پیشگفتار
آئین کار اصول مکان‌یابی و طراحی مهدکودک ( برای گروههای سنی 3 ماهه تا 5 ساله ) که بوسیله کمیسیون فنی مربوطه تهیه و تدوین شده و در چهل و ششمین کمیته ملی استاندارد ساختمان و مصالح ساختمانی مورخ 75/10/3 مورد تائید قرار گرفته , اینک باستناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاحی قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 بعنوان آئین کار رسمی ایران منتشر میگردد .
برای حفظ همگامی و هماهنگی با پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع و علوم , آئین کارهای ایران در مواقع لزوم مورد تجدید نظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این آئین کارها برسد در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراین برای مراجعه به آئین کارهای ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدید نظر آنها استفاده نمود .
در تهیه و تدوین این آئینکار سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه حتیالمقدور بین این آئینکار و آئینکار کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود .
لذا با بررسی امکانات و مهارتهای موجود و اجرای آزمایشهای لازم این آئینکار با استفاده از منابع زیر تهیه گردیده است :
1 ـ راهنمای آموزش و پرورش پیش دبستانی ـ دفتر آموزش و پژوهش و دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور ـ سال 1372
2 ـ دستورالعمل بهداشتی مهد کودکها ـ اداره کل تغذیه و هماهنگی بهداشت مدارس ـ وزارت آموزش و پرورش ـ سال 1371
3 ـ آئین کار اصول شناخت , مکان‌یابی و طراحی فضاهای بازبرای کودکان 1 تا 6 ساله با شماره استاندارد 3546 ـ چاپ اول ـ اسفند ماه 1373
4 ـ آیین نامه تاسیس و اداره مهدهای کودک مصوب 67/11/29 ـ سازمان بهزیستی کشور
5 ـ فرم استاندارد مهدکودک ـ اداره بهداشت محیط ـ مرکز بهداشت غرب تهران
6- De chiara and Koppelman – time – saver – standards for site planning – nursery schools 1992
7- bauentwurfslehlre – neufert - 1989
آئین کار اصول مکان‌یابی و طراحی مهدکودک ( برای گروههای سنی 3 ماهه تا 5 ساله )
0 - مقدمه هدف از ایجاد مراکز پیش دبستانی ( مهدکودک و آمادگی ) کمک به رشد جسمی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علایق آنها میباشد و یکی از مهمترین وظایف این مراکز ایجاد محیطی امن , سالم , مطلوب و مأمنی همچون کانون گرم خانواده برای کودکان است . تحقق چنین هدفی از دو بعد امکانپذیر میباشد : یکی تامین نیروی انسانی متخصص و کارآمد ( مربیان ) از طریق اتخاذ و اعمال شیوههای نوین آموزش و پرورش کودکان و نونهالان و دوم چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی است و چنانچه بر این باور باشیم که انجام طراحی فضایی صحیح و منطقی میتواند هدایت کننده و مبین عملکردهای منطبق با آن باشد اغراق نخواهد بود که برای بعد دوم ارزشی همانند بعد اول قایل باشیم . از اینرو با اعتقاد به این امر که ضابطه مند نمودن چنین فضاهایی از یکطرف این امکان را برای برنامهریزان آموزشی و طراحان و دستگاههای اجرایی فراهم میآورد که با شناخت نیازها و روحیات استفاده کنندگان از این فضاها بتوانند به ایجاد محیطهای پرورشی و آموزشی مطلوب و استاندارد برای گروههای سنی پیش از دبستانی دست بیابد و از طرف دیگر از اختصاص ساختمانها و فضاهای نامناسب به این مراکز یا اعمال سلیقهها و نظرات شخصی مختلف در طراحی جلوگیری بعمل آید لذا با همکاری گروهی از کارشناسان از سازمانهای ذیربط و با بهرهگیری از منابع و ماخذ داخلی و خارجی اقدام به تهیه و تدوین اصول و ضوابطی شده که امید است با بکارگیری نکات مندرج در این آیین کار بتوان در امر برنامهریزی و طراحی فضای مهد کودکها منطبق بر استانداردهای رسمی و متداول عمل نمود . 1 ـ هدف و دامنه کاربرد
0 - مقدمه
