نهج‌البلاغه مجموعه‌ای از خطبهها، نامه‌ها و اندرزهای (حکمت‌ها) علی ابن ابی‌طالب، امام اول شیعیان و خلیفه چهارم از خلفای راشدین در نگاه اهل سنت است. گردآورندهٔ نهج‌البلاغه، ابوالحسن محمد بن حسین موسوی معروف به سید رضی و شریف رضی است. نهج‌البلاغه عنوانی است که سید رضی برای منتخبی از خطبهها و مواعظ، نامه‌ها و عهدنامه‌ها، و کلمات کوتاه و قصار علی بن ابی‌طالب برگزیده‌است. مطالب این کتاب از جمله شیواترین متون عربی محسوب می‌شود. ساختار: سخنان علی ابن ابی‌طالب در این کتاب بر در سه باب آمده‌است: باب اول: خطبهها و اوامر باب دوم: نامه‌ها و رسائل و وصایا باب سوم: کلمات قصار، حکمت آمیز و مواعظ . نهج‌البلاغه و مشاهیر : بسیاری از ادیبان طراز اول عرب از جمله عبدالحمید کاتب (قرن دوم)، جاحظ (قرن سوم)، قدامة بن جعفر(قرن چهارم)، ابن ابی الحدید (قرن ششم) و خلیل بن احمد فراهیدی(قرن هشتم) فصاحت کلام علی را ستوده‌اند. از جمله جاحظ در کتاب خود البیان والتبیین -که به شهادت ابن خلدون یکی از ارکان چهارگانه ادب محسوب می‌شود .
با نقل یکی از سخنان علی می‌گوید اگر فقط همین عبارت به دست ما رسیده بود کفایت می‌کرد و برای دلالت داشتن بر فصاحت و بلاغت در عالی‌ترین مرتبه جای می‌گرفت و با وجود آن برای پی بردن به ارزش بلاغی سخنان علی به دیگر سخنانش نیاز نداشتیم . علی الجندی رئیس دانشکده علوم در دانشگاه قاهره در مقدمه کتاب علی بن ابی طالب، شعره و حکمه درباره نثر علی می‌گوید: «نوعی خاص از آهنگ موسیقی که بر اعماق احساسات پنجه می افکند در این سخنان هست، از نظر سجع، چنان منظوم است که می توان آنرا ” شعر منثور ” نامید» شیخ محمد عبده از مفتیان پیشین مصر تصادفاً با نهج‌البلاغه آشنا شده، شیفتهٔ آن می‌شود و به شرح این مجموعه و تبلیغ آن در میان جوانان مصری می‌پردازد. وی در مقدمه شرح خود می‌گوید:در همهٔ مردم عرب زبان یک نفر نیست مگر آنکه معتقد است سخن علی بعد از قرآن و کلام نبوی شریف‌ترین و بلیغ‌ترین و پرمعنی‌ترین و جامع‌ترین سخنان است.
ترجمه‌های نهج‌البلاغه : ترجمه‌های متعددی از این کتاب به فارسی در دسترس است که از آن میان می‌توان به ترجمه‌های سید جعفر شهیدی، فیض‌الاسلام، جواد فاضل، محمد تقی جعفری، سید محمدمهدی جعفری، حسینعلی منتظری، حسین انصاریان و محمد دشتی از نهج‌البلاغه اشاره کرد. نهج البلاغه منظوم (خطبهها) بهاهتمام علی توکلی گنابادی مهمترین اثر منظوم فارسی بر اساس نهج البلاغه است . مآخذ و مدارک نهج‌البلاغه : علامه امینی در جلد چهارم کتاب الغدیر ۸۱ شرح نهج‌البلاغه را معرفی کرده‌است. معروفترین شروح Nahjolbalaghe شرح ابن ابی‌الحدید معتزلی بغدادی، شرح ابن میثم بحرانی، شرح خوئی و از معاصران، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه اثر شیخ محمدتقی جعفری و شرح نهج‌البلاغه تالیف شیخ محمد تقی شوشتری، را می‌توان نام برد . نخستین گردآورنده کلمات قصار علی ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ صاحب (بیان و تبیین) درگذشتهً ۲۵۵ ه. ق می‌باشد. وی صد کلمه از کلمات قصار امیرالمؤمنین را انتخاب کرده و آن را (مطلوب کل طالب من کلام امیرالمومنین علی بن ابی طالب) نامیده‌است . تاریخ‌نگاران و حدیث‌دانان دیگری نیز به گردآوری سخنان و اندرزهای علی اقدام کرده‌اند، برای نمونه قاضی محمد بن سلامه معروف به قضاعی درگذشتهً ۴۰۵ هجری مجموعه‌ای از سخنان امیرالمومنین علی را به نام «دستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم» گردآوری کرده‌است . ترجمه این کتاب به زبان فارسی نیز به نام «قانون» چاپ شده‌است .
