تحقیق word نهضت توتون وتنباکو

اختصاصی از سورنا فایل تحقیق word نهضت توتون وتنباکو دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تحقیق word وویرایش شده آماده پرینت 

تعداد صفحات 12 صفحه 

دانلود مقاله کامل درباره نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید

اختصاصی از سورنا فایل دانلود مقاله کامل درباره نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل: Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه :70

بخشی از متن مقاله

تعریف تاریخ :

برای تاریخ معانی و تعاریف گوناگونی گفته اند و از جمله «تعیین کردن مدتی از ابتدای امری عظیم و قدیم و مشهور تا ظهور امر ثانی که دنبال اوست».

این تعریف و معنی بیشتر به خود تاریخ اتکاء دارد تا به موضوعات تاریخ که نظر ما متوجه آنهاست؛ بنابراین از تعریف دیگری استفاده می کنیم: «سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذکر که به ترتیب از منه تنظیم شده باشد».

چنانچه ملاحظه می نمایید اساسی ترین رکن در تعریف تاریخ، زمان گذشته است. سابقه هر چیز را ما می توانیم در عنوان تاریخ آن چیز بازگو نماییم و به همین مناسبت تاریخ می تواند به انواع بیشماری تقسیم گردد: تاریخ پیامبران، تاریخ ادیان، تاریخ تمدن، تاریخ روابط خارجی، تاریخ علوم، تاریخ ارتش… تاریخ معاصر ایران.

تاریخ معاصر ایران با مساله نفت توام و همراه است. امتیازاتی که از زمان ناصرالدین شاه در این خصوص به خارجیها داده شده، همواره با حوادث و تحولات بسیار همراه بوده است و امروز هم که نفت را به طور کامل در اختیار داریم نه تنها با یک مساله بزرگ اقتصادی مواجه هستیم بلکه مهمترین مساله سیاسی روز ما را تشکیل می دهد تا آنجا که آمریکا مدعی عدم جواز استفاده از نفت به عنوان یک حربه سیاسی در خصوص ایران از آن استفاده کرد لیکن در ابتدا ژاپن و اروپای غربی به مناسبت همین نفت تا حدی در محاصره اقتصادی ایران، با آمریکا هماهنگی نکردند و یا تردید به خود راه دادند.

1- اهمیت نفت: تمدن امروز جهان پیوستگی غیرقابل تردیدی با نفت دارد چه مهمترین ماده ای است که تا به حال شناخته شده و صنایع دنیا را از ابتدای قرن بیستم به طور عمده به گردش در می آورد. نفت یعنی قوه محرکه صنایع، و ماده اولیه هزاران کالای مورد استفاده بشر چون مصالح ساختمانی، دارو، رنگ، الیاف، کود شیمیایی، وسائل آرایش و از همه مهمتر صنعت پتروشیمی، سوخت ناوگان عظیم دریایی، هواپیماهای غول آسای امروزی، جت های جنگنده و غیره و غیره همه از نفت است. قطع تولد یک روز نفت در دنیا دگرگونی بسیار را به دنبال دارد چنانچه تحریم نفتی اعراب در سال 1973 م (1352 هـ.ش)، مصیبتی فراموش ناشدنی برای دنیای صنعت بود تا آنجا که اروپا را به جیره بندی وادار ساخت، استفاده از اتومبیل سواری در بعضی کشورها متوقف گردید و چرخ بسیاری از صنایع از حرکت ایستاد.

2- سوابق نفت به طور کلی: از هزاران سال پیش بشر اندک آشنایی با نفت داشته و در موارد بسیار محدود از آن استفاده می کرده است لیکن به شکلی ابتدائی و بی‌توجه به اصول علمی. مصرف قیر در گذشته های دور بر همین اساس بوده است. حدود صد و بیست سال قبل اولین چاه نفت در آمریکا حفر گردید و استخراج آن شروع شد. در آغاز قرن بیستم فقط تولید جهانی در سال، 21 میلیون تن بود و در نیمه این قرن به پانصد میلیون تن، و در سال 1971 م (1350 هـ.ش)، به 2430 میلیون تن رسید و اکنون تولید سالیانه باید از مرز چهار هزار میلیون تن در سال گذشته باشد. مصرف نفت در کشورها یکسان نیست. معلوم است که کشورهای توسعه نیافته در مقایسه با ممالکی مثل امریکا، شوروی، ژاپن و انگلیس مصرف کمتری دارند لیکن به طور کلی مصرف سرانه ساکنین کره زمین یک تن در سال تخمین زده می شود.

3- امتیازات اولیه: در زمان ناصرالدین شاه یکی از اتباع انگلیس امتیاز ایجاد راه آهن را گرفت، اما در قسمتی از قرارداد قید گردید که کمپانی طرف قرارداد از معادن فلزات و نفت و قیری که در چهل میلی طرفین راه آهن است بهره برداری خواهد کرد؛ این قرارداد انجام نشد و لغو گردید.

«البرت هوتسن» هلندی امتیاز نفت «دالکی» بوشهر را که در آن تاریخ به نظر می‌رسید نفت قابل توجهی دارد دریافت کرد ولی از انجام کار مایوس گردید.

در سال 1250 هـ.ش (1289 هـ.ق- و 1872م)، امتیاز بسیار مهمی به «بارون ژولیوس رویتر» داده شد (رویتر بنیانگذار خبرگزاری است، و خبرگزاری انگلیس رویتر هم به نام او نام گذاری شده است) این امتیاز علاوه بر راه آهن شامل استخراج همه معادن کشور (به جز معادن طلا، نقره و جواهرات) و استفاده از تمام جنگلها و اجازه تأسیس شعب پست و بانک و احداث خطوط تلگرافی در همه نقاط کشور می‌شد. چنین امتیازی چنان بی‌سابقه بود که بعضی آن را بخششی بزرگ دانسته و پاره‌ای آن را فروش یک مملکت تعبیر کرده اند.

روحانی مبارزی به نام «ملاعلی کنی» در مخالفت تا مرحله لغو امتیاز ایستاد. روسیه هم که در گرفتن امتیاز با انگلیس رقابت داشت از این امتیاز به خشم آمد. خود صاحب امتیاز نیز متوجه گردید که انجام کار و استفاده از امتیاز ساده نیست و قبل از آن که به نتیجه برسد لغو شد ولی امتیاز «بانک شاهنشاهی» و نشر اسکناس را به جای آن به مدت شصت سال گرفت. «میرزا حسین خان سپهسالار که عاقد قرارداد رویتر بود با لغو امتیاز از صدارت کنار رفت».

4- قرارداد دارسی: «ویلیام دارسی» در سال 1280 هـ.ش (1319 هـ.ق، 1901م) موفق به کسب امتیاز استخراج و بهره برداری و لوله کشی نفت و قیر در سراسر ایران غیر از پنج ایالت (آذربایجان، گیلان، مازندران، گرگان و خراسان) به مدت شصت سال گردید. دارسی متعهد شد ظرف دو سال شرکت یا شرکتهایی برای بهره برداری از امتیاز تاسیس کند و از عواید حاصله شانزده درصد به عنوان حق الامتیاز به دولت ایران بپردازد. به علاوه بیست هزار لیره نقداً به صورت سهم به ایران بدهد. این قرارداد پنج سال قبل از مشروطیت منعقد شد. در قانون اساسی دادن هر نوع امتیاز موکول به تصویب شد.