هدف از ایجاد مراکز پیش دبستانی ( مهدکودک و آمادگی ) کمک به رشد جسمی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علایق آنها میباشد و یکی از مهمترین وظایف این مراکز ایجاد محیطی امن , سالم , مطلوب و مأمنی همچون کانون گرم خانواده برای کودکان است . تحقق چنین هدفی از دو بعد امکانپذیر میباشد : یکی تامین نیروی انسانی متخصص و کارآمد ( مربیان ) از طریق اتخاذ و اعمال شیوههای نوین آموزش و پرورش کودکان و نونهالان و دوم چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی است و چنانچه بر این باور باشیم که انجام طراحی فضایی صحیح و منطقی میتواند هدایت کننده و مبین عملکردهای منطبق با آن باشد اغراق نخواهد بود که برای بعد دوم ارزشی همانند بعد اول قایل باشیم . از اینرو با اعتقاد به این امر که ضابطه مند نمودن چنین فضاهایی از یکطرف این امکان را برای برنامهریزان آموزشی و طراحان و دستگاههای اجرایی فراهم میآورد که با شناخت نیازها و روحیات استفاده کنندگان از این فضاها بتوانند به ایجاد محیطهای پرورشی و آموزشی مطلوب و استاندارد برای گروههای سنی پیش از دبستانی دست بیابد و از طرف دیگر از اختصاص ساختمانها و فضاهای نامناسب به این مراکز یا اعمال سلیقهها و نظرات شخصی مختلف در طراحی جلوگیری بعمل آید لذا با همکاری گروهی از کارشناسان از سازمانهای ذیربط و با بهرهگیری از منابع و ماخذ داخلی و خارجی اقدام به تهیه و تدوین اصول و ضوابطی شده که امید است با بکارگیری نکات مندرج در این آیین کار بتوان در امر برنامهریزی و طراحی فضای مهد کودکها منطبق بر استانداردهای رسمی و متداول عمل نمود . 1 ـ هدف و دامنه کاربرد هدف از تدوین این آئین کار , ارائه اصول و ضوابطی در مکان‌یابی و طراحی فضای مهدهای کودک چه به شکل مستقل در سطح محلات شهری و چه وابسته ( مستقر در مجموعههایی از قبیل مراکز اداری , درمانی , تفریحی و... ) میباشد به گونهای که کاربرد این ضوابط توسط برنامهریزان , طراحان و مجریان امر مناسبسازی وضع موجود و طراحیهای آتی را به نحو مطلوب و منطقی سامان بخشد .
هدف از ایجاد مراکز پیش دبستانی ( مهدکودک و آمادگی ) کمک به رشد جسمی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علایق آنها میباشد و یکی از مهمترین وظایف این مراکز ایجاد محیطی امن , سالم , مطلوب و مأمنی همچون کانون گرم خانواده برای کودکان است . تحقق چنین هدفی از دو بعد امکانپذیر میباشد : یکی تامین نیروی انسانی متخصص و کارآمد ( مربیان ) از طریق اتخاذ و اعمال شیوههای نوین آموزش و پرورش کودکان و نونهالان و دوم چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی است و چنانچه بر این باور باشیم که انجام طراحی فضایی صحیح و منطقی میتواند هدایت کننده و مبین عملکردهای منطبق با آن باشد اغراق نخواهد بود که برای بعد دوم ارزشی همانند بعد اول قایل باشیم . از اینرو با اعتقاد به این امر که ضابطه مند نمودن چنین فضاهایی از یکطرف این امکان را برای برنامهریزان آموزشی و طراحان و دستگاههای اجرایی فراهم میآورد که با شناخت نیازها و روحیات استفاده کنندگان از این فضاها بتوانند به ایجاد محیطهای پرورشی و آموزشی مطلوب و استاندارد برای گروههای سنی پیش از دبستانی دست بیابد و از طرف دیگر از اختصاص ساختمانها و فضاهای نامناسب به این مراکز یا اعمال سلیقهها و نظرات شخصی مختلف در طراحی جلوگیری بعمل آید لذا با همکاری گروهی از کارشناسان از سازمانهای ذیربط و با بهرهگیری از منابع و ماخذ داخلی و خارجی اقدام به تهیه و تدوین اصول و ضوابطی شده که امید است با بکارگیری نکات مندرج در این آیین کار بتوان در امر برنامهریزی و طراحی فضای مهد کودکها منطبق بر استانداردهای رسمی و متداول عمل نمود .
1 ـ هدف و دامنه کاربرد
هدف از تدوین این آئین کار , ارائه اصول و ضوابطی در مکان‌یابی و طراحی فضای مهدهای کودک چه به شکل مستقل در سطح محلات شهری و چه وابسته ( مستقر در مجموعههایی از قبیل مراکز اداری , درمانی , تفریحی و... ) میباشد به گونهای که کاربرد این ضوابط توسط برنامهریزان , طراحان و مجریان امر مناسبسازی وضع موجود و طراحیهای آتی را به نحو مطلوب و منطقی سامان بخشد . 2 ـ تعاریف 2-1- مهدکودک :
هدف از تدوین این آئین کار , ارائه اصول و ضوابطی در مکان‌یابی و طراحی فضای مهدهای کودک چه به شکل مستقل در سطح محلات شهری و چه وابسته ( مستقر در مجموعههایی از قبیل مراکز اداری , درمانی , تفریحی و... ) میباشد به گونهای که کاربرد این ضوابط توسط برنامهریزان , طراحان و مجریان امر مناسبسازی وضع موجود و طراحیهای آتی را به نحو مطلوب و منطقی سامان بخشد .
