فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:165
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (( M. Sc ))
گرایش : شیمی مواد غذایی
عنوان : اندازه گیری ومقایسه مقادیر سرب وکادمیوم زیتونهای سبز) Olea europaea.L ) مناطق علی آباد رودبار از استان گیلان وطارم از استان زنجان با استفاده از دستگاه جذب اتمی
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
خلاصه فارسی..................................................................................................................1
مقدمه......................................................................................................................... .2
فصل اول: کلیات
1-1. هدف از انجام پایان نامه...........................................................................................................................................5
1-2. بیان مسئله..................................................................................................................................................................7
1-3.ضرورت واهمیت موضوع..........................................................................................................................................12
1-4. هدف اصلی............................................................................................................................................16
فصل دوم : بررسی متون ومطالعات دیگران دراین زمینه
بخش اول: معرفی زیتونهای کشت شده درایران
2-1-1. تاریخچه...............................................................................................................................................................19
2-1-2. مناطق مهم کشت زیتون درایران....................................................................................................................21
2-1-3. طبقه بندی ارقام زیتون......................................................................................................................................25
2-1-3-1. طبقه بندی زیتونهای خوراکی مطابق با استاندارد Codex از لحاظ درجه رسیدگی میوه تازه.........................................................................................................................................................................................25
2-1-3-2. طبقه بندی زیتونهای خوراکی مطابق با استاندارد Codex براساس روش تهیه وآماده سازی برای تجارت....................................................................................................................................................................................26
2-1-3-3. طبقه بندی زیتونهای خوراکی مطابق با استاندارد Codexبراساس روش ارائه….............................27
2-1-3-4. طبقه بندی تجاری زیتونهای خوراکی مطابق با استاندارد Codex ..................................................28
2-1-3-5. طبقه بندی زیتونها مطابق با استانداردCodex براساس سایز واندازه.........................................29
2-1-3-6. طبقه بندی زیتون براساس استاندارد ملی ایران ISIRI ....................................................................29
2-1- 4 . ارقام زیتون درایران.......................................................................................................................................29
2-1- 5 . گیاه شناسی زیتون........................................................................................................................................33
2-1- 5-1. ویژگیهای فیزیکی زیتون..........................................................................................................................33
2-1- 5- 2. سطح کربوهیدرات درگوشت میوه زیتون............................................................................................35
2-1-5-3. ترکیبات فنولیک میوه خام زیتون............................................................................................................36
2-1- 5-4. سطح پروتئین درمیوه خام زیتون..........................................................................................................39
2-1- 5- 5. رنگدانه گوشت میوه زیتون....................................................................................................................39
2-1- 5- 6.مواد معدنی زیتون......................................................................................................................................40
2-1- 5-7.ویتامینهای زیتون.......................................................................................................................................40
2-1-6.شرایط اقلیمی مناسب جهت کشت زیتون..................................................................................................40
2-1-6-1.دما وشرایط آب وهوا....................................................................................................................................40
2-1-6-2. رطوبت............................................................................................................................................................42
2-1-6-3. ارتفاع از سطح دریا......................................................................................................................................42
2-1-6-4. انطباق باخاک...............................................................................................................................................43
2-1-6-5. کشت.............................................................................................................................................................47
2-1-6-6. نیاز آبی زیتون.............................................................................................................................................48
بخش دوم : فلزات
2-2-1. فلزات ...............................................................................................................................................................52
بخش سوم : فلزات سنگین
2-3-1. فلزات سنگین.......................................................................................................................................................55
2-3-2. مکانیسم جذب فلزات سنگین توسط گیاهان................................................................................................56
2-3-3. مکانیسم تاثیر فلزات سنگین بربدن انسان.....................................................................................................57