حوادث و وقایع انقلاب مشروطیت هم زیاد است، هم پیچیده و با این که تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام گرفته مع الوصف مسائل مهم زیاد است و در این جا نیز امکان بحث کامل نیست، بنابراین باز هم مروری کلی به آن داریم:

1- آغاز انقلاب و عوامل آن: مشخص نیست چه روزی انقلاب شروع شد و چه شخصی و یا اشخاصی آغاز گر آن بودند ولی می توان حوادثی را دید که مجموعاً دلیل پیدایش مشروطیت است از جمله شکست ایران در دو جنگ با روسیه و انعقاد قراردادهای گلستان و ترکمن چای، برقراری کاپیتولاسیون به ضرر ملت ایران که عملاً مشکلاتی را ایجاد کرده بود، بی اعتباری دولت مردان در خارج از کشور به علت بی‌لیاقتی، توسعه ارتباط بین ایران و بعض ممالک اروپایی و آگاهی جمعی از ایرانیان از وضع ممالک اروپا امتیازاتی که دولت های روس و انگلیس با رقابت در ایران به دست می آوردند و قرضه هایی که به دلایل خاص و شرایط اسارت بار اخذ می شد، عدم توجه زمامداران ایران به حقوق واقعی مردم و به سرنوشت مملکت و از دست رفتن قسمتی از خاک ایران در شمال و شرق، آمادگی گروه‌های زیادی از مردم برای تحول که آزمایش آن را در واقعه تنباکو نشان داده بودند؛ ظلم و جور و تعدی عمال حکومت مثل عین الدوله و شاهزادگان قاجار و مسافرت های زائد و پر خرج سلاطین و صدراعظم به اروپا و نفرت کلی مردم از ترتیب اداره مملکت. در این زمان خزانه دولت از خزانه شخص شاه جدا نبود و عواید دولتی را شاه به مانند ثروت شخصی خود در هر جایی که دلش می خواست خرج می کرد. فشار مالیاتی مردم را خرد کرده بود، مثلاً از دهقانان که هشتاد درصد جمعیت را تشکیل می دادند در سال، چهل نوع مالیات اخذ می شد تحرک مراجع مذهبی و آگاه ساختن مردم به آنچه در کشور می‌گذشت قسمتی از عواملی است که در انقلاب تأثیر داشت و مبارزه غیرفعال مردم ایران را به تدریج به مبارزه فعال تبدیل کرد. فریاد اعتراض نیرومندتر شد و کم کم شکل عصیان گرفت و در سراسر ایران انجمنهایی تشکیل شد.

2- چگونگی مبارزات: به دنبال آگاهی مردم در سال 1322 هـ.ق (1284 هـ.ش)، در خیابان گمرک باغ میکده اجتماعی تشکیل شد و سوگند یاد کردند که در راه انقلاب مجاهدت نمایند. کمیته ای نه نفری انتخاب کردند که از جمله: «سیدجمال‌الدین واعظ اصفهانی»، «ملک المتکلمین» و «دولت آبادی» اعضای آن بودند و با نظر سه روحانی برجسته زمان یعنی: آیت‌الله سیدعبدالله بهبهانی، آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی و آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری شبنامه هایی منتشر ساختند. جمعی از اعضاء کمیته دستگیر شدند و اقدامات «علاءالدوله» نفرت عمومی را افزایش داد. واقع «نوز» هم ابعاد مساله را گسترش داد. نوز بلژیکی که برای اصلاح گمرک آمده بود چنان بر اوضاع مسلط شده بود که به دستور کسی توجه نداشت وعامل اجرای مقاصد روسها بود و چون جنبه روحانیت نهضت مشروطه غلبه داشت و روسها مخالف آن بودند نوز بلژیکی را لباس روحانیت پوشاندند و از او در حال مسخره ای عکس گرفتند. آشوبی ایجاد شد و مردم بانک استقراض روس را ویران کردند و شاه خسارت آن را پرداخت. و از طرفی به علت‌جنگ روس و ژاپن صدرو قند به ایران کم شد و قیمت آن بالا رفت. «علاءالدوله» دو نفر از بازرگانان معمر و محترم را چوب زد. بازار تعطیل شد، مردم جمع شدند و روحانیون به مسجد آمدند.

«عین الدوله» که پس از عزل اتابک و عزیمتش به حجاز، صدراعظم شده بود و در مقابل علما و مشروطه خواهان ایستاده بود دستور داد سید جمال الدین واعظ را از منبر پایین آوردند. در نتیجه زد و خورد در گرفت و جمعی کشته شدند دو سید روحانی و شیخ فضل الله نوری یک ماه در حضرت عبدالعظیم متحصن شدند. علاءالدوله عزل و بنا شد عدالتخانه تاسیس کرد.

عین الدوله در این مورد طفره می رفت. سیدجمال الدین واعظ و دو نفر از رجال را تبعید کرد. اعتراض مردم زیاد و در شهرهای شیراز و مشهد بلوا شد. صدراعظم می‌خواست به جای محمدعلی میرزا که ولیعهد بود پسر دیگر شاه ولیعهد گردد بنابراین محمدعلی میرزا هم به صف مخالفین صدراعظم پیوست. عین الدوله در صدد تبعید سران نهضت برآمد و روحانیون نیز تندروی را توسعه دادند. عین الدوله وعاظی را که افشاگری می کردند دستگیر نمود. به دنبال یکی از راهپیمائیها، طلاب و مردم راه را بر سربازان بستند و دستگیر شدگان را نجات دادند که در برخورد با سربازان یک طلبه هدف تیر قرار گرفت. مردم جسد او را روی دست بلند کردند و سینه زنی راه انداختند و روحانیون همه به مسجد آمدند. فرمانده قوای تهران مسجد را محاصره کرد و مردم مقاومت کردند حدود یکصد نفر کشته شدند و دکانها تعطیل گردید، تهدید عین‌الدوله موثر نشد و علماء تصمیم گرفتند مهاجرت نمایند. عین الدوله موافقت کرد که هر کجا می خواهند بروند. در 25 جمادی الاول 1324 هـ.ق در حدود هزار نفر در راس آنها «سیدین» به سوی قم حرکت کردند و مهاجرت کبیر را شروع نمودند.

با موافقت سفارت انگلیس جمعی از مشروطه طلبان در سفارت تحصن اختیار کردند عده متحصنین در ظرف ده روز به سیزده تا بیست هزار نفر رسید. دولت پس از چند روز سفارت را محاصره کرد شاه مطلع گردید که سربازان هم به انقلابیون می‌پیوندند نگران شد تقاضاهای متحصنین خواسته شد آنها پنج مورد را اعلام داشتند که عزل عین الدوله در صدر تقاضاها بود اما برکناری عین الدوله ساده نبود سرسختانه مقاومت می کرد و استعفاء نمی داد و سرانجام به عنوان اعتراض به مبارک آباد رفت. شاه دستور عزل عین الدوله را صادر کرد دو نفر از بزرگان قاجار را به قم فرستاد تا علماء را باز گردانند و فرمان مشروطیت را هم صادر کرد حکومت استبداد به مشروطه تبدیل شد و استبداد کبیر پایان گرفت، فرمان به امضاء محمدعلی میرزا ولیعهد رسید. مشیرالدوله (میرزا نصرالله خان) مامور انجام مقدمات انعقاد مجلس شورا بود که با کمک دو فرزند تحصیل کرده اش (میرزا حسن خان مشیرالملک و میرزا حسین خان موتمن الملک) و صنیع الدوله مرتضی قلی خان و دو برادر او «مخبرالسلطنه مهدی قلی خان» و «مخبرالملک محمدقلی خان» پسران مخبرالدوله (نواده های رضاقلی خان هدایت معروف به «لله باشی») اولین قانون انتخابات را نوشتند و در 30 رجب سال 1324 هـ.ق (1285 هـ.ش) انتخابات تهران شروع شد.

3- حوادث پس از مشروطیت: مجلسی موقتی برای تنظیم نظامنامه انتخابات تشکیل گردید و کار خود را در 17 شهریور 1285 هـ.ش تمام کرد. انتخابات تهران آغاز شد. شصت نفر نماینده از تهران از گروه‌های روحانیون، اعیان، بازرگانان، کشاورزان، پیشه وران انتخاب شدند. و چون انتخاب نمایندگان شهرستان‌ها با وجود حکام مستبد ممکن نبود اولین جلسه مجلس شورای ملی تنها با حضور نمایندگان تهران در 14 مهر 1285 هـ.ش (7 اکتبر 1907م) در کاخ گلستان با حضور شاه که با صندلی چرخ دار آورده شده بود تشکیل و با نطق یک جمله ای شاه افتتاح شد، مردم جشن گرفتند. اولین دولت بعد از مشروطیت را مشیرالدوله در 18 شعبان 1324 هـ.ق (اکتبر 1906م)، تشکیل داد نخستین دوره انتخابات صنفی بود، صنیع الدوله رئیس مجلس شد، قانون اساسی را تدوین و در 4 ذی قعده به امضاء مظفرالدین شاه رساندند و در ظرف یک سال متمم قانون اشکالات سیاست خارجی مواجه بود با استخدام شوستر آمریکایی برای اصلاح امور مالی و یا لمارسن سوئدی برای اصلاح ژاندارمری و مسیوپرنی فرانسوی برای اصلاح دادگستری موافقت کرد و قوانین بسیاری را تصویب کرد، و در سال 1330 هـ.ق (1911 م مطابق با 1291 هـ.ش)، نیز مواجه با اولتیماتوم روسیه تزاری راجع به اخراج شوستر شد، اولتیماتوم را رد کرد ولی تحت فشار خارجی منحل گردید.

