فرمت فایل:WORD(قابل ویرایش)تعداد90 صحفه
فصل اول : مفاهیم حسابداری بهای تمام شده
گفتار اول : حسابداری بهای تمام شده ( حسابداری صنعتی )
آنچه که در کشور ما به عنوان حسابداری صنعتی خوانده می شود حوزه ای از حسابداری است که با اندازه گیری و ثبت و گزارش اطلاعات مربوط به اقدام بهای تمام شده سر و کار دارد .
2 ـ موارد کاربرد حسابداری بهای تمام شده :
کاربرد اولیة اطلاعات مربوط به بهای تمام شده در تصمیم گیری ها و ارزیابی عملکردهای توسط مدیران است که در داخل ساختمان توسط مدیران به منظور ارزیابی فعالیتهای سازمان یا نیروی انسانی و یا به عنوان مبنای برای اتخاذ تصمیم بکار برده می شود .
3 ـ حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده :
حسابداری مالی : با تهیه آن دسته از اطلاعات سر و کار دارد که برای استفاده کنندگان خارجی از مؤسسه نظیر سرمایه گذاران و بستانکاران و تحلیلگران مالی و اتحادیه های کارگری و علاقه مندان خارجی تهیه می شود .
حسابداری بهای تمام شده : با گردآوری و تحلیل اطللاعاتی در مورد بهای تمام شدة کالا و خدمات مؤسسات سر و کار دارد که مورد استفادة مدیران مؤسسه در امر برنامه ریزی ، کنترل و تصمیم گیری واقع می شود .
4 ـ هزینه برای بهای تمام شده :
بهای تمام شده به معنی منابع از دست رفته در برابر تحصیل کالا و خدمات مورد نیاز هنگامیکه این منابع حاصل می شود بهای تمام شده تبدیل به هزینه می شود و آن دسته از اقلام بهای تمام شده که هنوز مورد منفعت قرار نگرفته به صورت دارایی در حسابها و صورتهای مالی نشان داده می شود .
5 ـ تعریف زیان و تفاوت آن با هزینه :
هزینه ها در برابر درآمدها قرار می گیرند تا سود و زیان یک دورة مالی را مشخص سازند درآمد : قیمت کالایی است که فروخته می شود و یا خدمتی که عرضه می شود در برخی موارد کالاها و خدمات خریداری شده به قصد تحصیل انتفاعی بدون آنکه سودی از آنها حاصل شود ارزش خود را از دست
می دهند این گونه اقلام بهای تمام شده اصطلاحاً تبدیل به زیان شده و در صورت سود وزیان از درآمد کسر می شوند .
6 ـ دستمزد و انواع آن :
2 نوع دستمزد داریم : دستمزد مستقیم ، دستمزد غیر مستقیم
1 ـ دستمزد مستقیم : آن دسته از کارگرانی را که مستقیماً در ارائه خدمات یا تبدیل مواد مستقیم به کالای ساخته شده دخالت دارند و بدون دخالت آنها تولید و ارائه خدمات امکان پذیر نیست ، دستمزد این گونه کارگران را به عنوان دستمزد مستقیم محاسبه می کنیم . مثال : کارگران خط تولید یا مونتاژ
یک کالا .
2 ـ دستمزد غیرمستقیم : دستمزد آن دسته افراد که در تولید کالا و یا ارائه خدمات دخالت دارند اما بطور مستقیم حساب نمی شوند را می نامند : مانند سه کارگران یا بازرسان .
7 ـ مواد و انواع آن :
به طور کلی ما 2 نوع مواد داریم :
1 ـ مواد مستقیم : آن دسته از موادی که در تولید کالا نقش اساسی را دارند
2 ـ مواد غیر مستقیم : آن دسته از موادی که در تولید کالا نقش اساسی را ندارند
مثال مواد مستقیم مانند : چوب در مبلمان و یا پارچه در لباس و مواد غیر مستقیم مانند : روغن جلاء دهنده در مبلمان و غیره . . .
مواد مستقیم : محتوای اصلی محصول تولید شده را تشکیل می دهد
8 ـ سر بار تولید : تمام اقلام بهای تمام شده محصول به استثنای مواد مستقیم و دستمزد مستقیم اصطلاحاً سر بار می نامند .
