اشاره: با توجه به اهمیت لیزینگ در روند توسعه اقتصادى کلیه جامعه هاى انسانى، گزارش زیر که توسط لیزینگ بانک صنعت و معدن درخصوص صنعت لیزینگ در ایران و جهان تهیه و ارایه شده است، براى ملاحظه و آگاهى خوانندگان از انواع ابزارهاى توسعه اقتصادى ازنظر مى گذرد.
مقدمه
امروزه گسترش و توسعه صنعت لیزینگ (Leasing) به عنوان یک ضرورت عمومى در سراسر جهان بر کسى پوشیده نیست.نقش عملیات لیزینگ در چرخه اقتصادى کشورها و اثرات مثبت و اجتناب ناپذیرى که در ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا و سرانجام توازن منطقى در موازنه پرداخت هاى جوامع صنعتى و رو به توسعه به جاى گذاشته، موجب گردیده است که این شیوه اعتبارى امروز،با تکیه بر تخصص ها و ویژگى هاى نوین اجرایى بتواند موقعیت خود را به عنوان یکى از مهمترین مراحل تامین اعتبار در سطح اقتصاد داخلى و بین المللى تثبیت نماید. بر این اساس، تحقیقاً بخش عظیمى از عملیات مالى / تسهیلاتى و سرمایه گذارى و تامین اعتبار در جهان با استفاده از روش هاى نوین لیزینگ انجام مى پذیرد. به طورى که، براساس بررسى هاى موسسات مطالعاتى اقتصادى معتبر جهان روش تامین اعتبارات از طریق لیزینگ، در بین مکانیزم هاى گوناگون اعتبارى، بعد ازوام هاى مستقیم بانکى در مرتبه دوم قرار گرفته است.
سابقه و اهمیت لیزینگ در جهان
صنعت لیزینگ به صورت سنتى، از یک سابقه چند هزار ساله برخوردار است، لیکن تا اوایل دهه 1950 که به صورت رسمى ومدون در آمریکا فعالیت خود را آغاز نمود، دوران بسیار طولانى و کندى را پشت سر گذاشته است. این صنعت به رغم آغاز فعالیت اصولى خود، از اوایل دهه 1950 تا اواسط دهه 1960 از رشد و گسترش قابل ملاحظه اى برخوردار نبوده است، اما از این تاریخ به بعددنیا شاهد رشد فزاینده و شایان توجه صنعت لیزینگ بوده، به طورى که نه تنها در کشورهاى صنعتى و پیشرفته بلکه در بسیارى ازکشورهاى جهان سوم و در حال توسعه نیز رسوخ یافته است. رشد صنعت لیزینگ در جهان به میزانى است که بخش عمده اى ازدارایى هاى سازمان ها و موسسات اقتصادى اعم از انتفاعى و غیر انتفاعى، با بهره گیرى از روش هاى لیزینگ تامین مى گردد. گسترش صنعت لیزینگ تمامى زمینه ها را دربر گرفته است: از خرید لوازم و وسایل کوچک منزل گرفته تا تامین مالى هواپیماهاى غول پیکر و کشتى هاى اقیانوس پیما و نیز سرمایه گذارى در تاسیسات شرکت ها و کارخانجات تولیدى و ماهواره هاى پیشرفته، که این امر به خوبى گویاى اهمیت بارز و تردیدناپذیر صنعت لیزینگ در گستره مبادلات مالى و اقتصادى جهان امروزمى باشد.
سابقه لیزینگ در ایران
اولین هسته تشکیلاتى صنعت لیزینگ در ایران با تاسیس دو شرکت لیزینگ ایران در سال 1354 و شرکت لیزینگ صنعت ومعدن (با نام آریا لیزینگ که متعاقباً در سال 1361 به شرکت پى خرید و سپس در سال 1381 به لیزینگ صنعت و معدن تغییر نام یافت ) در سال 1356 که به ترتیب تحت مدیریت بانک هاى تجارت و صنعت و معدن فعالیت مى نمایند، آغاز گردیده است. فعالیت آغازین هر دو شرکت به تبع مشارکت شرکت Sliball International وابسته به بانک کردى لیونه و بانک Soeiete Generalفرانسه با اتکا بر دانش و مدیریت و تجربه فرانسویان در ایران آغاز گردید، لیکن به دلیل عدم توسعه فرهنگ و بستر صنعت لیزینگ در کشور و نیز تحولات ایجاد شده در ساختار اقتصادى کشور ناشى از پیروزى انقلاب، این صنعت تا اوایل سال 1380 از رشد وتوسعه بسیار کندى برخوردار بوده است. در طول 28 سال سابقه فعالیت لیزینگ و از بدو تاسیس اولین هسته آن، تنها یک شرکت توسط بخش خصوصى در سال 1370 که فعالیت عملى خود را در سال 1373 آغاز نموده، تاسیس گردیده است. لیکن از اوایل سال1380 تاکنون تعداد شرکت هاى لیزینگ تاسیس شده به بیش از 35 رسیده است. افزایش چشمگیر ایجاد شرکت هاى لیزینگ درایران نشانگر توجه به
اهمیت و ضرورت حضور این صنعت در بین موسسات اقتصادى کشور مى باشد.