احزاب‌سیاسی دوران انقلاب مشروطیت: در سال اول فتح تهران(رجب 1327هـ.ق مطابق با 1908م مطابق با 1288 هـ.ش) در ایران دو حزب پیدا شد یکی «انقلابی» و دیگری «اعتدالی» و بعد از افتتاح مجلس دوم دو حزب فوق به نام «دمکرات عامیون» و «اجتماعیون اعتدالیون» به مجلس معرفی شدند احزاب سیاسی دیگری هم مثل «حزب اتفاق» و «حزب ترقی» پیدا شدند که نماینده ای در مجلس نداشتند. حزب دمکرات با انگلیس روابط خوبی داشت و مامورین بریتانیا در ایالات از این حزب حمایت می‌کردند. برنامه حزبی دمکرات جدایی روحانیت از سیاست بود، نظام اجباری را خواستار بودند، همچنین از قانون منع احتکار، تعلیم اجباری، ترجیح مالیات غیرمستقیم بر مستقیم، تقسیم املاک بین رعایا حمایت داشتند. دمکراتها حزب مقابل، یعنی اعتدالیون را ارتجاعی می نامیدند از جمله اعضای دمکرات سیدحسن تقی زاده، سلیمان میرزا، سیدرضا مساوات و حسین قلی خان نواب بودند. روزنامه های مشهوری مثل «ایران نو» در تهران، «شفق» در تبریز، «نوبهار» در خراسان را دمکراتها منتشر می‌ساختند. تمایل دمکراتها به غرب بود.

اعتدالیون جمعیت بیشتری داشتند هم در مجلس و هم در خارج از مجلس. اینان دمکراتها را تندرو می خواندند و اتهام بی‌دینی و کفر به آنها می زدند. سپهدار اعظم تنکابنی، سردار محبی، آیت الله طباطبایی و آیت الله بهبهانی پیشروان مشروطیت، ناصرالملک نایب السلطنه و فرمانفرما و غالب اعیان و روحانیون و اکثریت نمایندگان مجلس یا عضو این حزب بودند و یا هوادار آن، کم کم اختلافات و تعرضات دو حزب بالا گرفت و وقتی آیت الله سیدعبدالله بهبهانی به قتل رسید دمکراتها در معرض اتهام قرار گرفتند. تقی زاده با این که نماینده مجلس بود در مقابل سیل حملات نتوانست دوام بیاورد و به خارج از ایران رفت. مساله اولتیماتوم روس در مورد حضور مستر شوستر آمریکایی و اجبار او به خارج از ایران دمکراتها را به شکست رساند و ناصرالملک در این کار موثر بود، زیرا بعد از مجلس دوم سه سال و چند ماه به طور مطلق فرماندار بود و اعمال خشونت می کرد و انتخابات مجلس را هم انجام نداد و برای درهم کوبیدن دمکراتها به روسیه نزدیک شد.

دمکراتها در مجلس سوم زیادتر بودند و اعتدالیون به دو دسته تقسیم گردیدند: دسته‌ای رهبری روحانیت را پذیرفتند و دسته دیگر عنوان آزادیخواه پیدا کردند در حالی که در موقع انتخاب انتظار این بود که از دمکراتها کسی انتخاب نشود اکثریت را به دست آوردند و دسته آزادیخواه حزب اعتدال هم به دمکراتها نزدیک گردید.

طرح اجرای ملی شدن نفت مصوب مجلسین: طرح اجرای ملی شدن نفت در نه ماده به شرح ذیل تصویب گردید:

ماده اول – به منظور ترتیب اجرای قانون بیست و چهار و بیست و نهم اسفند سال 1329هـ..ش راجع به ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور هیئت مختلطی مرکب از پنج نفر از نمایندگان مجلس سنا و بنج نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی به انتخاب هر یک از مجلسین و وزیر دارایی یا قائم مقام او تشکیل می شود.

ماده دوم- دولت مکلف است با نظارت هیئت مختلط بلافاصله از شرکت سابق نفت انگلیس و ایران خلع ید کند  چنانچه شرکت برای تحویل فوری به عذر وجود ادعایی بر دولت متعذر شود دولت می تواند تا میزان بیست و پنج درصد از عایدات جاری نفت را پس از وضع مخارج بهره برداری برای تامین بدهی احتمالی شرکت در بانک ملی ایران یا بانک مرضی الطرفین دیگر ودیعه گذارد.

ماده سوم- دولت مکلف است یا نظارت هیئت مختلط به مطالبات و دعاوی حقه دولت و همچنین به دعاوی حقه شرکت رسیدگی نموده نظریات خود را به مجلس گزارش دهد که پس از تصویب مجلس به موقع اجرا گذاشته شود.

ماده چهارم- چون از تاریخ بیست و نهم اسفند که ملی شدن  صنعت نفت به تصویب مجلس سنا نیز رسیده است کلیه درآمد نفت و محصولات نفتی حق مسلم ملت ایران است دولت مکلف است با نظارت هیئت مختلطه به حساب شرکت رسیدگی کند و نیز هیئت مختلط باید از تاریخ اجرای این قانون تا تعیین هیئت عامله در امور بهره برداری دقیقاً نظارت نماید.

ماده پنجم- هیئت مخلط باید هر چه زودتر اساسنامه شرکت ملی نفت را که در آن هیئت عامله و هیئت نظارتی ازمتخصصین پیش بینی شده باشد تهیه و برای تصویب به مجلسین پیشنهاد کند.

*** متن کامل را می توانید بعد از پرداخت آنلاین ، آنی دانلود نمائید، چون فقط تکه هایی از متن به صورت نمونه در این صفحه درج شده است ***

دانلود پاورپوینت نهضت هنر نو 39 اسلاید

اختصاصی از سورنا فایل دانلود پاورپوینت نهضت هنر نو 39 اسلاید دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

دانلود پاورپوینت نهضت هنر نو 39 اسلاید

مکتب هنر نو

هنر نو نام سبکی در اروپا بود که ابتدا در هنرهای  داخلی ومعماری داخلی شروع به فعالیت کرد وسپس با الهام از گذشته واستفاده از مصالح مدرن  مانند فولاد وبتن  ساختمان هایی با تزیینات فرم های طبیعی وگیاهی شکل دادند.

زمینه های فکری این سبک را می توان در سبک هنرها وصنایع دستی در قرن نوزدهم در انگلستان یافت. این سبک در انگلستان به نام سبک مدرن و در فرانسه به نام هنر نو ودر المان به نام سبک جوان ودر اتریش به نام سبک جدایی  نام گرفت.

