شناخت زنبور براکون و نحوه تاثیر آن:
زنبور براکون از خانواده Braconidae واکتوپارازیت می باشد. حشره ماده بطول 4-3 میلیمتر بوده و چشم های سیاه و براقی در فرق سر دارد. رنگ عمومی بدن این حشره زرد حنایی ولی قسمت هایی از سر و قسمت زیرین سینه بهرنگ قهوه ای است. در ابتدای فصل بعلت سرما تیره رنگ ولی هرچه دما بالا رود روشن تر می گردد. شکم زنبور ماده بعلت بارور بودن متورم می باشد. مهمترین فرق بین زنبور براکون مادهو زنبور نر در وجود تخمریز در زنبور ماده و اختلاف طول شکمهاست. زنبور ماده دارای شاخک 16 مفصلی ولی نرها کلا 21 مفصلی می باشند. تخم ریز ماده ها در حالت عادی از نصف طول بدن حشره بزرگتر است ولی در موقع نیش زدن میزبان بلندتر می شود.این زنبور به میزبانهای متحرک حمله می کند.
طول عمر ماده ی جفت گیری نکرده 20 روز ولی ماده های جفت گیری کرده تا 60 روز هم می رسد. برای تکثیر انبوه زنبور براکون از میزبانهایی استفاده می شود که حائز شرایط زیر باشند:
1- براحتی قابل پرورش باشند
2- اقتصادی باشند
3- امکان پرورش داشته باشند
میزبانهای مهم براکون برای تکثیر انبوه:
1- Epmestia kuhniellu – پروانه آرد
2- Coreyracophala nica پروانه بید برنج
3- Galleria melonell – پروانه موم
4- Plodia intor punetella – شب پره هندی
گونه های مهم زنبور براکون در ایران:
B.hebator
B.iranicus
B.lefroy
از بهترین میزبانهای زنبور براکون در طبیعت:
کرم قوزه1-Heliothis gossipiella
پیرائوستا (ساقه خوار اروپایی ذرت) 2-Ostrinia nubilalis
نحوه پارازیت کردن زنبور براکون:
حشره ماده قبل از تخمگذاری روی لارو میزبان با نیش زدن آنرا فلج می کند بدین صورت که ابتدا لوله تخمریزی خود را وارد بدن لارو نموده و نوعی سم وارد بدن کرده و آنرا فلج می کند سپس شروع به تخمگذاری بر روی بدن میزبان خود می نماید و تخم های خود را بطور تک تک یا دسته جمعی در روی حلقه های بدن لارو قرار می دهند تخمها پس از 20 الی 24 ساعت در شرایط محیط تفریخ شده و تبدیل به لارو زنبور می شوند. زنبور براکون دارای 3 سن لاروی بوده که با تغذیه از محتویات داخل بدن میزبان حدودا پس از 3 روز بر حسب شرایط محیط تبدیل به شفیره می شود و موجب از بین رفتن لارو میزبان می گردند. این شفیره ها که در کمر لاشه میزبان درون پیله سفید و ابریشمی قرار دارند حدودا پس از 6-4 روز تبدیل به زنبور بالغ براکون می شوند. عمر زنبور نر کوتاهتر از ماده و از 5 روز تجاوز نمی کند (در شرایط آزمایشگاهی) یک زنبور ماده قادر است حدود 100 عدد لارو را نیش بزند ولی تنها نیش زدن د لیل پارازیت کردن نیست تعداد تخمها در یک دوره تخمگذاری از 1 تا 100 عدد متغیر است. دوره زندگی زنبور براکون بین 7-14 روز می باشد.
روش پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون:
این زنبور بطور طبیعی در نواحی جنگلی و حواشی مزارعی که کمتر دستخوش سمپاشی باشند وجود دارد. اگر آلودگی شدید نباشد بصورت طبیعی قادر به کنترل لارو میزبان در حد یک سمپاشی می باشد ولی اگر آفت دست طغیانی داشته باشد ممکن است جمعیت زنبور برای کنترل کافی نباشد. بنابراین باید اقدام به پرورش و تکثیر انبوه زنبور نموده و در صورت امکان مزرعه را از زنبور اشباع کرد. برای پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون اواخر فصل تابستان و اوایل فصل بهار اقدام به جمع آوری این حشره از مزارع نموده و آنرا بوسیله یکی از میزبانهای واسط که در حال حاضر بید آرد است تکثیر انبوه می کنیم.