2-3-3-1. راههای ورود مواد شیمیایی وفلزات سنگین به بدن انسان.................................................................60
2-3-3-2. توزیع وانتشار....................................................................................................................................................61
2-3-3-3. دفع.....................................................................................................................................................................61
2-3-3-4. ذخیره سازی....................................................................................................................................................62
بخش چهارم: سرب
2-4-1. معرفی واثرات آن.................................................................................................................................................64
2-4-2 . خواص سرب........................................................................................................................................................65
2-4-3 . ایزوتوپهای سرب.................................................................................................................................................66
2-4-4. راههای ورود سرب به بدن..................................................................................................................................66
2-4-5. مسمومیت با سرب...............................................................................................................................................67
2-4-6. اثرات کبدی وعصبی سرب.................................................................................................................................67
2-4-7. اثرات ژنوتوکسیک سرب.....................................................................................................................................67
2-4-8. اثرات سرطانزایی سرب.......................................................................................................................................68
2-4-9. اثرات سرب بر استخوان......................................................................................................................................68
2-4-10 . اثرات سرب برقلب ورگهای خونی................................................................................................................68
2-4-11. اثرات کلیوی سرب............................................................................................................................................69
2-4-12. اثرات گوارشی سرب......................................................................................................................................69
2-4-13. اثرات خونی سرب..........................................................................................................................................69
2-4-14. اثرات تولید مثلی سرب................................................................................................................................70
2-4-15. پایش بیولوزیک..............................................................................................................................................71
بخش پنجم: کادمیوم
2-5-1. معرفی....................................................................................................................................................................74
2-5-2. خواص کادمیوم....................................................................................................................................................75
2-5-3. اثرات کادمیوم برسلامتی...................................................................................................................................76
2-5-4. تستهای تشخیص کادمیوم................................................................................................................................77
2-5-6. استانداردهای بهداشتی کادمیوم......................................................................................................................78
2-5-7. استانداردهای Codex کادمیوم........................................................................................................................79
2-6-1. بررسی مطالعات انجام شده در زمینه ی اندازه گیری فلزات سنگین درزیتون.................................81
فصل سوم : مواد وروشها
بخش اول: اصول ومبانی کار
3-1-1. تاریخچه وانواع روشها..........................................................................................................................................88
3-1-2. طیف سنجی جذب اتمی (AAS)...................................................................................................................89
3-1-2-1. طیف سنجی جذب اتمی شعله( FAAS)...............................................................................................91
3-1-2-2. طیف سنجی جذب اتمی کوره گرافیتی (GFAAS)............................................................................92
3-1-3. طیف سنجی نشر نوری القایی پلاسما (ICP-OES) .................................................................................93
3-1-4. طیف سنجی جرمی القایی پلاسما (ICP-MS)..........................................................................................95
3-1-5. طیف سنجی نشر اتمی (AES)...................................................................................................................96
3-1-6. طیف سنجی جرمی..........................................................................................................................................96
3-1-7. طیف سنجی فلوئورسانس..............................................................................................................................97
3-1-8. مواد موردنیاز....................................................................................................................................................98
3-1-9. تجهیزات مورد نیاز...........................................................................................................................................98
3-1-10 . لوازم مورد نیاز..............................................................................................................................................99