—از اصول فکری پیروان این مکتب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

—الف) انتقاد وجدایی از مکتب های تقلیدی 

ب) جدایی از گذشته

ج) ابداع فرم های جدید

—د) هنر مناسب زمان 

و) استفاده از فلز برای اسکلت ونما

—ی) استفاده از تز ئیینات  وفرم های طبیعی

دانلود تحقیق کامل درمورد نهضت عاشورا

اختصاصی از سورنا فایل دانلود تحقیق کامل درمورد نهضت عاشورا دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 106

نهضت عاشورا

مقدمه

 حادثه عاشورا , از مهمترین حوادث تاریخ اسلام , بلکه تاریخ آدم و عالم است. چه بسیار حوادث تلخ و شیرینی که تنها نام آنها در کتاب‌های تاریخ برده شده و آن چنان که شایسته است ,‌به جزئیات آنها پرداخته نشده است ؛ اما نهضت عاشورا , با گذشت حدود چهارده قرن – افزون بر این که تمام وقایع آن در منابع تاریخی ثبت شده است – دریادها و خاطره‌ها جاودان و ماندگار گشته و مراسم آن هر سال در ماه محرم با سوز و گداز بیشتر برگزار می‌شود و سر ماندگاری نهضت امام حسین (ع) این است که درخت اسلام با این نهضت سیراب شد و دین خاتم با خون حضرت سید الشهدا (ع) پایدار ماند.

امام حسین (ع) در زمانی قیام کرد که حقیقت اسلام تغییر یافته , تعریف معارف و محتوای شریعت نبوی (ص) به اوج خود رسیده , خلافت رسول خدا (ص) به سلطنت موروثی بنی امیه تبدیل گردیده و اسلام در بسیاری از کشورها و مناطق تازه مسلمان شده به تحریف گراییده شد ! و آن چه از این تحریف‌ها نتیجه شد , انشعاب و ظهور فرقه‌های منحرفی بود که در زمان بنی امیه و بنی عباسی بوجود آمده , رواج پیدا کرد و پی آمد آن , معرفی اسلام وارونه به مردم و گوشه نشینی پیشوایان اصیل اسلام بود ؛ اما قیام امام حسین (ع) نه تنها بنی امیه را از مشروعیت انداخت , که مقدمه پیدایش و گسترش قیام های دیگری چون قیام توابین , قیام مختار , قیام حره و ... گردید.

این واقعه – به جهت اهمیت و گستردگی – گرفتار چالش‌ها و شبهه‌هایی شده است. عمده این پرسش‌ها به اهمیت و پیشینه عزاداری امام حسین (ع) , ابعاد و فلسفه قیام عاشورا , بررسی شهادت امام حسین (ع) فرزندان و اهل بیت امام حسین (ع) , بانوان کربلا و بررسی شهادت سایر شهدا اختصاص دارد.

پیشینه و فلسفه عزاداری امام حسین

آیا این مطلب صحت دارد که امام سجاد (ع) در عزای پدرش امام حسین (ع) خون گریه می‌کرد ؟

منظور از « خون گریه کردن » این است که عمص مصیبت و عزاداری امام سجاد (ع) بیان شود و در هر صورت , به چنین لفظی در منابع برخورد نکردیم. اگر چه یکی از القاب آن حضرت «بکاء» بود ؛ البته خون دل خوردن حضرت از فراق پدرش امام حسین می‌تواند توجیه گر این اصطلاح باشد.

در زیارت ناحیه مقدسه منسوب به امام عصر (ع) نیز نزدیک به این معنا دیده می‌شود که حضرت فرموده باشد : « به قدری برتو گریه می‌کنم که اگر اشکم تمام شد. به جای اشک از چشمانم خون جاری شود.»

امام سجاد (ع)- فرزند امام حسین (ع) – یکی از حاضران و ناظران صحنه خونین کربلا در سال 61 هجری بودند. از نزدیک شهادت پدر بزرگوارش , عموی عزیزش حضرت عباس و برادرش علی اکبر و علی اصغر (ع) و شهادت تمام یاران امام و برخی از صحابه رسول خدا و بنی هاشم را در کربلا مشاهده نمود و عمق فاجعه دردناک این حادثه و هتک حرمت اهل البیت (ع) و اسارت آنها را به خوبی درک کرد , و هر انسانی به جای او بود از شدت غم و اندوه , قالب تهی می‌کرد. امام سجاد (ع) ندای « هل من ناصرینصونی» پدرش را می‌شنید و با آن که از شدت بیماری , در بستر افتاده بود , می خواست به سوی میدان برود که امام حسین (ع) به خواهرش ام کلثوم فرمود : « او را نگاه دار , که از نسل پیامبر در زمین باقی بماند ».

امام  زین العابدین (ع) به همراه عمه‌های خود و خواهران و سایر اسیران بنی هاشم و غیر آنها , به اسارت برده شد و فشارهای روحی و روانی سختی را متحمل گردید و در عین حال برای ابلاغ پیام سید الشهدا (ع) خطبه‌ها ایراد فرمود و در این کار , با موفقیت کامل و پیروزمندانه بر دشمنان و بنی امیه فائق آمد و همراه عمه اش زینب , انقلاب دیگری در اجتماع آن روز و جامعه غفلت زده اسلامی به پا کردند.

امام (ع) با به یادآوردن حادثه عاشورا و خاطرات پدر و یاران و برادرانش گریه می‌کرد و اساساً , چنان که اخبار صحیح گزارش می‌دهند , آسمانها و زمین و حیوانات وحشی و جمادات و نباتات و مجردات , اعم از جنیان و پریان ( ملائکه ) , در عزای سالار شهیدان (ع) گریستند و مدت‌ها ماتم آنها ادامه داشت , این اخبار از طریق علمای عامه نیز نقل شده است و از لحاظ تکوینی صحیح می‌باشد و هیچ خدشه‌ای بر آنها وارد نیست ؛ چرا که بر اساس احادیث فراوانی ,‌امام حجت خدا است و تمام موجودات , در تکوین وجودشان به وجود او وابسته است و در حقیقت برقراری آسمانها و زمین و حیات موجودات و استمرار آن , از وجود امام و حجت الهی سرچشمه می‌گیرد و سلسله حیات در هستی , متعلق و مشروط به وجود آنها است. پس در این اندیشه اصیل , جای هیچ تردید نیست که مخلوقات هستی در فقدان حجت الهی یک صدا ناله سر دهند. چه رسد به این که حجت خدا به دست جمعی ظالم و سفاک با این وضع فجیح و درد آور به شهادت رسد و فرزندانش و اهل حرمش اسیر و غارت زده شوند ؛ اما فقدان ولایت اگر برای انسان قابل تحمل باشد – که برای انسان واقعی نیست – برای موجودات دیگر تحمل ناپذیر است و آنها بر اساس آن ودیعه الهی بهترین اظهار تأسف را برای این مصیبت ابراز و اظهار می‌کنند که خون گریستن یکی از مصادیق آن است.

در زیارت ناحیه مقدسه می‌خوانیم : « برای گریه در عزای تو اگر اشک تمام شود خون گریه می‌کنم » ؛

لئن اخرتنی الدهور و عاقنی عن نصرک المقدور لایکینک صباحاً و مساء فلا ندنبک صباحاً و مساء و لابکین علیک بدل الدموع دما.

بنابراین , ( خون گریستن ) ممکن است کنایه از شدت حزن و اندوه و عظمت مصیبت باشد که به امام سجاد (ع) نسبت می‌دهند , همان گونه که در این زیارت – که به امام زمان (ع)  ---- است – حضرت چنین فرموده است. طبق نقل منابع معتبر امام زین العابدین بسیار می‌گریست : « ولقد کان بکی علی ابیه الحسین عشرین سنه 000 » ؛ یعنی برای پدرش حسین (ع) بیست سال گریه کرد. یک روز غلامش عرض کرد : ای پسر رسول خدا , حزن و اندوه شما کی تمام می‌شود ؟ امام فرمود : وای برتو ! یعقوب بنی با این که دوازده پسر داشت , در فراق یوسف به قدری گریست که چشمانش نابینا شد , و اینک من که شاهد شهادت پدرم و عمویم و هفده نفر از اهل بیتم بودم , چگونه حزن من تمام شدنی است ؟

امام سجاد (ع) با این حالت گریه‌ها و عزاداری خویش , از ارزش‌ها دفاع می‌کرد و میراث عاشورا را زنده نگه می‌داشت و درس توحید , اخلاق و آداب اجتماعی می‌داد و می‌فرمود : « قتل ابن رسول الله جائماً , قتل ابن رسول الله عطشاناً » ؛ پس گریه‌های امام زین العابدین (ع) , خون دل بود که جاری می‌شد.