مهمترین اجزای سر بار عبارتند از : مواد غیر مستقیم و دستمزد غیر مستقیم و هزینه های عمومی کارخانه نظیر استهلاک ساختمان و تجهیزات کارخانه .
فصل دوم : روشهای طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده
گفتار 1 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده محصول براساس عوامل و عناصر تشکیل دهنده محصول
عناصر تشکیل دهندة محصول را می توان به 2 گروه تقسیم کرد :
1 ـ عواملی که مستقیماً در امر تولید نقش دارند همچون دستمزد مستقیم و مواد مستقیم و سایر اقلام که تولید کالا مستقیماً به آنها وابسته نیست ولی استفاده از آنها اجتناب ناپذیر است این دسته را
سر بار تولید گویند که در فصل قبل توضیح داده شد .
مثال : فرض کنید شرکتی در طول یک دورة مالی معین اقلامی از بهای تمام شده به شرح زیر صرف تولید میز و صندلی کرده است .
مواد: ورق نئوپان 000/150 دستمزد: کارگران چوب بر 000/180
چوب ( الوار ) 000/110 کارگران مونتاژ قطعات میز 000/190
چسب 800 کارگران نقاش 000/170
پیچ ومیخ 000/1 سرپرستان و سرکارگران 000/20
سرایدار و نگهبان 000/10
جمع مواد 800/261 جمع دستمزد 000/570
سایر اقلام بهای تمام شده :
اجارة ساختمان کارخانه : 000/70 حقوق کارکنان اداری 000/80 جمع کل سایر اقلام
آب و برق و گاز و تلفن : 000/20 استهلاک و تجهیزات کارخانه 000/21 000/215
اجارة دفتر شرکت : 000/16 استهلاک و تجهیزات دفتری 000/8
در جدول 201 اقلام مربوط به بهای تمام شدة شرکت صنایع چوب نشان داده شده است .
مواد مستقیم
دستمزدمستقیم
سر بار
جمع
ورق نئوپان
الوار چوب
چسب
میخ و پیچ
چوب بر
منتاژ کار
نقاش
سرکارگر
سرایدار و نگهبان
اجارة کارخانه
آب و برق کارخانه
استهلاک و تجهیزات کارخانه
000/150
000/110
000/180
000/190
000/170
800
000/1
000/20
000/10
000/70
000/20
000/21
000/150
000/110
800
000/1
000/180
000/190
000/170
000/20
000/10
000/70
000/20
000/21
جمع
000/260
000/540
800/142
800/942
2 ـ طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده براساس ارتباط با فرآیند تولید: به 2 قسمت تبدیل می شود :
1 ) بهای تمام شدة هزینه های تبدیل : اقلام از بهای تمام شده اند که برای تبدیل مواد اولیه به کالای ساخته شده به کار می روند .
2 ) بهای تمام شدة هزینه های اولیة تولید : اقلامی از بهای تمام شده اند که مستقیماً در امر تولید دخالت دارند .
مثال : مثلاً اقلام بهای تمام شده در یک کارخانه به شرح زیر است .
مواد مستقیم : 000/800 دستمزد مستقیم : 000/900 سر بار : 000/300
هزینة تبدیل : 000/200/1 = 000/300 + 000/900 = سر بار + دستمزد مستقیم
بهای تولید : 000/700/1 = 000/800 + 000/900 = مواد مستقیم + دستمزد مستقیم
نکته : اما بهای تمام شدة محصول فقط { 000/800 + 000/900 + 000/300 } می باشد .
3 ـ طبقه بندی مفاهیم اقلام بهای تمام شده در رابطه با حجم تولید :
1 ) اقلام متغیر بهای تمام شده که اقلامی هستند که با افزایش حجم تولید مقدار آنها نیز افزایش
می یابد مثلاً اگر درصورتیکه بهای تمام شدة متغیر ( هزینه های متغیر ) مواد مستقیم برای هر واحد محصول 100 ریال باشد هرگاه تعدادی از کالاهای ساخته شده 1 واحد افزایش یابد جمع بهای متغیر نیز 100 ریال افزایش می یابد .
2 ) اقلام ثابت بهای تمام شده : آن دسته از اجزای بهای تمام شده را تشکیل می دهند که جمع آنها رابطة مستقیم با حجم تولید ندارند و در محدودة معینی از تولید مقدار آنها ثابت است .