2 ـ تعاریف
2-1- مهدکودک : بر اساس تعریفی که توسط سازمان بهزیستی کشور انجام شده مهدهای کودک به موسساتی اطلاق میشود که برای نگهداری , مراقبت , پرورش و آموزش قبل از دبستان کودکان سالم 1 از سه ماهگی تا پایان 5 سالگی در سه بخش شیرخوار , نوپا و نوباوه تشکیل و اداره میشود . 2-2- گروه شیرخوار : به کودکان در گروه سنی سه ماهه تا 18 ماهه (1/5 ساله ) اطلاق میگردد .
2-1- مهدکودک :
بر اساس تعریفی که توسط سازمان بهزیستی کشور انجام شده مهدهای کودک به موسساتی اطلاق میشود که برای نگهداری , مراقبت , پرورش و آموزش قبل از دبستان کودکان سالم 1 از سه ماهگی تا پایان 5 سالگی در سه بخش شیرخوار , نوپا و نوباوه تشکیل و اداره میشود .
2-2- گروه شیرخوار : به کودکان در گروه سنی سه ماهه تا 18 ماهه (1/5 ساله ) اطلاق میگردد .
2-3- گروه نوپا : به کودکان در گروه سنی 1/5 تا 3 ساله اطلاق میگردد .
2-4- گروه نوباوه : به کودکان در گروه سنی 3 تا پایان 5 سالگی اطلاق میگردد .
2-5- عناصر فضایی : چنانچه فضای مهدکودک را به عنوان یک کل یا مجموعه ساختمانی در نظر بگیریم هر یک از عوامل تشکیل دهنده این مجموعه از قبیل ورودی اصلی , فضای شیرخواران , سالن چند منظوره , فضای باز ( محوطه ) و ... بعنوان عناصر فضایی آن محسوب میشوند .
2-6- وسایل نمایشی : منظور از وسایل نمایشی موادی از قبیل تابلوی اطلاعات اعم از قابل نصب روی دیوار یا پایهدار , انواع بردها , استفاده از دیوارهای جدا کننده ثابت و یا متحرک جهت نصب آگهیها , دستورالعملها برای مربیان و اولیأ کودکان و همچنین ارائه کارهای هنری کودکان میباشد .
2-7- تجهیزات 2 : تجهیزات به کلیه لوازم ساختمانی و وسایلی اطلاق میشود که بر حسب نیازهای هر یک از عناصر فضایی موضوع این آیین کار در بخش مربوط به خود تعیین و مشخص گردیده و تهیه , نصب یا استقرارشان در فضاهای تعیین شده موجب میشود که فعالیت و عملکرد انتخاب شده برای هر یک از فضاها بطور مناسب انجام پذیرد .
2-8- همجواریها :
مقصود از همجواریها , انتخاب صحیح و منطقی چگونگی استقرار فضاها میباشد به نحوی که دسترسی و بهرهبرداری مطلوب از هر یک از این فضاها میسر گردد .
3 ـ اصول مکان‌یابی مهدکودک از دیدگاه شهرسازی
3-1- همجواریها , غیرهمجواریها : مکانی که برای احداث مهدکودک در نظر گرفته میشود میباید تامین کننده مسایل ایمنی , بهداشتی , سلامت و آسایش کودکان از گروه سنی 3 ماهه تا 5 ساله که در این مراکز نگهداری میشوند , باشند از اینرو در استقرار این مراکز و همجواری آنها با سایر کاربریها , اجتناب از آلودگیهای صوتی , محیطی و هوا الزامی است بطوریکه موکدا از مراکزی چون توالتهای عمومی , محل جمعآوری زباله , گورستان , کارگاههای تولیدی و صنعتی آلوده کننده محیط زیست , مسیلها و حریمهای خطوط انتقال برق و گاز , جایگاههای سوختگیری , کشتارگاه , کانالهای روباز و پرتگاهها و سایر اماکنی که به نحوی ممکنست ایجاد مزاحمت ( دود , بو , گرد و غبار و سر و صدا ) و خطر نمایند دور بوده و ترجیحا در جوار فضاهای سبز , تفریحی , آموزشی و مسکونی استقرار یابند . 3-2- مکان استقرار :
3-1- همجواریها , غیرهمجواریها :
مکانی که برای احداث مهدکودک در نظر گرفته میشود میباید تامین کننده مسایل ایمنی , بهداشتی , سلامت و آسایش کودکان از گروه سنی 3 ماهه تا 5 ساله که در این مراکز نگهداری میشوند , باشند از اینرو در استقرار این مراکز و همجواری آنها با سایر کاربریها , اجتناب از آلودگیهای صوتی , محیطی و هوا الزامی است بطوریکه موکدا از مراکزی چون توالتهای عمومی , محل جمعآوری زباله , گورستان , کارگاههای تولیدی و صنعتی آلوده کننده محیط زیست , مسیلها و حریمهای خطوط انتقال برق و گاز , جایگاههای سوختگیری , کشتارگاه , کانالهای روباز و پرتگاهها و سایر اماکنی که به نحوی ممکنست ایجاد مزاحمت ( دود , بو , گرد و غبار و سر و صدا ) و خطر نمایند دور بوده و ترجیحا در جوار فضاهای سبز , تفریحی , آموزشی و مسکونی استقرار یابند .