بید آرد Ephestia kuhniella:
مشخصات ظاهری:
این آفت انباری و از خانواده Parilidac است. عرض پروانه با بالهای باز بین 20-25 میلیمتر و بالهای رویی طویل به رنگ خاکستری پر رنگ و در روی هر یک از آنها در نوار کم رنگ و لکه های تیره کوچک دیده می شود. بال های زیرین پهن تر و سفید رنگ و دارای ریشک دمایی در حاشیه بال می باشد.
لارو کامل بطول15-18 میلی متر به رنگ سفید مایل به صورتی قسمت سر و پشت سینه اول، پاهای سینه ای به رنگ قهوه ای مایل به زرد بوده و درونی هریک از حلقه های شکم لکه های کوچک سیاه رنگ مجهزبه یک موی طویل وجود دارد. پای شکمی پنج جفت و دارای قلابهایی در حول یک دایره است.
زیست شناسی پروانه بید آرد Ephestia kuhniella
این حشره در انبارهای گرم و مساعد بطور دائم فعالیت می کند. فعالیت آن در هنگام شب بوده و در روز بدون حرکت با بالهای تپه باقی می ماند. تخم ریزی در شب و در دسته های 10 تا 20 عددی روی مواد آردی می گذارد. دوره رسته همچنین بر حسب شرایط محیط از 4-16 روز می باشد . لاروها از مواد آردی تغذیه کرده و در این فاصله 5 بار حبه عوض می کنند. دوره شفیرگی 7 تا 16 روز و پس از این مدت پروانه بالغ خارج می گردد تکامل آن تا تخم تا حشره بالغ بین 45 تا 60 روز بر حسب شرایط محیط تغییر می کند.
پرورش و تکثیر انبوه پروانه بید آرد در آزمایشگاه:
در آزمایشگاه جهت پرورش و تکثیرانبوه این حشره که بعنوان میزبان واسط زنبور پارازیتوئید براکون ،شناخته می شود از آرد غلات مانند گندم یا ذرت مخلوط با سبوس استفاده می کنند برای این منظور مقدار معینی آرد مخلوط با سبوس در طشت های مخصوص آلوده سازی به نسبت 3 به 1 می ریزند. به ازای هر کیلو آرد مصرفی 15/0 تا 17/0 تخم حشره بر روی مخلوط بطور یکنواخت می پاشند. سپس طشت ها را در اتاق انتظار که دمای آن تغییرات 1 25 و تغییرات رطوبت در آن 5 65% باشد انتقال می دهند.
تخم ها پس از تفریخ تبدیل به لارو حشره شده و لاروها جهت تغذیه به داخل توده آرد راه می یابند و در این رابطه کانال هایی درون توده ایجاد می شود بر اثر فعالیتتوسط لاروها پس از مدتی آرد سفت و سخت شده و مخلوط مذکور نیز کیفیت غذایی اولیه را ندارد که در اینصورت 1 الی 2 بار هر تشت آلوده را تجدید محتوا نموده و مقداری آرد به مخلوط می افزایند. درجه حرارت و رطوبت محیط و تشت های آلوده شده دائما کنترل می شود. لاروها در شرایط مطلوب 4 الی 5 بار پوست اندازی می کنند. وقتی تغذیه لاروها کامل شد و مراحل رشد لاروی طی شد لاروهای سنین 4 الی 5 را که حدودا 25 الی 30 روز پس از آلوده سازی تولید می شوند در انبار زنبور براکون قرار می دهند.
پرورش و تکثیر انبوه زنبور و پارازیتوئید براکون
طشت های محتوی لاروهای درشت سن 4 و5 را به واحد پرورش زنبور براکون انتقال می دهند. پس از لاروگیری از این طشت ها بازای هر زنبور 3 لارو در ظروف مخصوص پرورش زنبور براکون در اختیار زنبور براکون قرار می دهند. در این شرایط حداقل 80% زنبور بارکون ماده و 20% نر است. زنبور براکون اکتوپارازیت ابتدا با تخمریزی خود میزبان را نیش زده و پس از فلج کردن میزبان شروع به تخم ریزی بر روی بدن میزبان می نماید. تخم ها تک تک یا در دستجات چند تایی گزارده می شود. تخم ها کشیده وپس از 12 الی 24 ساعت در شرایط آزمایشگاهی (دما 2 3 درجه) و (رطوبت 5 55%) تفریخ و لاروها ظاهر شده، در این شرایط لاروها مزارع به تغذیه از بدن لارو میزبان نموده و زندگی خود راکامل می کنند. زنبور براکون 3 سن لاروی دارد. پس از طی مرحله لاروی شفیره های براکون داخل پیله سینه و ابریشمی در کنار لاشه میزبان دیده می شود. در مرحله شفیرگی عملیات لاروزدایی و شفیره گیری در ظروف مخصوص انجام می گیرد و دوره شفیرگی بین 3 الی 5 روز است.