آیا در دوره معصومین (ع) عزاداری امام حسین (ع) در ایام محرم برگزار می‌شده و اگر چنین است , به چه صورت بوده است ؟

اقامه عزا و گریه بر عزیزان از دست رفته , از جانب معصومین (ع) رایج بوده است ؛ چنان که حضرت فاطمه زهرا (س) به خاطر گریه شبانه روزی برای پدر بزرگوارش , مورد اعتراض قرار گرفت و به ناچار بیت الاخوان را به وجود آورده , دست حسن و حسین (ع) را می‌گرفت , وبرای عزاداری و گریه به آن جا می‌رفت. ائمه اطهار (ع) نیز برای امام حسین (ع) سوگواری می‌کردند.

اما درباره چگونگی عزاداری آنها و این که آیا این عزاداری در ایام محرم بوده است یا خیر , لازم است در سیره ائمه معصومین (ع) و چگونگی سوگواری آنها  تحقیق و بررسی لازم انجام شود , در این زمینه سیروی امام سجاد (ع) و امامان پس از او را به اجمال بررسی خواهیم کرد :

1. عزاداری امام سجاد (ع) :

از آنجائی که حضرت امام زین العابدین (ع) هنگام شهادت پدر بزرگوارش , در کربلا حضور داشت و از عمق فاجعه آگاه و چگونگی شهادت آن عزیزان را مشاهده کرده بود ؛ بنابراین , بر اساس روایات معتبر , آن حضرت تمام عمر باقی مانده خویش را عزادار بود و بر شهدای کربلا گریه می‌کرد , چنان که اگر غذایی را خدمت حضرت سجاد (ع) قرار می‌دادند , اشک از چشمان مبارک‌شان جاری می‌شد , تا جائی که گاه غلامی از او می‌پرسد , آیا حزن و اندوه شما تمام نمی‌شود ؟ حضرت می‌فرماید : وای بر تو ! همانا یعقوب (ع) دوازده فرزند داشت , یکی از آنها ناپدید شد و یعقوب از شدت اندوه چشمانش سفید ( و نابینا ) گردید , در حالی که فرزندش یوسف زنده بود ! ولی من پدر و برادر و عمو و هفده نفر از اهل بیتم و تعدادی از یاران پدرم را دیدم که ذبح شده و به خون آغشته بودند ؛ پس چگونه حزن و اندوهم تمام شود ؟

در « المجالس السنیه » آمده است که امام صادق (ع) درباره جدش امام سجاد (ع) فرمود : او چهل سال بر پدرش گریه کرد , در حالی که روزها روزه می‌گرفت و شبها شب زنده داری می‌کرد و هنگامی که زمان افطار فرا می‌رسید و یکی از غلامانش برای او غذا می‌آورد و عرض می‌کرد : ای مولای من ! میل کنید ؛ حضرت می‌فرمود : فرزند رسول خدا گرسنه شهید شد , و همین طور این کلام را تکرار و گریه می‌کرد تا این که غذا و آب با اشک چشمش مخلوط می‌شد و این وضعیت همچنان ادامه داشت تا این که خدای خویش را ملاقات کرد و به دیدار حق شتافت.

1. عزاداری امام باقر (ع) :

در کتاب « نهضه الحسین » (ص 152) آمده است : با آمدن ماه محرم , حزن و اندوه در اهل بیت نبوی (ع) ظاهر می‌گشت و آنان از شعرا می‌خواستند تا برای جدشان امام حسین (ع) مرثیه سرایی کنند. همچنین در کامل الزیارات امن قولویه آمده است که امام باقر (ع) در روز عاشورا به سوگواری برای امام حسین (ع) امر فرموده , و در خانه خویش مجلس عزا اقامه می‌کرد و 000

1. عزاداری امام صادق (ع) :

درباره عزاداری امام صادق (ع) نیز روایات زیادی وارد شده است که از شاعران درخواست می‌نمود برای جدش مرثیه سرایی کنند و آنان را بر این امر مقدس تشویق می‌کرد و اهل بیت او از پس پرده به مرثیه سرایی شاعران گوش می‌دادند و گریه و ناله می‌کردند.

1. عزاداری امام موسی کاظم (ع) :

در این باره , امام رضا (ع) می‌فرماید : هنگامی که محرم فرا می‌رسید , پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‌شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می‌رسید و این روز , روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌فرمود : عاشورا  روزی است که جدم حسین (ع) را شهید کردند.

1. عزاداری امام رضا (ع) :

دعبل خزاعی می‌گوید : در ایام دهه محرم به محضر آقا و مولای خود , علی بن موسی (ع) , در مرو شرفیاب شدم و آن حضرت را در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند. محزون یافتم , وقتی حضرت مرا دید فرمود : مرحبا برتو دعبل ! مرحبا بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می‌کند ؛ سپس حضرت مرا در کنار خودش جای داد و فرمود : ای دعبل ! دوست داری شعر بخوانی ؛ زیرا این روزها ایام غم و اندوه بر ما اهل بیت و روز شادی دشمنان ما , به ویژه بنی امیه , است ؛ سپس برخواست و پرده‌ای بین ما و اهر بیتش زد و آنان را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدش حسین (ع) گریه کنند ؛ آن گاه رو به من کرد و فرمود : ای دعبل ! مرثیه بخوان ! تو یاور ما و مرثیه سرای ما هستی , تا زمانی که زنده‌ای ,‌در این هنگام دعبل مرثیه سرایی را ‎آغاز کرد.

1. عزاداری در زمان چهار امام دیگر :

در آن زمانها , عزاداری گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است ؛ مثلاً در زمان امام جواد (ع) تا حدی امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان معتصم ادامه داشت ؛ اما پس از آن , سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار بود. در این دوران نیز عزاداری در ایام محرم نسبت به ماه‌ها و ایام دیگر بیشتر بود.

با توجه به بررسی سیره امامان معصوم (ع) , عزاداری سید الشهدا در طول سال در مناسب‌های ویژه برپا بود , ولی در ایام محرم , مجالس سوگواری هر روز برپا می شد و برخی از آنها , مانند امام سجاد (ع) , در ایام محرم سیاه پوش نیز بودند.

آیا سبک عزاداری موجود , از دوره صفویه وارد فرهنگ شیعه شده است ؟

سوگواری و مرثیه سرایی برای سالار شهیدان (ع) در زمان ائمه معصومین (ع) رایج بوده و همچنین برای قدام آن توصیه شده است.

بزرگان دین نیز همواره شیعیان را بر ادامه این امر مقدس توصیه می‌فرمودند ؛ اما این که آیا عزاداری مرسوم زمان ما از همان ابتدا و از عصر امامان معصوم (ع) بود یا پس از آنها رایج شده است , به نظر می‌رسد که بعضی از شیوه‌های عزاداری , به ویژه تغزیه خوانی‌ها , بعد از ائمه (ع) به وجود آمده است , چنان که پترچلکووسکی در این زمینه می‌گوید : « مراسم محرم , حمایت و تشویق دربار صفوی را جلب کرد. یاد کرد شهادت امام حسین (ع) به صورت عملی میهن پرستانه درآمد. گزارشات متعددی از اجتماعات مزبور که اکثراً توسط فرستادگان سیاسی اروپا , مبلغان , بازرگانان و سیاحان به ثبت رسیده , از اشخاص سخن می‌گویند که ملبس به جامعه های رنگارنگ (بوده) , به طور منظم پیاده روی می‌کردند , یا سوار بر اسب‌ها و شتر‌ها , آ‏فریننده وقایعی بودند که به واثعه حزن انگیز کربلا ختم می‌شد. نبردهای ساختگی توسط صدها تن از عزادان ملبس به جامه‌های همگون و مسلح به تیر و کمان و شمشیر و سلاح‌های دیگر , بطور آهسته بازی می‌شد. سراسر نمایش با سوگ نوا همراهی می‌شد و تماشاگران که در امتداد گذرگاه‌ها صف می‌کشیدند , بر سینه می‌زدند و در حالی که دسته عزا از کنارشان رد می‌شد , فریاد می‌زدند : حسین , حسین , یا پاه شهیدان حسین »