3-2- مکان استقرار :
3-2-1- مکان استقرار یک واحد مهدکودک باید به گونهای انتخاب شود که از کمترین شیب و ناهمواری برخوردار بوده و در مواردی که شکل غالب زمین با شیب زیاد باشد طراحی باید به صورتی انجام شود تا امکان فعالیت آموزشی در کار آمدترین شکل ممکن فراهم آید .
3-2-2- نوع خاک زمین برای تحمل وزن بنا باید مناسب و مقاوم باشد و در مناطق باتلاقی و یا مناطقی که دارای آبهای زیرزمینی در ارتفاع نزدیک به لایههای سطحی میباشند باید هزینه زهکشی را در نظر داشت و در صورت مقرون به صرفه نبودن , محل دیگری را انتخاب نمود .
3-2-3- احتراز از استقرار این واحدها در مناطق پست و سیلگیر , حریم و یا مسیل رودخانههای فصلی و دائمی , در صورت سیل گیر بودن منطقه میبایست تمهیدات فنی لازم از قبیل احداث سیل بند و سیل برگردان را بکار برد .
3-2-4- زلزله نیز از عواملی است که مکان‌یابی مهدکودکها باید در جهت کاهش بروز خسارات جانی و مالی در صورت وقوع آن صورت گیرد بدین معنی که مکان‌یابی مراکز مهدهای کودک در خارج از حریم گسلهایی که در مناطق شهری وجود دارند میتواند در کاهش خسارات موثر واقع گردد لذا باید دقت شود زمین مورد نظر در مجاورت چینها , گسلها و سایر عوامل زمینشناسی متغیر و ناایستا قرار نداشته باشد و بررسی و مطالعه لازم توسط کارشناس مربوطه بعمل آید .
3-2-5- ساختمان مهدکودک از نظر همجواری با سایر ساختمانها و عوامل جغرافیایی میبایست امکان حرکت و نتیجتا تهویه هوا را فراهم آورده و نحوه استقرار آن به گونهای باشد که اثرات بادهای مزاحم کاهش یافته و برخورداری از بادهای مناسب افزایش یابد تا حداکثر استفاده از جریان هوای مناسب برای تهویه طبیعی کلیه فضاهای مهدکودک بوجود آید .
3-2-6- بطور کلی جهت ساختمان مهدکودک باید بگونهای باشد که حداکثر تابش آفتاب در کلاسها بهنگام زمستان و جلوگیری از نفوذ تابش مزاحم در تابستان فراهم آید . بر این اساس میزان نورگیری هر نقطه با توجه به زاویه تابش و جهت تابش مشخص میگردد . و ارجح است در نواحی سردسیر اصولا از ایجاد سایه در فضای مهدکودک پرهیز نمود و بالعکس در نواحی گرمسیری وجود سایه در فضاهای باز نیز مطلوب میباشد .
3-3- ابعاد , ظرفیت و شعاع دسترسی
از نقطه نظر شهرسازی , عامل دسترسی بهر یک از عناصر فضایی شهری یکی از شاخصهای تعیین کننده در جانمایی کاربریهاست که میزان آن بر حسب نوع کاربری , ظرفیت و تعداد جمعیت تحت پوشش متفاوت میباشد که این موضوع در مورد جانمایی مهدکودکها نیز صادق بوده و در استانداردهای بینالمللی غالبا استقرار آنها در واحدهای همسایگی و یا مراکز محله در نظر گرفته میشود ولیکن از آنجاییکه بعضی از اولیا کودکان , شاغل میباشند و ترجیح میدهد کودکان خود یا را یا به مهدکودک محل اشتغال خود و در صورت فقدان به نزدیکترین مهدکودک محل کارشان بسپارند , از اینرو نمیتوان همانند سایر کاربریها شعاع دسترسی خاصی را برایش در نظر گرفت . بدین معنا که اینگونه مراکز میتوانند هم در واحدهای محلهای و هم در سایر سطوح شهری همجوار با مراکز اشتغال به منظور سرویس دهی ایجاد شوند .
حداقل سطح لازم برای احداث یک مهدکودک با توجه به عناصر تشکیل دهنده آن که مشروحا در صفحات بعد آورده میشود حدود 500 مترمربع است که میتواند مورد استفاده , حداکثر 60 کودک (35 کودک در گروه سنی نوباوه و 15 کودک در گروه سنی نوپا و 10 کودک در گروه سنی شیرخوار قرار گیرد .)
میزان سرانه زیربنا برای هر کودک حداقل 6 مترمربع و میزان سرانه 3 فضای باز ( شامل 4 محوطه و محل بازی کودکان ) نیز برای هر کودک 6 مترمربع میباشد .
با توجه به گروههای سنی استفاده کننده از مهدکودک ( شیرخوار , نوپا و نوباوه ) و نیاز هر یک از آنان به فضاهای خاص خود و اهمیت رعایت اصول ایمنی و بهداشتی ضرورت دارد که طراحی ساختمان مهدکودک در یک طبقه صورت گرفته و در صورت اضطرار حداکثر از دو طبقه تجاوز ننماید که در این صورت توصیه میشود طبقه فوقانی فقط برای نگهداری کودکان شیرخوار و نوپا طراحی و استفاده شود .