تعریف و تشریح عملیات لیزینگ
کلمه لیزینگ همانند بانک متضمن معنى خاص خود است و در فارسى با کلمه اجاره دهى، اجاره دارى مترادف است، لیکن بهترین معنى آن که به نظر مى رسد با کلمه لیزینگ هم خوانى بیشترى دارد، اجاره اعتبارى است. لیزینگ از لحاظ اجرایى عبارتست از "یک رشته فعالیت اعتبارى کاملاً تخصصى مبتنى بر روش اجاره که در آن نوعى قرارداد با توافق میان دو نفر یا بیشتر، اعم ازاشخاص حقیقى یا حقوقى، به منظور بهره بردارى از عین یا منفعت کالاى سرمایه اى یا مصرفى بادوام که از قابلیت اجاره برخوردارباشد، منعقد مى گردد. لذا این روش (Leasing) مجموعه اى از مبادلات اقتصادى مشتمل بر خرید، اجاره و نهایتاً فروش (تملیک ) رادر بر مى گیرد. به عبارت دیگر، قرارداد یاد شده بین شرکت لیزینگ به عنوان مالک یا موجر (Lessor) و متقاضى یا استفاده کننده ازتسهیلات به عنوان (Lessee) منعقد مى گردد. براساس این قرارداد، موجر کالاى مورد نظر و نیاز مستاجر را (مورد اجاره ) با استفاده از منابع مالى خود از فروشنده و یا تولیدکننده تامین و با قبول اینکه در صورت حصول و انجام کلیه تعهدات مندرج در قرارداد، مستاجر اختیار دارد تا مالکیت مورد اجاره را به نام خود از موجر تقاضا نماید، مورد اجاره را براى مدت تعیین شده در قرارداد (مدت بازپرداخت تسهیلات ) به صورت اجاره در اختیارمستاجر قرار مى دهد. مستاجر مخیر است در پایان مدت قرارداد و پس از تسویه، مورد اجاره را تملک یا به موجر مسترد نماید.چنانچه مستاجر در پایان مدت قرارداد خواستار تملک مورد اجاره باشد، مى باید مبلغى را که در ابتداى دوره باتوجه به استهلاک و عمرمفید مورد اجاره به عنوان قیمت فروش یا باقیمانده یا ارزش اسقاطى (Residual Value) مورد اجاره تعیین گردیده است، به موجرپرداخت نماید. شایان توجه است که اکثریت شرکت هاى لیزینگ در ایران ارزش اسقاطى یا باقیمانده را در محاسبات مورد توجه واقدام قرار نداده و برابر صفر فرض مى نمایند.
انواع روش هاى لیزینگ
به دلیل گستردگى دامنه صنعت لیزینگ در جهان و نوآورى ها و تکنیک هاى عملیاتى گوناگون، این صنعت در زمینه هاى مختلفى کاربرد یافته است. عملیات لیزینگ به انواع گوناگونى طبقه بندى شده است که به طور خلاصه، به روش هایى که بیشتر جنبه کاربردى دارد اشاره مى شود:
1 - لیزینگ عملیاتى (Operating Lease) : لیزینگ عملیاتى قدیمى ترین و ساده ترین نوع و روش عملیات لیزینگ است که براساس آن قرارداد با مستاجر (متقاضى ) صرفاًبه قصد بهره بردارى و برخوردارى از حق انتفاع کالا (مورد اجاره ) منعقد مى گردد و در پایان مدت قرارداد، مورد اجاره عیناً به موجرمسترد مى گردد. در این نوع لیزینگ معمولاً 100 درصد بهاى مورد اجاره توسط موجر تامین مى گردد.
2 - لیزینگ سرمایه اى (Financial Or Capital Lease): لیزینگ سرمایه اى یا اجاره اعتبارى مشابهت کامل با عقد اجاره به شرط تملیک مندرج در قانون عملیات بانکى بدون ربا دارد وتنها تفاوت آن شرط اختیار خرید در لیزینگ سرمایه اى یا اجاره اعتبارى است. این نوع عملیات لیزینگ در نوع خود یکى ازپیشرفته ترین شیوه هاى لیزینگ در جهان محسوب مى شود که امروزه به دلیل ماهیت آن از لحاظ پیش بینى امکان تملیک مورداجاره توسط مستاجر (متقاضى )، گستره وسیعى از مبادلات اعتبارى را دربر گرفته است.