بسیاری از خطب و نامه‌های Nahjolbalaghe پیش از آن در کتاب «الغارات» تالیف ابواسحاق ثقفی کوفی، از دانشمندان قرن سوم (متوفی ۲۸۳ هجری قمری) آمده‌است . همچنین بخش بزرگی از خطبه‌های توحیدی نهج‌البلاغه در کتابهایی که یک قرن پیش از نهج‌البلاغه تالیف شده، نظیر کتاب «الکافی» شیخ کلینی و «کتاب التوحید» شیخ صدوق آمده‌است . علی بن حسین مسعودی مورخ بزرگ که تقریبا صد سال پیش از سید رضی میزیسته است (اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم) در جلد دوم کتاب معروف خود «مروج الذهب» می‌نویسد: «آنچه مردم از خطابه‌های علی در مقامات و حوادث مختلف حفظ کرده‌اند، بالغ بر چهارصد و هشتاد و اندی می‌شود. علی آن خطابه‌ها را بالبداهه و بدون یادداشت و پیشنویس بیان و انشا می‌کرد و مردم هم الفاظ آن را می‌گرفتند و عملاً نیز از آن بهره مند می‌شدند.» گواهی دانشمند متتبعی مانند مسعودی می‌رساند که خطابه‌های علی فراوان بوده‌است که سید رضی از این میان در نهج‌البلاغه تنها ۲۳۹ خطبه را نقل کرده، که جنبه ادبی قویتری را به انتخاب و تشخیص او داشته‌است . کتاب‌های تحقیقی بسیار کاملی در مورد اسناد و مدارک نهج‌البلاغه انتشار یافته که از جمله مهمترین آنها سه کتاب «روات و محدثین نهج‌البلاغه» تالیف محمد دشتی و همکاران، «استناد نهج‌البلاغه» تالیف امتیاز علی خان عرشی و ترجمه دکتر آیت‌الله زاده شیرازی و «مصادر نهج‌البلاغه» تألیف سید عبدالزهرأ حسینی است.
خطبهها :
– خطبه ۱: ستایش و تعظیم خداوندی، آفرینش جهان، فرشتگان، توصیفی از خلقت آدم، برگزیده شدن پیامبران، بعثت خاتم انبیاء، قرآن، انواع تکلیف، حج بیت الله الحرام.
– خطبه ۲: سپاس او را گویم که تتمیم نعمتش جویم و راه تسلیم به عزتش پویم. (پس از بازگشتش از صفین)
– خطبه ۳: خطبه‌ای از علی معروف به خطبه شقشقیه
– خطبه ۴: خطبه‌ای از علی که فصیح ترین کلام حضرت است و در آن مردم را موعظه می‌کند
– خطبه ۵: سخنی از علی هنگامی که رسول خدا (ص) رحلت کرده بود و عباس و ابو سفیان بن حرب از او خواستند که به خلافت با او بیعت کنند.
– خطبه ۶: سخنی از علی آنگاه که به او گفتند، از تعقیب طلحه و زبیر باز ایستد و بسیج نبرد با ایشان نکند
– خطبه ۷: خطبه‌ای از علی که در آن پیروان شیطان را نکوهش می‌کند
– خطبه ۸: سخنی از علی مقصودش زبیر است، در حالی که، مقتضی چنین سخنی بود
– خطبه ۹: سخنی از علی در مورد صفت خود و دشمنش، و گویند درباره اصحاب جمل است
– خطبه ۱۰: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۱۱: سخنی از علی به پسرش، محمد بن حنفیّه، هنگامی که در جنگ جمل رایت را به دست او داد
– خطبه ۱۲: چون خداوند در جنگ جمل پیروزش گردانید، یکی از یاران گفتش ای کاش برادرم، فلان، می‌بود و می دید که چسان خداوند تو را بر دشمنانت پیروز ساخته‌است.
– خطبه ۱۳: سخنی از علی در نکوهش بصره و مردمش
– خطبه ۱۴: سخنی از علی در همین معنی
– خطبه ۱۵: سخنی از علی درباره زمینهایی که عثمان در زمان خلافت خود به این و آن داده بود و امام (ع) آنها را به مسلمانان بازگردانید.
– خطبه ۱۶: خطبه‌ای از علی هنگامی که در مدینه با او بیعت کردند
– خطبه ۱۷: سخنی از علی در وصف کسانی که داوری میان مردم را به عهده می‌گیرند و شایان آن نیستند
– خطبه ۱۸: سخنی از علی در نکوهش اختلاف علما در فتوا
– خطبه ۱۹: سخنی از علی این سخن خطاب به اشعث بن قیس است. امام در کوفه بر منبر سخن می‌گفت. در سخن او عبارتی بود که اشعث بر آن اعتراض کرد و گفت یا امیرالمؤ منین اینکه گفتی به زیان توست نه به سود تو. امام تیز در او نگریست.