4 ـ عناصر فضایی در مهد کودک از دیدگاه معماری
با توجه باینکه کودکان استفاده کننده از فضاهای مهدکودک غالبا در سه گروه سنی شیرخوار , نوپا و نوباوه طبقهبندی میشوند و هر یک از این گروههای سنی به فضاهای خاص خود نیاز دارند لذا در ادامه ابتدا عناصر فضایی اصلی مهدکودک بر شمرده میشود و سپس زیرمجموعه فضایی هر یک از این عناصر مشخص گردیده و بر حسب تجهیزات , ابزار نمایشی , انبارداری , نکات ایمنی و بهداشتی و فنی مربوطه و موارد همجواریها ذکر خواهد گردید . 4-1- عناصر فضایی اصلی الف ) ورودی اصلی
با توجه باینکه کودکان استفاده کننده از فضاهای مهدکودک غالبا در سه گروه سنی شیرخوار , نوپا و نوباوه طبقهبندی میشوند و هر یک از این گروههای سنی به فضاهای خاص خود نیاز دارند لذا در ادامه ابتدا عناصر فضایی اصلی مهدکودک بر شمرده میشود و سپس زیرمجموعه فضایی هر یک از این عناصر مشخص گردیده و بر حسب تجهیزات , ابزار نمایشی , انبارداری , نکات ایمنی و بهداشتی و فنی مربوطه و موارد همجواریها ذکر خواهد گردید .
4-1- عناصر فضایی اصلی
الف ) ورودی اصلی
ب ) بخش شیرخوار ( گروه سنی 3 ماهه تا 1/5 ساله )
ج ) بخش نوپا ( گروه سنی 1/5 تا 3 ساله )
ه ) بخش نوباوه ( گروه سنی 3 تا 5 ساله )
و ) فضاهای مشترک ( سالن غذاخوری و سالن چند منظوره )
ز ) فضای تاسیساتی ( موتورخانه ) و خدماتی ( آشپزخانه و انبار )
ح ) فضای باز ( محوطه )
4-1-1- ورودی اصلی
ورودی اصلی ساختمان که بخش ارتباط دهنده فضای خارج و داخل مهدکودک است شامل فضاهای ذیل با عملکردهای متفاوت میباشد :
4-1-1-1- فضای انتظار ( محل تحویل و ترخیص کودکان )
الف ) وسایل نمایشی : پانل اعلانات پایهدار یا دیواری بمنظور نصب آگهیها , بخشنامهها , دستورالعملها و پوسترها برای آگاهی والدین , کارکنان و مراجعین
ب ) تجهیزات :
ـ نیمکت , مبل یا صندلی
ـ آب سردکن
ج ) نکات ایمنی و بهداشتی و فنی :
ـ در نظر گرفتن فیلتر ورودی
ـ قابل شستشو و غیرلغزنده بودن کف
4-1-1-2- فضای اداری ( بخش مدیریت مهدکودک )
الف ) تجهیزات :
ـ رختکن به صورت پایهدار یا قفسه
ـ میز و صندلی
ـ فایل
4-1-1-3- فضای جداسازی کودکان ( محل نگهداری موقت کودکان بیمار یا حادثه دیده )
الف ) تجهیزات :
ـ تخت خواب با ملحفه و پتو
ـ سرویس بهداشتی قابل استفاده برای کودکان
ـ میز و صندلی
ـ قفسهبندی شیشهای برای نگهداری وسایلی مانند ترازو , متر , میزانالحراره , وسایل ضدعفونی کننده , پانسمان و سایر کمکهای اولیه .
ب ) نکات ایمنی و بهداشتی و فنی :
ـ تامین نور کافی و مناسب
ـ تعبیه سیستم گرمایش و سرمایش
ـ قابل شستشو بودن کف و دیوارها و غیر لغزنده بودن کف
ـ انتخاب رنگهای ملایم و غیرمحرک جهت رنگآمیزی دیوارها .
ج ) همجواریها : - این فضا بایستی کاملا محصور و حتیالامکان جنب اطاق مدیریت باشد .
قابل ذکر است که در ورودی اصلی ساختمان مهد کودک میبایست فضایی را برای استقرار سرویس بهداشتی شامل دستشوئی و توالت برای استفاده بزرگسالان و نیز فضایی بعنوان رختکن کارکنان در نظر گرفت .
4-1-2- بخش شیرخوار ( گروه سنی 3 ماهه تا 1/5 ساله )
عناصر فضایی مورد نیاز در این بخش به شرح ذیل میباشند :
4-1-2-1- فضای تعویض ( محل شستشو و نظافت شیرخواران )
الف ) تجهیزات :
ـ میز تعویض شیرخوار دارای لبه کوتاه محافظ
ـ قفسههای کشویی برای نگهداری وسایل تعویض شیرخواران به تعداد کافی
ـ یک واحد سنک بهداشتی مخصوص برای شستشوی نوزادان مجهز به دوش دستی
ـ یک واحد سنک دستشویی مخصوص مربیان .