از روز هشتم به بعد لاروها پارازیت کردن شفیره ها را به ظروف مخصوص انتقال میدهند و تدریجا زنبورهای بالغ خارج می گردد. مدت 3 الی 5 روز این ظروف محتوی شفیره زنبورهای بالغ را جدا کردن پس از تعیین و جداسازی زنبورهای نر و ماده آنها را به نسبت های معین در پروسه تکثیر وارد کرده و لارو حشره جهت تکثیر در اختیارش می گذارند.
اخیرا جهت پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون از کارگاههایی استفاده می کنند که کاربرد آنها از نظر انبوه سازی و جلوگیری از هزینه های کارگری و حذف بعضی از مراحل تکثیر به روش بالا مزیت دارد. زنبور براکون پارازیتوئیه بسیار قوی و با ارزش بوده، در بعضی از موارد مانند لارو سزامیا در شرایط آزمایشگاه تا 16 عدد شفیره بدست آمده است.
شرایط رهاسازی زنبور براکون:
زنبور براکون مانند زنبور تریکو گرانا باید در شرایط خنک مانند صبح زود، یا غروب که گرمای شدید دفع شده است رهاسازی شود.
زنبورهای ذخیره شده در یخچال را چند ساعت قبل از رهاسازی از یخچال بیرون آورده و آنها را با آب عسل 10% تغذیه نموده سپس به مزرعه انتقال می دهیم.
به ازای هر هکتار معمولا 1000 عدد زنبور براکون که 80% ماده و 20% نر می باشد رها می شود، زنبورهای براکون در ظروف دربسته به مزرعه منتقل کرده، سپس در چند نقطه مزرعه در ظروف را برداشته و آنرا رها می کنند. در شرایط مطلوب شعاع پرواز زنبور براکون تا 1 کیلومتر می رسد.
زنبورهای تریکوگراما:
مشخصات مرفولوژیکی زنبور:
زنبور تریکوگراما در آخر فصل تابستان (اواخر مرداد، شهریور) از روی دستجات تخم پروانه کرم ساقه خوار برنج از مزارع برنج جمع آوری می شود. برای پرورش زنبور در انسکتاریوم لازم است میزبان واسط آزمایشگاهی مناسبی در اختیار داشته باشیم.از جمله این میزبانها پروانه بیدآرد و پروانه بید غلات را می توان نام برد که در اینجا چگونگی پرورش هر یک از دو میزبان از نظر گرامی خوانندگان می گذرد.
1- پرورش پروانه بید غلات
این پروانه از آفات هم انباری بوده که در انبارهای غلات بخصوص گندم و جو به وفور یافت می شود. برای تولید انبوه این حشره در انسکتاریوم از جو استفاده میشود. ضروری است ابتدا جوها را پس از الک کردن با استفاده از قرص های تصعیدی ضد عفونی نماییم.
سپس هر یک کیلوگرم جو با 2/1 گرم تخم این پروانه آلوده سازی می گردد.
تخم ها در دمای 2 25 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 85-70 درصد پس از 7-5 روز تفریخ گشته، لاروها بتدریج وارد دانه های جو می گردند. در هفته دوم و سوم پس از آلوده سازی نسبت به درصد گیری دانه های جو از نظر میزان آلودگی اقدام و درصد قابل قبول 70 درصد به بالا می باشد.