هر چند برخی , تاریخ شروع عزاداری به این سبک را به دوره حکومت آل بویه نسبت داده‌اند ,‌ولی روضه خوانی یا قرائت کتاب « روضه الشهداء » و کتاب‌های مشابه بر روی منبر , از دوره صفویه شروع شد. در همان زمان که مراسم محرم در دوره صفویه رشد و توسعه می‌یافت , و شکل مهم و معروف دیگری از نمایش مذهبی پدید آمد که نقل نمایش زندگی و اعمال , رنج و مرگ شهیدان شیعه بود.  موضوع این نمایش در اساس – هر چند هم اندک – همیشه در ارتباط با واقعه کربلا بود  این داستان‌ها از کتابی فارسی به نام « روضه الشهداء » یا بهشت شهیدان , گرفته می‌شد و از اوایل سده شانزدهم در میان شیعیان به گونه‌ای گسترده , انتشار یافت. درباره مراسم تعزیه خوانی و عزاداری در دوره صفویه , ژان کالمارنین می‌نویسد : « تجدید خاطره فاجعه کربلا بصورتیکه در زمان صفویه جانی تازه گرفت , دنباله سنتی قدیمی از آداب مذهبی است ؛ مانند زیارت بقاع شهیدان کربلا , سینه زنی و روضه خوانی در روز عاشورا و در دهه اول محرم , که به وسیله مسلمانانی که گرایش‌های عقیدتی گوناگون دارند اجرا می‌شده است , 000 موضوع گرفتن انتقام خون امام حسین (ع) که از دیرباز بخش اعظم تجدید خاطره فاجعه کربلا حکم فرما بوده و شاه اسماعیل , بینان گذار سلسله پادشاهی صفوی , از آن برای تبلیغ و پیشبرد کارهای خود استفاده کرد »

ژان کالمار , قسمت بیشتری از تحولات عزاداری را به نسبت‌های دیرینة ایران مربوط می‌داند و چنین می‌گوید : « به عقیده من قسمت اعظم این تحول , صرف نظر از جنبه ایمانی و عقیدتی آن , تحت تأثیر نسبت ‌هایی به وجود آمده است که ریشه‌های ژرف نزد ایرانیان دارد و حتی صورت ---- نمایشی مصائب روحانی را موجب گردیده است. مطلبی که قابل توجه است این که چون قبل از صفویه عزاداری به این سبک رایج نبوده و با جلوس شاه اسماعیل بر تخت سلطنت و چند ماه بعد از آن , تألیف کتاب « روضه الشهداء » در تبریز به پایان رسید , که مجموعه روایات رثایی و حماسی و دینی و ترکی و فارسی را درباره فاجعه کربلا و یادآوری آن و انتقام گیری , به زبان فارسی درآورد ؛ پس در این جا هم مانند برخی جاهای دیگر , خود را در برابر موقعیتی تناقض آمیز می‌بینیم که در آن ایران شیعی , مصیبت‌نامه کربلا را به صوفی‌ای از سلسله « نقش بندی » مدیون است که مسلماً به تقیه متصفش کرده‌اند و احتمالاً مردی از اهل تسنن بوده که در محافل صوفی گری و فتوت , هرچه بیشتر ,‌اهل بیت و شهیدان کربلا را محترم می‌شمرده است.

از این جا روشن می‌شود که با توجه به خلاء فرهنگی دوران صفویه , سرودن شعر در مدج و رثای ائمه و شهدای کربلا ؛ برای شاعران افتخاری بس بزرگ محسوب می‌شد. حتی می‌توان گفت که احتمالاً اگر محرکی مانند هفت بند محتشم کاشانی – که در گسترش بعدی ذکر مصائب تأثیر به سزایی داشته – نمی‌بود , تعزیه خوانی به جای مهمی نمی‌رسید.

در دهه‌های آخر قرن دهم , شاهد رواج مراسم عزاداری ماه محرم , بیشتر در مراکز شهری شیعی هستیم , در کنار عزایی عمومی که می‌رود تا بیستم و حتی بیست و هشتم صفر نیز به طول انجامد , به موازات این امر  روضه خوانی گسترش می‌یابد و از قرن یازدهم موجب افزایش خیرات برای جمع بسیاری که به این مجالس روی می‌آورند , موجب افزایش خیر است می‌گردد ؛ علاوه بر این , با این که هیچ اطلاعی متکی بر ارقام در دست نیست ؛ پس از آن که در نیمه دوم قرن یازدهم تدارک چشمگیری برای برگزاری عزای حسینی و تعزیه‌های سیار آغاز می‌شود , حمایت رسمی از این مراسم باید کسب اهمیتی کرده باشد.

با روی کار آمدن دولت صفویه و در آوردن مملکت به صورت کشوری شیعه و مقتدر تأثیری فراوان بر آنده آیین سوگواری محرم گذارد , به گونه‌ای که تظاهرات شکوه‌مند شیعیان در محرم هر سال , در نشر و اشاعه مذهب تشیع در فلات غاره ایران , مساعدت فراوانی کرد. در این زمان کتاب «روضه الشهداء» به رشته تحریر در آمد و قوه محرکه‌ای شد برای پیدایش مراسم محرم که از بطن آن , سبک تازه‌ای از فعالیت به نام روضه خوانی یا قرائت « روضه الشهداء‌ » به وجود آمد. دو قرن و نیم بعد , این سبک به منزله رشته‌ای که به وسیله آن اشعار غنائی و متون و نمایش‌های تعزیه به هم بافته شدند. »

از آن چه گذشت چنین بر می‌آید که عزاداری به سبک موجود , از صدر اسلام نبوده , بلکه بیشتر از دوران صفویه به وجود آمده است , هرچند عده‌ای بر این باورند که منشأ آن از زمان آل بویه می‌باشد ؛ رواج سبک عزاداری صفویه می‌تواند به این دلیل باشد که اولاً : دولت روی کار آمده , شیعی بوده , تمام امکانات را در دست داشته است و ثانیاً بیشتر مرم شیعه بودند و ترویج نهضت حسینی و بیان مظلومیت‌های آن حضرت و اهل بیت و یارانش را می‌خواستند , بنابراین , دو عامل یاد شده در شکل گرفتن سبک موجود , نقش اساسی داشتند.

از سوی دیگر , عزاداری به این سبک , تازه و نو بوده است که کارشناسان فرهیخته و زبر دست و آگاه , بر عمل کرد آنها نظارت نداشتند , از این رو در ضمن کارهای صورت گرفته , مواردی نیز افزوده شد و مورد حمایت دولت صفوی قرار گرفت.

فلسفه عزاداری سید الشهداء چیست ؟

حادثه عاشورا , حادثه‌ای است که بزرگترین نقش را در تاریخ اسلام ایفا کرد و به یقین , سیر تاریخ اسلام را – که منحرف شده بود – عوض کرد و آن را از انحراف نجات داد , معنای سخن رسول خدا (ص) درباره امام حسین (ع) را که فرمودند : حسین منی و انا من حسین.