بخش دوم :روش کار
3-2-1. جمع آوری نمونه های زیتون..........................................................................................................................101
3-2-2. تهیه ی محلولها..................................................................................................................................................101
3-2-3 . تهیه ی استانداردها.........................................................................................................................................102
3-2-4. آماده سازی نمونه ها برای اندازه گیری سرب وکادمیوم.........................................................................103
3-2-5. تعیین مقادیر سرب نمونه ها با استفاده از دستگاه جذب اتمی............................................................105
3-2-6. اندازه گیری میزان سرب موجود در نمونه ها..............................................................................................106
3-2-7. اندازه گیری میزان کادمیوم موجود در نمونه ها.......................................................................................107
3-2-8. منحنی کالیبراسیون رسم شده توسط دستگاه جهت خواندن میزان سرب وکادمیوم....................108
فصل چهارم : نتایج
4-1. سطح سرب وکادمیوم در زیتون سبز.................................................................................................................110
4-1-1. نتایج حاصل از اندازه گیری میزان سرب وکادمیوم درنمونه های علی آباد استان گیلان (شهریور 1392)................................................................................................................................................................................110
4-1-2. نتایج حاصل از اندازه گیری میزان سرب وکادمیوم درنمونه های طارم استان زنجان(شهریور 1392)......................................................................................................................................................................112
4-2. میانگین کل غلظت سرب وکادمیوم در زیتونهای سبز طارم استان زنجان وعلی آباد گیلان(شهریور 1392)..............................................................................................................................................................................114
4-3. بیشینه وکمینه میزان سرب وکادمیوم در نمونه های زیتون علی آباد گیلان در شهریور سال1392......................................................................................................................................................................115
4-4 . بیشینه وکمینه میزان سرب وکادمیوم در نمونه های زیتون طارم استان زنجان در شهریور سال 1392............................................................................................................................................................................115
4-5 مقایسه ی میزان آلاینده های سرب وکادمیوم درنمونه زیتونهای سبز علی آباد استان گیلان(شهریور 1392)..........................................................................................................................................................................117
4-6. مقایسه ی میزان آلاینده های سرب وکادمیوم درنمونه زیتونهای سبزطارم استان زنجان(شهریور 1392)..........................................................................................................................................................................118
4-7 . مقایسه ی میزان آلاینده های سرب وکادمیوم درنمونه زیتونهای سبز علی آباد استان گیلان و طارم زنجان با حد مجاز استانداردهای FDA & US EPA..............................................................................................119
4-8 . مقایسه ی میانگین آلاینده های سرب وکادمیوم درنمونه زیتونهای سبز علی آباد گیلان و طارم زنجان(شهریور 1392)..........................................................................................................................................123
4-9. مقایسه ی میانگین آلاینده های سرب وکادمیوم درنمونه زیتونهای سبز علی آباد گیلان و طارم زنجان با حد مجاز استانداردهای FDA & US EPA.............................................................................................................125
4-10. درصد نمونه های دارای آلاینده سرب وکادمیوم.......................................................................................126
فصل پنجم : بحث وپیشنهادات
5-1 . بحث........................................................................................................................................................................128
5-2. نتیجه گیری............................................................................................................................................................130
5-3. پیشنهادات...............................................................................................................................................................137
منابع..................................................................................................................................................................................138
خلاصه انگلیسی...........................................................................................................................................................148
ضمائم...............................................................................................................................................................................149
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1-1. فهرست ارقام زیتونهای داخلی وخارجی موجود درایران...........................................................30
جدول 2-1-2. طبقه بندی برخی ارقام زیتون بر اساس صفات مرفولوژیک.........................................................31
جدول2-1-3. ترکیب تقریبی گوشت زیتون خام برحسب (mg/kg) وزن..............................................................34
جدول 2-1-4. سازگاری زیتون نسبت به ارتفاع از سطح دریا.................................................................................42
جدول 2-3-1. جدول تناوبی عناصر..............................................................................................................................56
جدول 2-3-2. فلزات سمی واشکال واکنش پذیر آنها................................................................................................58