پروانه حدود 30 روز پس از آلوده سازی ظاهر گشته در این زمان جوهای آلوده به قالب منتقل و قالبهای محتوی جو در داخل کاور پلاستیکی قرار داده می شود. سپس به اتاق پرورش پروانه و تخم گیری انتقال می یابد. پروانه ها هر روز صبح وعصر جمع آوری و به قیف های تخم گذاری که از جنس پلاستیک سخت می باشد (بطوریکه دهانه گشاد قیف ها با پارچه دوشر ظریف پوشیده می شود) انتقال می یابد در هر قیف 6-4 گرم پروانه ریخته می شود. قیف های محتوی پروانه از قسمت دهانه گشاد روی صفحه کاغذ ورقی قرار داده می شود. هر روز صبح تخمهای تولید شده جمع آوری از هر قیف بطور متوسط نیم گرم تخم پروانه جمع آوری می شود و پس از پولک زدائی طبق برنامه کار انسکتاریوم (تکثیر زنبور یا آلوده سازی) مورد مصرف قرار می گیرد. قابل ذکر است در صورتیکه پروانه بطور یکنواخت روی صفحه کاغذ تخم نگذارد قسمتهای خالی را ابتدا به صمغ آغشته و سپس بوسیله قلم مو از تخم موجود در صفحاتی که تخم کمتری دارند محلهای خالی را تخم پاشی می کنیم تا پراکندگی تخمها روی کاغذها یکنواخت گردد.
قابهای محتوی جوهای آلوده حداکثر بمدت 2 ماه و قیف های محتوی پروانه حداکثر به مدت 4 روز نگهداری و سپس حذف می شوند.
2- پرورش پروانه بید آرد
برای پرورش پروانه بید آرد از بلغور گندم وذرت و آرد گندم معمولی سفید استفاده می شود. نسبت اختلاط این 3 ماده 1:1:1 می باشد. اگر به سه کیلوگرم مخلوط فوق مقدار 150 گرم شکر و 150 گرم مخمر اضافه می گرد. در میزان تخم دهی و رشد پروانه اثر چشمگیری دارد بطوریکه اختلاف آن معنی دار است. پس از آماده سازی مخلوط فوق را در طشت پلاستیکی یا باکس های مخصوص ریخته و بر روی هر کیلوگرم ماده غذایی 3/0 گرم تخم پروانه میزبان پاشیده می شود. دهانه ظرفهای پلاستیکی با پارچه توری مسدود گشته تا لاروهایی پس از تفریخ تخم از محیط پرورش خارج نشوند. تخم ها پس از حدود یک هفته تفریخ می گردند.
در صورتیکه لازم باشد 20-15 روز پس از آلوده سازی نسبت به تجدید تغذیه با بلغور اقدام می شود. پروانه ها حدود یکماه بعد ظاهر می شوند که با استفاده ازدستگاه وکیوم (مکنده) جمع آوری و به قیف های پلاستیکی که دهانه گشاد آنها با پراچه توری ساکا پوشیده شده منتقل می شوند. پروانه ها می توانند تخم های خود را از روزنه های پارچه عبور داده و روی صفحه فیلم رادیوگرافی یا صفحات صاف بریزد. تخم های تولید شده هر روز صبح جمع آوری و سپس بر اساس نیاز مورد استفاده قرار می گیرند.
در صورتیکه لازم باشد تخم های تولید شده جهت تکثیر زنبور استفاده شود بدلیل اینکه حشره تخم های خود را به صفحه کاغذ نمی چسباند ابتدا صفحه کاغذ به صمغ درختی که در انسکتاریوم تهیه می گردد آغشته شده و بلافاصله روی آن تخم پاشیده می شود وپس از خشک شدن دراختیار زنبور گذاشته می شود.
برای پرورش این میزبان دمای 2 25 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 75-60 درصد لازم است.
پرورش زنبور تریکوگراما:
دسته تخمهای پارازیته کرم ساقه خوار برنج، از طبیعت جمع آوری شده در داخل ارلن آزمایشگاهی قرار می گیرند و اطلاعات کامل از جمله محل جمع آوری و تاریخ و غیره بر روی اتیکت ارلن ثبت می شود تا زنبورهای تولید بعدا در محل اصلی خود رهاسازی گردند. پس از خروج زنبور، تخم های تازه میزبان واسط آزمایشگاهی در اختیار زنبور قرار داده می شود. زنبورها پس از جفتگیری تخمهای میزبان را پارازیته می کنند هر زنبور ماده می تواند 30 تا 60 عدد تخم میزبان را پارازیته نماید رعایت تناسب بین زنبور و میزبان واسط ضروری است.