ـ سطل زباله در دار و ضدزنگ
ـ قفسه جهت نگهداری وسایل شستشو و ضدعفونی از قبیل محلولهای گندزدا و پاکیزگی محیط
ب ) نکات ایمنی و بهداشتی و فنی :
ـ غیرلغزنده و قابل شستشو بودن کف و دیوارها .
ـ تامین تهویه هوا ( طبیعی یا مصنوعی )
ـ تامین درمای مناسب و مطلوب محیط بین 18 تا 21 درجه سلسیوس .
ـ تامین نور کافی و مناسب
ج ) همجواریها : ـ همجوار با محل نگهداری و خواب شیرخواران .
4-1-2-2- اطاق تهیه شیر ( محل تهیه و آماده سازی شیر و آبمیوه و سوپ )
گنجایش این فضا متناسب با لوازم مورد مصرف در آن به شرح موارد ذیل در نظر گرفته شود و در عین حال عبور و مرور مربیان از میان آنها به راحتی انجام پذیرد .
الف ) تجهیزات :
ـ قفسه دردار جهت نگهداری شیشههای شیر و سایر مواد اولیه غذایی کودکان .
ـ یخچال
ـ وسائل گرم کننده غذا .
ـ سینک ظرفشویی مجهز به آب گرم و سرد
ـ میز مخصوص آماده کردن و چیدن وسایل
ـ سطل زباله دردار
ـ وسایل کافی برای جوشاندن و استرلیزه کردن شیشههای شیر و تهیه غذای کودکان .
ب ) نکات ایمنی و بهداشتی و فنی :
ـ قابل شستشو بودن کف و دیوارها و غیرلغزنده بودن کف
ـ تعبیه کف شوی در اطاق تهیه شیر
ـ تامین نور کافی و مناسب
ـ تامین تهویه هوا ( طبیعی یا مصنوعی )
ج ) همجواری :
ـ همجواری با محل نگهداری و خواب شیرخواران
4-1-2-3- فضای خواب و استراحت
الف ) تجهیزات :
ـ تحت خواب استاندارد با نرده محافظ و حتیالامکان کشودار برای نگهداری ملحفه و لوازم شخصی به تعداد شیرخواران .
ـ قفسه برای نگهداری ملحفه و وسایل خواب
ب ) نکات ایمنی و بهداشتی و فنی : ـ حتیالامکان از فضاهای رو به آفتاب استفاده شود .
ـ استفاده از رنگهای روغنی روشن و ملایم قابل شستشو در رنگآمیزی دیوارها و مبلمان و تجهیزات .
ـ نصب کلید و پریز برق در ارتفاع مطمئن مجهز به درپوش ایمنی .
ـ تعبیه دستگاه مرطوب کننده هوا .
ـ نصب توری در پنجرهها و در ورودی بمنظور جلوگیری از ورود حشرات موذی .
ـ تامین تهویه هوا ( طبیعی یا مصنوعی )
ـ تامین نور کافی و مناسب .
4-1-2-4- فضای بازی و فعالیت
الف ) تجهیزات :
ـ قفسه برای نگهداری وسایل بازی بچه
ـ صندلی پایه بلند پیشخوان دار مخصوص غذا دادن به کودکان این گروه سنی .
ـ مفروش کردن کفها با موکت مناسب یا فرش بطور غیرثابت .
ـ لوازم بازی مخصوص این گروه سنی از قبیل آویزهای رنگی جهت نصب در بالا یا کنار تخت , جغجغه , توپ , حیوانات و مکعبهای پلاستیکی , عروسکهای پارچهای کوچک و سبک .
ـ صندلی مخصوص مربی
ـ یکدستگاه ضبط صوت
ـ آینه قدی در ارتفاع مناسب و داخل دیوار .
ب ) نکات ایمنی و بهداشتی و فنی :
ـ طراحی و تجهیز فضا به گونهای باشد که از ایجاد گوشهها و زوایای تیز و برنده اجتناب شود .
ـ نصب کلید و پریز برق ( مجهز به درپوشی ایمنی ) مناسب .
ـ نصب تجهیزات در ارتفاع و عمق مناسب .
ـ تامین نور کافی و مناسب
ـ استقرار و تعبیه لوازم مورد استفاده در این فضا به گونهای انجام پذیرد که از سقوط و پرتاب و استفاده نابجای کودکان از آن وسایل جلوگیری شود .
ج ) همجواری : لازم به ذکر است که تفکیک فضای استراحت و خواب با بازی و فعالیت فقط به لحاظ مشخص کردن تجهیزات , امکانات و نکات ایمنی مربوط بهر یک از فضاها میباشد حال آنکه مجموع فعالیتهای فوقالذکر در یک فضا و همجوار یکدیگر صورت میگیرد
لازم به توضیح است که اهم مطالب مندرج در این بخش بصورت جدول شماره 1 جمعبندی و خلاصه شده است .