روشن گردانید و درس حرکت , نهضت , مقاومت و استقامت به انسان‌ها آموخت. این حادثه هم از نظر کیفیت وقوع و هم از جهت عظمت مصیبت و هم از نظر ماندگاری و آثار اجتماعی آن , با هیچ جریان دیگری قابل قیاس نیست ؛ و اما در مورد علت عزاداری و گریه بر آن حضرت , باید گفت که به شهادت تاریخ و روایات , حضرت یعقوب سالهای طولانی در فراق یوسف را ازیاد نمی‌برد. حضرت سید الساجدین (ع) نیز تا در حیات بود ( حدود چهل سال ) صحنه کربلا را با گریه جلوی چشمش مجسم می‌داشت و می‌فرمود :

« قتل ابا عبدالله عطشاناً بجنب الفرات و هویذبح کمایذبح الکبش»

حضرت ابا عبدالله با تشنگی شهید شد , در حالی که کنار رود فرات بود و سر مبارک او را همانند گوسفند بریدند. و همین طور تشکیل مجالس عزاداری از سوی حضرات معصومین (ع) دیگر , همانند امام باقر , امام صادق , امام رضا (ع) و خصوصاً گریه‌های طولانی حضرت ولی عصر (ع) برای جد بزرگوارش به طوری که در گریه و عزاداری نسبت به اباعبدالله می‌فرماید : « ای جد بزرگوار من! در تمام حالات برای تو گریه می‌کنم و اگر اشک چشمم تمام شود , سزاوار است که در مصیبت تو خون بگریم » و از آن جا که به حکم قرآن :

« و لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه »

ما باید در تمام امور از حضرت رسول (ص) و جانشینان ایشان , درس و الگو بگیریم ؛ به درستی گریه و عزاداری بر سالار شهیدان و توسل به ائمه اطهار (ع) پالایش دهنده روح و تزکیه کننده نفس است , چنان که روایات گوناگونی بر فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین و سایر ائمه معصومین (ع) وارد شده است ؛ از جمله روایتی از امام صادق (ع) که می‌فرماید : « قال لی ابو جعفر اوقف لی‌مالی کذا و کذا لنوادب تند بنی عشر سنین ایام منی »

پدرم اما باقر (ع) به من وصیبت کرد قسمتی از مال او را وقف کنم و در اختیار نوحه گران قرار دهم تا آنان مدت ده سال در روزهای منی برای حضرت نوحه و ندبه برپا کنند. اضافه بر آن چه گذشت با عنایت به عظمت و شکوه این حادثه تاریخی , مسأله عزاداری و زنده نگه داشتن یاد و خاطره آن حضرت می‌تواند علل و عوامل مختلفی داشته باشد , که به برخی از آنها اشاره می‌شود.

1- از آنجا که قیام عاشورا پیام‌ها و درس‌های متعددی به همراه داشت , زنده نگاه داشتن یاد و خاطره آن , برجای ماندن درس‌ها و پیامهای آن را به دنبال دارد ؛ پیام‌هائی چون :

احیای امر به معروف و نهی از منکر , عزت , مبارزه با طاغوت , فداکاری در راه دین , نترسیدن از کمی نفرات , آمیختن کار فرهنگی با ایثار , پیروزی خون بر شمشیر , نهراسیدن از محاصره نظامی و اقتصادی , عمل به وظیفه و تکلیف حمایت از ولی و در نهایت راضی بودن به رضای خدا ؛

2- عزاداری و زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا , الها بخش و روح انقلابی , شهادت طلبی , حقیقت جویی , مبارزه با طاغوت و ظلم و ستم و ستیز می‌شود ؛ چنان که ما در زمان خویش شاهد نمونه‌هائی از این الهام گیری بوده‌ایم ؛ زیرا اولین زمزمه‌ها و حرکت‌های ضد استبدادی و استعماری انقلاب اسلامی ایران با ایام محرم و عزاداری سالار شهیدان (ع) مصادف بود و ریشه در درون هیئت‌های مذهبی و عزاداری داشت ؛

3- از رهگذر برگزاری مجالس دینی در سطحی وسیع و حضور توده‌های مختلف مردم در مساجد و تکایا , فرصت خوبی برای آشنایی بیشتر با معارف اسلامی و احکام الهی به دست می آید ؛

4- بر پائی مجالس عزاداری عاشورا و تجلیل از مقام شهدا و افشای هویت بی دینی دشمنان , سید الشهداء (ع) خودنوعی اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم می‌باشد و نیز باعث احیای فلسفه قیام عاشورا , بازسازی حیات حسینی و بطور کلی پایداری و استمرار اصول و ارزش.

ابعاد و فلسفه قیام عاشورا

چرا امام حسین (ع) با این که می‌دانست به شهادت می‌رسد , خانواده خود را به همراه بود ؟

تکلیف اجتماعی در آئین اسلام , ویژه مردان نیست , بلکه زنان متعهد و مسلمان نیز در برابر جریان حق و باطل و مسأله ولایت و رهبری , وظیفه دارند و باید از رهبری حق , دفاع و پیروی کنند و از حکومت و فسادهای مسئولان نالایق انتقاد نمایند و در صحنه‌های گوناگون اجتماعی حضوری مؤثر داشته  باشند.

در تداوم مسیری که حضرت زهرا (س) در حمایت از امام معصوم (ع) و افشاگری علیه رویه‌های نا سالم زمان داران داشت , زنان – به خصوص حضرت زینب (س) – نیز در نهضت کربلا دوشادوش امام حسین (ع) مشارکت داشتند.

هر قیام و نهضتی عمدتاً از دو بخش خون و پیام تشکیل می‌گردد. مقصود و بخش خون , مبارزات خونین و قیام مسلحانه می‌باشد که مستلزم کشتن و کشته شدن و جانبازی در راه آرمان مقدس است و مقصود از بخش پیام نیز , رساندن و ابلاغ پیام انقلاب و بیان آرمان‌ها و اهداف آن است. با بررسی قیام مقدس امام حسین (ع) این دو بخش کاملاً در آن به چشم می‌خورد ؛ زیرا انقلاب امام حسین (ع) تا عصر عاشورا مظهر بخش اول , یعنی بخش خون و شهادت , بود و رهبری و پرچم داری نیز بر عهده خود ایشان قرار داشت , و پس از آن , بخش دوم به پرچم داری امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) آغازید با سخنان آتشین خود , که پیام انقلاب و شهادت سرخ آن حضرت و یارانش را به آگاهی افکار عمومی رسانیدند و طبل رسوایی حکومت پلید اموی را به صدا در آوردند.

با توجه به تبلیغات بسیار گسترده و دامنه‌داری که حکومت اموی از زمان معاویه ضد اهل بیت (ع) – به ویژه در منطقه شام – به راه انداخته بود , بی شک اگر بازماندگان امام حسین (ع) , یعنی زن و بچه‌های ایشان , به افشاگری و بیدارسازی نمی‌پرداختند , دشمنان اسلام و مزدوران قدرتهای وقت , نهضت بزرگ و جاویدان آن حضرت را در طول تاریخ کم ارزش و چهره آن را وارونه نشان می‌دادند ؛ هم چنان که برخی در تهمتی درباره امام حسن (ع) گفتند : « بر اثر ذات الریه و سل از دنیا رفت » ؛ اما تبلیغات گسترده بازماندگان حضرت سید الشهداء (ع) در دوران اسارت که کینه توزی سفیهانه یزید چنین فرصتی را برای آنان پیش آورده بود , اجازه چنین تحریف و جنایتی را به دشمنان نداد. ضرورت حضور و نقش بازماندگان عاشورا , با بررسی و مطالعه در حکومت امویان بر شام , بیش از پیش روشن می‌شود.

دوران سلطه معاویه در شام

شام از آن روز که به تصرف مسلمانان در آمد , تحت سیطره فرمان روایانی چون خالد پسر ولید و معاویه پسر ابوسفیان قرار گرفت. مردم این سرزمین نه سخن پیامبر (ص) را دریافتنه بودند و نه روش اصحاب او را می‌دانستند و نه اسلام را – دست کم آن گونه که در مدینه رواج داشت – می‌شناختند ؛ البته یکصدوسیزده تن از صحابه پیامبر اکرم (ص) یا در فتح این سرزمین شرکت داشته , یا به تدریج در آن جا سکونت گزیده بودند , ولی بررسی زندگی نامه این افراد نیز روشن می‌کند که جز چند تن , باقی آنها برای مدت کمی محضر پیامبر گرامی اسلام (ص) را درک کرده , و جز یک یا چند حدیث , روایت نکرده‌اند ؛ گذشته از آن , بیشتر این افراد در طول خلافت عمر و عثمان تا آغاز حکومت معاویه , وفات کردند و در زمان قیام امام حسین (ع) تنها یازده تن از آنها زنده و در شام به سر می‌بردند ؛ مردمانی در سنین هفتاد تا هشتاد سال که گوشه نشینی را بر آمیختن با توده ترجیح داده , در عامه مردم نیز نفوذ نداشتند و در نتیجه نسل جوان آن روز , از اسلام حقیقی چیزی نمی‌دانستند و شاید در نظر آنان , اسلام هم حکومتی بود مانند حکومت کسانی که پیش از ورود اسلام بر آن سرزمین فرمان می‌راندند , و ----- دربار معاویه , حیف و میل اموال عمومی , ساختن کاخ‌های بزرگ و تبعید و زندانی کردن و کشتن مخالفان برای آنان امری طبیعی بود ؛ زیرا چنین نظامی نیم قرن پیش از آن سابقه داشت , و به یقین کسانی بودند که می‌پنداشتند آن چه در مدینه عصر پیامبر گذشته نیز این چنین بوده است. معاویه حدود 42 سال در شام حکومت کرد و در این مدت نسبتاً طولانی , مردم شام را به گونه‌ای پرورش داد که فاقد بصیرت و آگاهی دینی باشند و در برابر اراده و خواست معاویه بی چون و چرا تسلیم شوند. معاویه در طی این مدت , نه تنها از نظر نظامی و سیاسی مردم شام را تحت سلطه خود قرار داد که از نظر فکری و مذهبی نیز مردم آن منطقه را کور و کر و گمراه بار آورد تا آنچه او به اسم تعلیمات اسلام به آنان عرضه می‌کند , بی هیچ اعتراض بپذیرند.