– خطبه ۲۰: خطبه‌ای از علی که در آن از غفلت نهی کرده و به رجوع به خدا دعوت می‌کند
– خطبه ۲۱: خطبه‌ای از علی که سخنی جامع در موعظه و حکمت است
– خطبه ۲۲: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۲۳: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۲۴: خطبه‌ای از علی که کلام جامعی در سوغ دادن به جنگ با مخالف است
-خطبه ۲۵: خطبه‌ای از علی، پیاپی به امیرالمؤ منین خبر می‌رسید، که اصحاب معاویه بر بلاد مستولی شده‌اند. عبید الله بن عباس و سعید بن نمران که کارگزاران او در یمن بودند، نیز بیامدند. بسر بن ابی ارطاة بر آنان چیره شده بود. علی (ع) در حالی که از درنگ اصحاب خود در امر جهاد، و مخالفت ورزیدنشان با راءی و نظر خود ملول شده بود، بر منبر شد
– خطبه ۲۶: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۲۷: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۲۸: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۲۹: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۳۰: سخنی از علی درباره کشته شدن عثمان
– خطبه ۳۱: سخنی از علی هنگامی که عبد الله بن عباس را، پیش از شروع جنگ جمل، نزد زبیر فرستاد تا او را به اطاعت خویش بازگرداند
– خطبه ۳۲: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۳۳: سخنی از علی
– خطبه ۳۴: خطبه‌ای از علی آنگاه که لشکر به جنگ با شامیان بسیج می‌کرد
– خطبه ۳۵: خطبه‌ای از علی بعد از حکمیّت
– خطبه ۳۶: خطبه‌ای از علی در بیم دادن نهروانیان
– خطبه ۳۷: سخنی از علی که تواند خطبه‌ای باشد
– خطبه ۳۸: خطبه‌ای از علی که در آن علت اینکه شبهه را شبهه نامیده ان بیان می‌کند
– خطبه ۳۹: خطبه‌ای از علی
– خطبه ۴۰: سخنی از علی وقتی شنید که خوارج می گویند، (لا حکم الا للّه) فرمود
– خطبه ۴۱: خطبه‌ای از علی که در آن نهی می‌کند از مکر و حیله …
– خطبه ۲۳۹: خطبه‌ای از علی در آن آل محمد را یاد می‌کند.
نامه‌ها :
– نامه ۱ : نامه‌ای از آن علی به مردم کوفه هنگام حرکتش از مدینه به بصره.
– نامه ۲ : نامه‌ای از آن علی پس از فتح بصره به مردم کوفه نوشته‌است.
– نامه ۳ : نامه‌ای از آن علی به قاضی اش شریح بن الحارث
– نامه ۴ : نامه‌ای از آن علی به یکی از فرماندهان سپاهش
– نامه ۵ : نامه‌ای از آن علی به اشعث بن قیس، عامل خود در آذربایجان نوشته‌است.
– نامه ۶ : نامه‌ای از آن علی به معاویه
– نامه ۷ : نامه‌ای دیگر از علی به معاویه
– نامه ۸ : نامه‌ای از علی به جریر بن عبد الله البجلی هنگامی که او را نزد معاویه فرستاده بود
– نامه ۹ : از نامه علی به معاویه
– نامه ۱۰ : از نامه علی به معاویه
– نامه ۱۱ : سفارشی از علی هنگامی که سپاهی بر سر دشمن می‌فرستاد
– نامه ۱۲ : سفارشی از علی به معقل بن قیس الریاحی فرمود، آنگاه که او را به سه هزار سپاهی بر مقدمه به شام می‌فرستاد
– نامه ۱۳ : از نامه علی به دو تن از امیران لشکرش
– نامه ۱۴ : سفارشی از علی به سپاهش پیش از دیدار با دشمن در صفین
– نامه ۱۵ : هنگامی که علی به عزم جنگ، با دشمن روبرو می‌شد چنین می‌فرمود
– نامه ۱۶ : هنگام جنگ به یاران خود می‌فرمود
– نامه ۱۷ : از نامه علی در پاسخ نامه معاویه
– نامه ۱۸ : از نامه علی به ابن عباس، عامل او در بصره
– نامه ۱۹ : نامه‌ای از علی به یکی از عاملانش
– نامه ۲۰ : از نامه علی این نامه را به زیاد بن ابیه …
– نامه ۷۹ : جستارهای وابسته : غررالحکم و دررالکلم
توضیحات کتاب صوتی Nahjolbalaghe :
– نام کتاب : نهج البلاغه
– نام نویسنده : امام علی (ع) به گرد آوری توسط سید رضی
فرمت کتتی hdml
حجم 164 مگابیت
دانلود کتاب صوتی نهج البلاغه