جدول 2-3-3. مکانیسم عملکرد فلزات سنگین سمی...............................................................................................59
جدول 2-4-1. خواص اتمی، فیزیکی وشیمیایی سرب...............................................................................................65
جدول 2-4-2. ایزوتوپهای سرب.......................................................................................................................................66
جدول 2-5-1. خواص اتمی، فیزیکی وشیمیایی کادمیوم.........................................................................................75
جدول 2-5-2. استانداردهای Codex کادمیوم درموادغذایی.....................................................................................79
جدول 2-6-1. میزات عناصر بر حسب (mg/100 g) در زیتونها دردوره رسیدگی سبز وپس از آب نمک گذاری......................................................................................................................................................................................83
جدول 2-6-2. نتایج اندازه گیری فلزات سرب وکادمیوم درانواع زیتون توسط دانشمندان متعدد درسالهای مختلف و مقایسه آن با نتایج سال 2012 ترکیه..........................................................................................................85
جدول 3-1-1. مواد مورد استفاده....................................................................................................................................97
جدول 3-1-2. تجهیزات مورد استفاده............................................................................................................................98
جدول 3-1-3. لوازم مورد استفاده...................................................................................................................................98
جدول 3-2-1. پارامترهای دستگاهی جهت خواندن میزان سرب وکادمیوم موجود درنمونه ها....................106
جدول 4-1 . میانگین غلظتهای سرب وکادمیوم (mg/kg DW) موجود در نمونه های زیتون سبز علی آباد استان گیلان (شهریور 1392 )........................................................................................................................................109
جدول 4-2 . میانگین غلظتهای سرب وکادمیوم (mg/kg DW) موجود در نمونه های زیتون سبز طارم استان زنجان(شهریور 1392 ).................................................................................................................................................111
جدول 4- 3 .نتایج حاصل از میانگین کل غلظت سرب وکادمیوم را درنمونه های زیتون سبز علی آباد گیلان (برحسب mg/kg دروزن خشک ) در شهریور سال1392.....................................................................................113
جدول 4- .4 نتایج حاصل از میانگین کل غلظت سرب وکادمیوم را درنمونه های زیتون سبز طارم زنجان (برحسب mg/kg دروزن خشک ) در شهریور سال1392.....................................................................................113
جدول 4 – 5 . حدمجاز واستاندارد FDA و EPA برای سرب وکادمیوم درمواد غذایی...............................113
جدول 4- 6. بیشترین وکمترین میزان آلاینده های سرب وکادمیوم (mg/kg DW ) درنمونه های زیتون علی آباد گیلان در شهریور سال1392...........................................................................................................................114
جدول 4-7. بیشترین وکمترین میزان آلاینده های سرب وکادمیوم (mg/kg DW ) درنمونه های زیتون طارم زنجان در شهریور سال1392..................................................................................................................................115
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1 . مقایسه ی میانگین غلظت آلاینده های سرب وکادمیوم(mg/kg DW ) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد استان گیلان (شهریور1392)......................................................................................................................116
نمودار 4-2 . مقایسه ی میانگین غلظت آلاینده های سرب وکادمیوم(mg/kg DW ) در نمونه زیتونهای سبز طارم استان زنجان(شهریور1392)…….....................................................................................................................117
نمودار 4- 3. مقایسه ی میانگین غلظت آلاینده سرب(mg/kg DW ) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد استان گیلان با حد مجاز آلاینده سرب (mg/kg DW ) 0.5 در FDA & EPA....................................................118
نمودار 4- 4. مقایسه ی میانگین غلظت آلاینده کادمیوم(mg/kg DW ) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد استان گیلان با حد مجاز آلاینده کادمیوم (mg/kg DW ) 0.05 در FDA & EPA.....................................119
نمودار 4- 5. مقایسه ی میانگین غلظت آلاینده سرب(mg/kg DW ) در نمونه زیتونهای سبز طارم استان زنجان با حد مجاز آلاینده سرب (mg/kg DW ) 0.5 در FDA & EPA........................................................120
نمودار 4- 6. مقایسه ی میانگین غلظت آلاینده کادمیوم(mg/kg DW ) در نمونه زیتونهای سبز طارم استان زنجان با حد مجاز آلاینده کادمیوم (mg/kg DW ) 0.05 در FDA & EPA.................................................121
نمودار 4- 7. مقایسه ی میانگین غلظت سرب(mg/kg DW) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد وطارم................................................................................................................................................................................122
نمودار 4- 8 . مقایسه ی میانگین غلظت کادمیوم(mg/kg DW) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد وطارم................................................................................................................................................................................122
نمودار4- 9 . مقایسه ی میانگین آلاینده سرب(mg/kg DW) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد وطارم با حدمجاز استانداردسرب (mg/kg DW ) 0.5در FDA & EPA...........................................................................123
نمودار4-10 . مقایسه ی میانگین آلاینده کادمیوم(mg/kg DW) در نمونه زیتونهای سبز علی آباد وطارم با حدمجاز استانداردکادمیوم (mg/kg DW ) 0.05 در FDA & EPA...............................................................123
نمودار 4-11 . درصد آلاینده های موجود درنمونه های مورد مطالعه.................................................................124
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل 2-1- 2. زیتون سبز............................................................................................................................................19