حکومت پلید بنی امیه با تبلیغات زهرآگین و کینه توزانه‌اش , خاندان پاک پیامبر را در نظر مردم شام ----- جلوه داد و در مقابل , بنی امیه را خویشان رسول خدا و نزدیک‌ترین افراد به او معرفی کرده بود , به طوری که پس از پیروزی قیام عباسیان و استقرار حکومت ابوالعباس سفاح , ده تن از امرای شام نزد وی رفتند و همه سوگند خوردند که ما تا زمان قتل مروان , آخرین خلیفه اموی , نمی‌دانستیم که رسول خدا (ص) جز بنی امیه خویشاوندی داشته باشد که از او ارث ببرند , تا آن که شما امیر شدید.

این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید

نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید؟

اختصاصی از سورنا فایل نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید؟ دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات60

تعریف تاریخ :
برای تاریخ معانی و تعاریف گوناگونی گفته اند و از جمله «تعیین کردن مدتی از ابتدای امری عظیم و قدیم و مشهور تا ظهور امر ثانی که دنبال اوست».
این تعریف و معنی بیشتر به خود تاریخ اتکاء دارد تا به موضوعات تاریخ که نظر ما متوجه آنهاست؛ بنابراین از تعریف دیگری استفاده می کنیم: «سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذکر که به ترتیب از منه تنظیم شده باشد».
چنانچه ملاحظه می نمایید اساسی ترین رکن در تعریف تاریخ، زمان گذشته است. سابقه هر چیز را ما می توانیم در عنوان تاریخ آن چیز بازگو نماییم و به همین مناسبت تاریخ می تواند به انواع بیشماری تقسیم گردد: تاریخ پیامبران، تاریخ ادیان، تاریخ تمدن، تاریخ روابط خارجی، تاریخ علوم، تاریخ ارتش… تاریخ معاصر ایران.

تاریخ معاصر ایران با مساله نفت توام و همراه است. امتیازاتی که از زمان ناصرالدین شاه در این خصوص به خارجیها داده شده، همواره با حوادث و تحولات بسیار همراه بوده است و امروز هم که نفت را به طور کامل در اختیار داریم نه تنها با یک مساله بزرگ اقتصادی مواجه هستیم بلکه مهمترین مساله سیاسی روز ما را تشکیل می دهد تا آنجا که آمریکا مدعی عدم جواز استفاده از نفت به عنوان یک حربه سیاسی در خصوص ایران از آن استفاده کرد لیکن در ابتدا ژاپن و اروپای غربی به مناسبت همین نفت تا حدی در محاصره اقتصادی ایران، با آمریکا هماهنگی نکردند و یا تردید به خود راه دادند.
1- اهمیت نفت: تمدن امروز جهان پیوستگی غیرقابل تردیدی با نفت دارد چه مهمترین ماده ای است که تا به حال شناخته شده و صنایع دنیا را از ابتدای قرن بیستم به طور عمده به گردش در می آورد. نفت یعنی قوه محرکه صنایع، و ماده اولیه هزاران کالای مورد استفاده بشر چون مصالح ساختمانی، دارو، رنگ، الیاف، کود شیمیایی، وسائل آرایش و از همه مهمتر صنعت پتروشیمی، سوخت ناوگان عظیم دریایی، هواپیماهای غول آسای امروزی، جت های جنگنده و غیره و غیره همه از نفت است. قطع تولد یک روز نفت در دنیا دگرگونی بسیار را به دنبال دارد چنانچه تحریم نفتی اعراب در سال 1973 م (1352 هـ.ش)، مصیبتی فراموش ناشدنی برای دنیای صنعت بود تا آنجا که اروپا را به جیره بندی وادار ساخت، استفاده از اتومبیل سواری در بعضی کشورها متوقف گردید و چرخ بسیاری از صنایع از حرکت ایستاد.
2- سوابق نفت به طور کلی: از هزاران سال پیش بشر اندک آشنایی با نفت داشته و در موارد بسیار محدود از آن استفاده می کرده است لیکن به شکلی ابتدائی و بی‌توجه به اصول علمی. مصرف قیر در گذشته های دور بر همین اساس بوده است. حدود صد و بیست سال قبل اولین چاه نفت در آمریکا حفر گردید و استخراج آن شروع شد. در آغاز قرن بیستم فقط تولید جهانی در سال، 21 میلیون تن بود و در نیمه این قرن به پانصد میلیون تن، و در سال 1971 م (1350 هـ.ش)، به 2430 میلیون تن رسید و اکنون تولید سالیانه باید از مرز چهار هزار میلیون تن در سال گذشته باشد. مصرف نفت در کشورها یکسان نیست. معلوم است که کشورهای توسعه نیافته در مقایسه با ممالکی مثل امریکا، شوروی، ژاپن و انگلیس مصرف کمتری دارند لیکن به طور کلی مصرف سرانه ساکنین کره زمین یک تن در سال تخمین زده می شود.
3- امتیازات اولیه: در زمان ناصرالدین شاه یکی از اتباع انگلیس امتیاز ایجاد راه آهن را گرفت، اما در قسمتی از قرارداد قید گردید که کمپانی طرف قرارداد از معادن فلزات و نفت و قیری که در چهل میلی طرفین راه آهن است بهره برداری خواهد کرد؛ این قرارداد انجام نشد و لغو گردید.
«البرت هوتسن» هلندی امتیاز نفت «دالکی» بوشهر را که در آن تاریخ به نظر می‌رسید نفت قابل توجهی دارد دریافت کرد ولی از انجام کار مایوس گردید.
در سال 1250 هـ.ش (1289 هـ.ق- و 1872م)، امتیاز بسیار مهمی به «بارون ژولیوس رویتر» داده شد (رویتر بنیانگذار خبرگزاری است، و خبرگزاری انگلیس رویتر هم به نام او نام گذاری شده است) این امتیاز علاوه بر راه آهن شامل استخراج همه معادن کشور (به جز معادن طلا، نقره و جواهرات) و استفاده از تمام جنگلها و اجازه تأسیس شعب پست و بانک و احداث خطوط تلگرافی در همه نقاط کشور می‌شد. چنین امتیازی چنان بی‌سابقه بود که بعضی آن را بخششی بزرگ دانسته و پاره‌ای آن را فروش یک مملکت تعبیر کرده اند.
روحانی مبارزی به نام «ملاعلی کنی» در مخالفت تا مرحله لغو امتیاز ایستاد. روسیه هم که در گرفتن امتیاز با انگلیس رقابت داشت از این امتیاز به خشم آمد. خود صاحب امتیاز نیز متوجه گردید که انجام کار و استفاده از امتیاز ساده نیست و قبل از آن که به نتیجه برسد لغو شد ولی امتیاز «بانک شاهنشاهی» و نشر اسکناس را به جای آن به مدت شصت سال گرفت. «میرزا حسین خان سپهسالار که عاقد قرارداد رویتر بود با لغو امتیاز از صدارت کنار رفت».