4-1-3- بخش نوپا ( گروه سنی 1/5 تا 3 ساله )
عناصر فضایی مورد نیاز در این بخش به شرح ذیل میباشند :
4-1-3-1- فضای رختکن
الف ) تجهیزات
ـ گنجه کشودار برای نگهداری وسایل شخصی مربی
ـ قفسه باز طبقهبندی شده برای نگهداری لباس , کلاه , چتر و .... سایر لوازم شخصی به تعداد کودکان و قابل دسترس برای آنان .
ـ آینه قدی
ب ) نکات ایمنی , بهداشتی و فنی :
ـ نصب کلیه تجهیزات در فرورفتگی دیوار
ـ برخورداری از جریان هوا و تهویه مناسب
ـ قابل شستشو و غیرلغزنده بودن کفها
ـ عدم دسترسی کودکان به پریز برق
ـ برخورداری از نورکافی و مناسب
ج ) همجواریها : فضای رختکن میباید در قسمت ورودی بخش نوپا قرار گرفته و به گونهای طراحی شود که در معرض دید مستقیم نباشد .
4-1-3-2- فضای بازی و فعالیت ( با هدف پرورش خلاقیت و قوه ابتکار و ارضأ حس کنجکاوی و تقویت حس همکاری در کودکان )
این فضا از یک قسمت اصلی و چند فضای جانبی ( گوشه یا حجره ) تشکیل میشود که در فضای اصلی فعالیتهای دسته جمعی مثل سرود خوانی , قصهگویی و بازی با اسباب بازیهای مختلف انجام میگیرد و از فضای جانبی ( حجرهها ) جهت فعالیتهای اختصاصی مثل نقاشی , کاردستی و ... استفاده میشود . ( شکل 5)
الف ) تجهیزات :
ـ قفسه باز جهت قرار دادن وسایل بازی در ارتفاع مناسب و قابل دسترس کودکان
ـ قفسه در دار برای نگهداری وسایلی که توسط مربی در اختیار کودک قرار میگیرد .
- میز 4 تا 6 نفره برای خمیربازی
ـ ضبط صوت
ـ سبد ویژه حمل اسباب بازی
ـ میز و صندلی یکنفره به تعداد کافی برای کودکان
ـ قالیچه یا موکت فرشی جهت مفروش کردن تمام یا قسمتی از اتاق
ـ سه پایه مخصوص نقاشی حداقل 3 عدد
ـ جهت نمایش کارهای هنری کودکان
ـ اسباب بازی مناسب سن کودکان ( پازل , لگو , مکعب , عروسک و... )
ـ سنک دستشویی مجهز به آینه در ارتفاع مناسب برای استفاده کودکان در فضاهای اختصاصی مربوط به فعالیتهای نقاشی و کاردستی
ـ سطل زباله در دار ضد زنگ و قابل شستشو
ـ طناب و یا وسایل دیگر برای آویزان کردن و خشک کردن نقاشیهای کودکان
ب ) نکات ایمنی , بهداشتی و فنی :
ـ اولویت بخشیدن به انتخاب فضاهای رو به
آفتاب و دارای نور کافی و مناسب
ـ عدم وجود زوایای تیز و برنده
ـ دارای چشمانداز زیبا و رو به فضای سبز و محوطه باز
ـ استفاده از رنگهای روغنی روشن و شاد و قابل شستشو در دیوارها
ـ ارتفاع پنجرهها از کف تمام شده حداکثر 80 سانتیمتر در نظر گرفته شود .
ـ تامین تهویه مناسب ( طبیعی یا مصنوعی )
ـ پنجرهها مجهز به توری و حفاظ ایمنی باشند .
ـ قابل شستشو بودن کلیه وسایل از قبیل میز , صندلی و اسباب بازیها
ج ) همجواریها ـ همجوار با فضای خواب و استراحت و رختکن کودکان
4-1-3-3- فضای خواب و استراحت
الف ) تجهیزات
ـ تختخواب یا تشک به تعداد کودکان
ـ پتو و ملحفه به تعداد کودکان
ـ قفسه طبقهبندی شده برای نگهداری وسایل خواب متناسب با تعداد کودکان
ـ میز و صندلی برای مربی
ـ قفسه یا کمد جهت نگهداری تشکها و سایر وسایل خواب
ـ سطل زباله در دار قابل شستشو و ضدزنگ
ب ) نکات ایمنی , بهداشتی و فنی :
ـ استفاده از تخت دارای حفاظ و با ارتفاع مناسب جهت کودکان
ـ نصب کلید و پریز با رعایت اصول ایمنی و دور از دسترس کودکان
ـ استفاده از رنگهای روغنی روشن , ملایم و قابل شستشو در دیوارها
ـ تامین تهویه مناسب ( طبیعی و مصنوعی )
ـ در صورت استفاده از پرده از رنگهای ساده و ملایم با چین خوردگی کم و فاقد هر گونه بند استفاده شود .