این نوع از عملیات لیزینگ داراى شقوق مختلفى به شرح زیر مى باشد:
2 - 1 - روش لیزینگ یا اجاره اعتبارى کمک فروش (Sales - Ail Lease) : براساس این روش بین شرکت لیزینگ (موجر) و شرکت تولید کننده توافق مى شود که براساس آن، تولیدکننده تمایل و موافقت خود را جهت واگذارى بخشى از کالاهاى تولیدى خود به صورت نقد و اقساط، اعلام و عرضه نماید و از این طریق، چرخه تولید خودرا بهبود و میزان فروش خود را افزایش مى دهد. شرکت لیزینگ نیز تولیدات مورد توافق مزبور را براساس تفاهم به عمل آمده در چهارچوب قراردادهاى اجاره اعتبارى به متقاضیان واگذار مى نماید. امروزه استفاده از این شیوه در کشورهاى پیشرفته جهان از گستردگى قابل توجهى برخوردار است و با بهره مندى از این روش، تولیدکنندگان به موفقیت هاى چشمگیرى در بازاریابى و افزایش فروش محصولات تولیدى خود دست یافته اند.
2 - 2 - روش لیزینگ اهرمى یا اجاره اعتبارى سه جانبه (Leveraged Lease) : در این روش که اساساً جهت اجاره کالاهاى با قیمت بسیار بالا همانند کشتى ها، هواپیماها، ماهواره ها، تاسیسات عظیم نفتى
و...به کار گرفته مى شود، شرکت لیزینگ با استفاده از تسهیلات بانکى یا موسسات مختلف مالى دیگر، منابع لازم براى اجاره اهرمى راتامین مى نماید و از سوى دیگر، با استفاده از منابع یاد شده اقلام مورد تقاضا را در چهارچوب قراردادهاى ویژه به متقاضیان واگذارمى نماید. براساس ماهیت این شیوه از عملیات لیزینگ مى بایست به صورت سه جانبه منعقد و مبادله گردد.
2 - 3 - روش لیزینگ خرید و اجاره مجدد(Purchase and Lease Back) : براساس این روش، متقاضیان به منظور تامین نقدینگى مورد نیاز، ماشین آلات یا تجهیزات متعلق به خود را به شرکت لیزینگ مى فروشد و مجدداً همان کالا را در قالب قرارداد اجاره اعتبارى به متقاضى واگذار مى نماید. به این ترتیب، ضمن تامین نقدینگى مورد نیاز متقاضى،در پایان قرارداد مجدداً مالکیت مورد اجاره به فروشنده آن تعلق خواهد یافت.
2 - 4 - روش لیزینگ برون مرزى (Cross Border Lease) : براساس این روش، اجاره دهنده (موجر) و اجاره کننده (مستاجر) مقیم دو کشور مختلف مى باشند. این نوع از عملیات لیزینگ معمولاً بخش عمده اى از جریان انتقال کالاهاى سرمایه اى از کشورهاى صنعتى به کشورهاى در حال توسعه را پوشش مى دهد.ضرورت این شیوه از لیزینگ ایجاب مى نماید که موجر به منظور پوشش ریسک هاى احتمالى، از نقطه نظرات گوناگون ناشى از بروزتحولات سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و غیره را که ممکن است بر نحوه نقل و انتقال هزینه هاى مالى حاصل از عملیات اجاره و نیزمسایل و مقررات ارزى و سایر موارد، تاثیر منفى بگذارد، پیش بینى هاى لازم به عمل آورد.
ویژگى هاى خاص صنعت لیزینگ
صنعت لیزینگ از یکسرى ویژگى هاى خاص برخوردار است که عمده ترین آن ها به شرح زیر است:
1 - تخصص : دانش فنى و تخصص در این رشته از عملیات اعتبارى نسبت به سایر موسسات اعتبارى محسوس و قابل اهمیت است، زیراموضوع مالکیت، اجاره و استرداد مورد اجاره در صورت عدم ایفاى تعهدات از سوى مستاجر و فروش یا اجاره مجدد آن به مستاجرجدید همچنین، روش خرید و اجاره مجدد، اجاره اعتبارى برون مرزى و لیزینگ به روش اهرمى، روش هاى پیچیده اى هستند که یک شرکت لیزینگ با تکیه بر تجارب و تخصص هاى خود از عهده آنها بر مى آید. به علاوه، روش اجاره عملیاتى نیز به نوبه خودمستلزم آشنایى با روش هاى علمى و محاسباتى خاص مى باشد که از عهده شرکت هاى لیزینگ بر مى آید. در این راستا، مى توان ادعانمود که شرکت هاى لیزینگ مى توانند به درستى به عنوان بازوى اجرایى بانک ها، موسسات مالى و ارگان هاى اقتصادى داراى سرمایه، عمل نمایند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 80 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله صنعت لیزینگ در ایران و جهان