شکل 2- 1- 2 . سیستماتیک و طبقه بندی زیتون.............................................................................................20
شکل 2- 1- 3 . استان گیلان وشهرستان رودبار....................................................................................................22
شکل 2- 1- 4 . نقشه ماهواره ای روستای علی آباد استان گیلان....................................................................23
شکل 2- 1- 5 . تصاویری از روستای علی آباد.........................................................................................................23
شکل 2- 1- 6. استان زنجان وشهرستان طارم.........................................................................................................24
شکل 2- 1- 7 . زیتون زرد روغنی.............................................................................................................................32
شکل 2-1-8 . دیاگرام شماتیک میوه زیتون...........................................................................................................33
شکل 2-1- 9 . ساختار شیمیایی اولئوروپئین........................................................................................................35
شکل 2-1- 10. ساختار شیمیایی ترکیبات مهم بیواکتیودرزیتون......................................................................38
شکل2-1- 11 .تصاویری از باغات زیتون...................................................................................................................44
شکل 2- 1-12 .مراحل برداشت وآماده سازی زیتونها.............................................................................................50
شکل 2- 4- 1. نماد شیمیایی سرب............................................................................................................................64
شکل 2- 5- 1 . نماد شیمیایی کادمیوم.....................................................................................................................74
شکل 3-1-1 . طیف سنجی جذب اتمی شعله..........................................................................................................91
شکل 3-1- 2 . طیف سنجی جذب اتمی کوره گرافیتی..........................................................................................92
شکل 3-1- 3 . طیف سنجی نشر نوری - نوع شعاعی.............................................................................................93
شکل 3-1- 4 . طیف سنجی نشر نوری - نوع محوری...........................................................................................94
شکل 3-1- 5. طیف سنجی نشر نوری القایی پلاسما.............................................................................................94
شکل 3-1- 6. سیستم ICP- MS ساده با فن آوری سلول جهانی ( UCT )..............................................95
شکل 3-2-1 . نمونه زیتون جمع آوری شده.............................................................................................................100
شکل 3-2-2 . طریقه ی آماده سازی و صاف کردن نمونه ها................................................................................103
شکل 3-2-3 . طریقه ی هضم کردن نمونه ها.......................................................................................................104
شکل 3-2-4 . دستگاه جذب اتمی...........................................................................................................................105
شکل 3-2-5. منحنی کالیبراسیون سرب Pb..........................................................................................................107
شکل 3-2-6. منحنی کالیبراسیون سرب Cd..........................................................................................................107
شکل 4-1 . تصویر ماهواره ای باغهای مورد مطالعه در علی آباد رودبار...............................................................110
شکل 4-2 . تصویر ماهواره ای باغهای مورد مطالعه در طارم زنجان......................................................................112
شکل 5-2-1 . پراکندگی معادن ایران...................................................................................................................... 129
شکل 5- 2- 2 . معدن انگوران استان ز نجان............................................................................................................129
.شکل 5-2-3 . اثرات منفی کادمیوم بر استخوان ( بیماری Itai – Itai) .......................................................133
شکل 5- 2- 4 . ورود پسابها به بستر رودخانه سفیدرود……………………………………………….134
شکل 5- 2- 5 .ورود پسابها به آبهای استان گیلان................................................................................................134
چکیده:
زیتون با نام علمی Olea europaea.L بومی مناطق مدیترانه است(33) واین منطقه به تنهایی 99% تولید و87% مصرف روغن زیتون جهان را دربر می گیرد(74). زیتون یکی از مهمترین محصولات کشاورزی است.با توجه به درصد بالا وکیفیت مطلوب روغن آن وفواید این میوه وروغن حاصله ازآن و با عنایت به این مسئله که سرانه مصرف زیتون در ایران 160 گرم درسال است افزایش سطح زیر کشت و توسعه ی کشت زیتون یکی از پروژه های مهم در ایران می باشد(57).
برای ارزیابی میزان سرب وکادمیوم حدود 200 نمونه زیتون سبز با هسته را از 20 باغ در علی آباد استان گیلان وطارم استان زنجان که از جمله قطبهای مهم کشت زیتون در ایران می باشند به طور تصادفی جمع آوری نمودیم.تجزیه وتحلیل با توجه به پروتکل استاندارد بین المللی توسط روش هضم مرطوب ( با استفاده از (HNO3 ، HCLO4 ، H2SO4 (3 : 3 :2 ) و H2O2 ) انجام شده وتمامی اقدامات احتیاطی لازم برای جلوگیری از هر گونه آلودگی ممکن نیز صورت پذیرفته است.نمونه ها به روش هضم اسیدی با استفاده از دستگاه طیف سنج اتمی مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که میزان سطح سرب وکادمیوم در تمامی نمونه های مورد آنالیز بالاتر از حد قابل قبول استانداردهای FDA و EPA بودند . به طوریکه متوسط میزان سرب درزیتونهای منطقه طارم بیشتر از علی آباد ومتوسط میزان کادمیوم درمنطقه علی آباد بالاتر از طارم بوده است.
با توجه به بالا بودن مقدار فلزات سنگین درزیتون ، لازم است که کنترل بیشتری درمقدار کود وسموم انجام گیرد واز ورود منابع آلوده کننده آب وخاک مزارع جلوگیری شود وهمچنین باغات کشت زیتون درفاصله هر چه بیشتر از جاده ها ومعادن فلزات سنگین قرار گیرند.
کلید واژگان : زیتون سبز ، فلزات سنگین ،دستگاه طیف سنجی جذب اتمی ، زنجان ،گیلان