ـ وجود سطوح آزاد در اطراف تختخواب و سایر تجهیزات جهت سهولت در حرکت و رفت و آمد
ـ مجهز نمودن درها و پنجرهها به توری جهت جلوگیری از ورود حشرات الزامی است
ج ) همجواریها :
ـ با توجه به نیاز مبرم این فضا به آرامش و سکوت , شایسته است که در جوار فضاهایی چون محل فعالیتهای هنری قرار گیرد که بطور نسبی از سر و صدای کمتری برخوردارند
4-1-3-4- فضای آشپزخانه
از این فضا برای تهیه و آماده سازی شیر , آبمیوه و سوپ کودکان استفاده میشود .
الف ) تجهیزات :
ـ قفسه در دار جهت نگهداری ظروف شخصی کودکان .
ـ یخچال .
ـ وسایل گرم کننده غذا
ـ سینک ظرفشویی مجهز به آب گرم و سرد .
ـ سطل زباله در دار ضدزنگ قابل شستشو .
ب ) نکات ایمنی , بهداشتی و فنی :
ـ قابل شستشو بودن کف و دیوارها و غیرلغزنده بودن کف .
ـ تعبیه کف شوی بمنظور نظافت روزانه .
ـ نصب تجهیزات اطفأ حریق
ـ تامین تهویه مناسب و مجهز به هواکش .
ـ تامین نور کافی و مناسب
ج ) همجواریها : ـ همجوار با فضای بازی و فعالیت کودکان
4-1-3-5- فضای سرویسهای بهداشتی
مجموعه سرویسهای بهداشتی این بخش شامل یک فضا جهت استقرار لگن کودکان , دستشویی ( حداقل بازاء هر 10 کودک یک واحد ) و حداقل به ازاء هر 15 کودک یک چشمه توالت میباشد .
الف ) تجهیزات : - یک وان کوچک مجهز به دوش دستی .
ـ لگن به تعداد کودکان و قفسهای جهت نگهداری لگنها .
ـ لگن شوی مستقل برای شستشو و ضدعفونی کردن لگنها .
ـ دستشویی مجهز به آینه و متناسب با قد کودکان
ـ توالت
ـ قفسه در دار جهت نگهداری وسایل شستشو و ضدعفونی کننده .
ـ نصب هواکش
ـ سطل زباله دردار , ضدزنگ و قابل شستشو
ب ) نکات ایمنی , بهداشتی و فنی :
ـ تامین تهویه مناسب و لزوم استفاده از هواکش .
ـ قابل شستشو بودن کف و دیوارها و غیرلغزنده بودن کف .
ـ کاشی نمودن دیوارها تا زیر سقف
ـ عایقکاری دیوارها و کف بمناسبت جلوگیری از نفوذ رطوبت و صدا .
ـ تعبیه کف شوی در فضای قرارگیری لگنها .
ج ) همجواریها : ـ استقرار سرویسهای بهداشتی در مهدکودک میتواند در بین دو بخش مربوط به نوپا و نوباوه باشد به گونهای که بطور مشترک مورد استفاده کودکان در هر دو گروه سنی قرار گیرد .
لازم به توضیح است که اهم مطالب مندرج در این بخش به شکل جدول شماره 2 جمعبندی و خلاصه شده است .
4-1-4- بخش نوباوه ( گروه سنی 3 تا 5 سال )
عناصر فضایی مورد نیاز در این بخش به شرح ذیل میباشند :
4-1-4-1- فضای رختکن کودکان
الف ) تجهیزات
ـ گنجه کشودار برای نگهداری وسایل شخصی مربی
ـ قفسه باز طبقهبندی شده برای نگهداری لباس و سایر وسایل به تعداد کودکان و قابل دسترس برای آنان
ـ آینه قدی
ب ) نکات ایمنی , بهداشتی و فنی :
ـ نصب کلیه تجهیزات در فرورفتگی دیوار .
ـ برخورداری از جریان هوا و تهویه مناسب .
ـ قابل شستشو و غیرلغزنده بودن کفها .
ـ برخورداری از نورکافی .
ـ عدم دسترسی کودکان به پریز برق .
ج ) همجواریها : ـ فضای رختکن میباید قبل و یا بلافاصله بعد از ورود به فضای بخش نوباوه در نظر گرفته شود و به گونهای طراحی شود که در معرض دید مستقیم نباشد .
4-1-4-2- فضای فعالیتهای عمومی و انفرادی ( با هدف افزودن بر یادگیری کودکان , تقویت حس همکاری , کنجکاوی و تیربینی و ... در آنان )
این فضا از دو قسمت تشکیل میشود بخشی به فعالیتهایی نظیر خواندن , شنیدن و آموزشهای دستهجمعی و بخش دیگر به انجام کارهایی از قبیل نقاشی , کاردستی , خانه سازی با بلوک و ... اختصاص مییابد .
4-1-4-2-1- محل خواندن , شنیدن و آموزشهای دستهجمعی
الف ) تجهیزات :
ـ میز صندلی برای مربی .
ـ میر و صندلی به تعداد کافی و متناسب برای استفا
دانلود مقاله آیین کار اصول مکان‌یابی و طراحی مهد کودک