سیکل زندگی زنبور در دمای 27 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 85 درصد بطور متوسط 9-8 روز می باشد.
مدت زمان تفریخ تخم 4-2 ساعت و دوره لاروی 5-4 روز بوده و لاروها از محتوایت درون تخم میزبان تغذیه می نمایند و حتی دوره پیش شفیره و شفیرگی که 3-2 روز می باشد. در درون تخم میزبان سپری می شود و در روز هفتم و هشتم زنبور از آن خارج می شود. زنبورها در انسکتاریوم یک یا بطور متوالی تا 4 نسل پرورش یافته و در مرحله ابتدای شفیرگی بعد از روز پنجم بمدت یک و حداکثر دو ماه دیاپوژ برده می شود(در یخچال با دمای 2 4 درجه سانتیگراد)
پس از این مدت از یخچال خارج شده، در جعبه های پرورش قرار داده می شود و مجددا تکثیر شروع می شود. تکثیر زنبور جهت رهاسازی در مزرعه بایستی در جعبه های عمودی انجام پذیرد.
پرورش دراین جعبه ها بدین صورت می باشد که تخم های پارازیته در قسمت کف جعبه قرار داده می شود و از قسمت بالای جعبه که دارای پنجره است و نور تابانیده می شود صفحات تخم تازه قرار داده می شود. وقتی که زنبورها از تخم میزبان خارج گردیدند با توجه به فتوتروپیسم ثبتی که دارند به طرف نور کشانده می شوند و تخم ها را پارازیته می نمایند. د راین نوع تکثیر آن دسته از زنبورها که از نظر جسمانی ناقص بوده و قدرت پرواز خوبی ندارند در پارازیته کردن نقشی نخواهند داشت و از تکثیر حذف می گردند . تکثیر زنبور برای رهاسازی تا 8 نسل بطور متوالی انجام می پذیرد.
کرم ساقه خوار ذرت:
قهوه ای تیره و رنگ بدنش سفید کرمی است. در طول بدن لارو نوارهای ارغوانی رنگی وجود دارد. شفیره داخل پیله ظریف و سستی بوجود می آید.
حشره ای است پلی فاژ و روی ذرت اصولا به خود بلال صدمه می رساند.
لاروهای جوان پس از خروج از تخم ساقه یا گل آذین را سوراخ کرده و وارد آن می گردد و کانال بطور 2-5 میلی متر در ساقه ایجاد می کند.
بر اثر سوراخ شدن ساقه و ایجاد کانال در آن رشد خوشه کم و میزان محصول کاهش می یابد. برگها نیز ممکن است مورد تغذیه آفت قرار گیرند.
زیست شناسی:
این آفت زمستان را بصورت لارو کامل در داخل ساقه های آلوده می گذراند. دراوایل بهار تبدیل به شفیره شده و پروانه ها در نیمه اول خرداد ظاهر می گردند. پروانه ها روز فعالیتی نداشته و تخم ها را شب هنگام می گذراند. دوره جنینی تخم 14-4 روز طول می کشد. لاروهای جوان ابتدا از برگ تغذیه کرده و بعد از لارو ساقه یا بلال را سوراخ کرده وارد گیاه می شوند. دوره لاروی 8-4 هفته طول می کشد و دوره شفیرگی 12 روز. لاروهای حاصل از پروانه های نسل دوم هستند که تا بهار سال بعد زمستان گذرانی می کنند.
مبارزه:
پس از برداشت محصول ساقه و بقایای ذرت که لارو آفت در آنها وجود داشته و زمستان گذرانی می کنند به دقت جمع آوری وسوزانده شود. در مورد ذرت علوفه ای نیز ساقه ها بایستی از کف و تا 5 سانتی متری سطح خاک بریده شوند. چنانچه مبارزه شیمیایی ضرورت پیدا نماید سمپاشی باید زمانی صورت گیرد که فقط 50 درصد تخمها تفریخ شده باشند.
این حشره دارای دشمنان طبیعی متعدد می باشد که قدرت عمل و یا انتشار آنها در کشورهای مختلف متفاوت است. در ایران بیشتر زنبور تریکوگراما و زنبور براکون کارایی بیشتری در کنترل این آفت دارند و دستورالعمل رهاسازی این عوامل به شرح ذیل می باشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 34 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله مبارزه بیولوژیک
