تخلّص، توضیح و نکات مورد توّجه
•ردیف : کلمات یا کلماتی است که بعد از قافیه در پایان مصراع ها و ابیات می آیند و عیناً از نظر لفظ و معنی یکسان می باشند .
•مثال : برق با شوقم شـراری بیش نیـست شعله ، طفل نی سـواری بیش نیست
• آرزوهــای دو عــالــم دستــگـاه از کــف خـاکـم غبـاری بیش نیست
•تذکّر : بیت اوّل این شعر مصرّع و دو بیت با هم مقفّی هستند .
•یاد آوری : اگر دو کلمه پایان مصراع ها یا ابیات در تلفظ یکسان امّا در معنی متفاوت باشند ، ردیف به حساب نمی آیند بلکه قافیه هستند .
• مثال : خــرامـان بشـــد ســـوی آب روان چنـان چـون شـده ، بـاز جـوید روان
•توضیح : دو کلمه « روان» بیت بالا قافیه اند زیرا کلمه « روان » در مصراع اول به معنی روح و جان آمده است .
•نکته (1) : بیت یا شعری که دارای ردیف باشد ، مردّف نامیده می شود .
•نکته (2) : آوردن ردیف در شعر اجباری نیست امّا اگر شاعر بخواهد از ردیف استفاده کند بلافاصله آن را بعد از قافیه می آورد .
•نکته (3) : آوردن قافیه در شعر سنتی اجباری است ولی در شعر نو (نیمایی) جایگاه خاصی ندارد .
•وزن شعر فارسی : آهنگی که ازشنیدن مصراع های یک شعر در گوش ، احساس می شود وزن نام دارد .
•تخلّص : نام شعری شاعر است که در ابیات پایانی شعر خود می آورد .
•نکته : تخلّص بیشتر در قالب شعری غزل و قصیده کاربرد دارد .
•مثال (1) : درشمار ار چه نیاورد کـسی حافظ را شکر کان محنت بی حد وشمار آخرشد
•مثال (2) : امـروز رو نکـرد به در گاه حق سنـا فـردا به سـوی در گـه او با چه رو رود ؟
پاورپوینت درباره قالب های شعر فارسی