مثال : فرض کنید بهای اجارة یک انبار در صورتی که حجم تولید شرکت بین 5 تا 15 هزار واحد باشد مبالغی در حدود 000/15 ریال در ماه باشد اما اگر پیش بینی می شود که حجم تولید کمتر از 5 هزار واحد است می توان انبار کوچکتری با بهای اجارة ماهانه 000/10 ریال اجاره کرد .
3 ) اقلام نیمه متغیر بهای تمام شده :
این اقلام را گاهی به عنوان بهای تمام شدة مختلط نیز می نامند زیرا ویژگیهای هردو گروه اقلام متغیر و ثابت بهای تمام شده را با هم دارند یعنی نه کاملاً ثابت هستند نه کاملاً متغیرند مثلاً جزء ثابت یا آبونمان ربطی به حجم استفاده از تلفن ندارد و همواره ثابت است و همواره ثابت است اما جزء متغیر این هزینه در ارتباط مستقیم با میزان استفاده از تلفن است یعنی در ازای استفاده از هر یک شماره تلفن اضافی جمع آن نیز تغییر می کند و جمع این بهای تمام شده مختلط ( هزینة تلفن ) را نیز تغییر می دهد .
گفتار 4 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده بر اساس فعالیتهای مختلف :
1 ـ اقلام بهای تمام شدة تولید: عبارتست از سایرعوامل تولید(سربار)+ دستمزد مستقیم+موادمستقیم
2 ـ هزینة بازاریابی : هزینه هایی که صرف فروش کالا و خدمات شده است.
3 ـ هزینة اداری : هزینه هایی که صرف هدایت شرکت ، کنترل و گردش فعالیتها می شود .
4 ـ هزینة تأمین مالی : هزینه هایی که صرف تأمین مالی شرکت می شود کارمزد یا وام های دریافتی از بانکها .
گفتار 5 : طبقه بندی مفاهیم بهای تمام شده براساس زمان تبدیل آن به هزینه :
بخش 1 بهای تمام شدة محصول :
1 ـ معمولاً حسابداران صنعتی بهای تمام شدة محصول ( یک واحد ) ساخته شده را بوسیلة عمل معدل گیری یا تعیین نرخ متوسط پیدا می کنند به این معنی که جمع هزینه های ساخت کالا در یک دوره را به تعداد محصول ساخته شده در آن دوره تقسیم می کنند تا نرخ متوسط هر واحد بدست می آید بهای تمام شده واحد محصول را می توان براساس آحاد وارده در تولید یا براساس روش عوامل تولیدی محاسبه کرد . در این مبحث ما مواد مستقیم و دستمزد مستقیم و سربار را با هم جمع کرده و این 3 محصول به عنوان یک هزینه تلقی می شوند این هزینه را بهای تمام شدة کالای فروش رفته می خوانند .
2 ـ هزینه های دورة مالی : دسته ای از اقلام بهای تمام شده که رابطة مستقیم با تولید ندارد و از ابتدا در حکم موجودی شرکت نبوده و به عنوان یک دارائی ثبت نمی شود نمونة نوع اول اقلام بهای تمام شده غیر تولیدی حقوق کارکنان اداری مانند حسابداران یک شرکت است که از ابتدا به حساب هزینه منظور می شود و نمونة نوع دوم اقلام بهای تمام شده که مخارج سرمایه گذاری نیز نامیده می شود .
فصل سوم : بهای تمام شده در مؤسسات خدماتی :
گفتار 1 ـ اجزای بهای تمام شدة خدمات : مؤسسات خدماتی اگرچه در تولید خدمات خود با مواد اولیه مستقیماً سر و کار ندارند اما مشابهتهایی از
نظر صرف وقت و کار و نیروی انسانی و اقلام سربار بهای تمام شده تولید خدمات با مؤسسات تولید کالا دارند .
2 ـ محاسبة بهای تمام شدة خدمات و نقش آن در مدیریت :
در پاسخ به این سئوال که چگونه می توان از اقلام بهای تمام شده برای کنترل و برنامه ریزی استفاده کرد می توان 2 پیشنهاد را ارائه کرد : 1 ـ سرشکن کردن بهای تمام شده بین سفارشهای در دست اقدام
2 ـ یا تقسیم آن بین قسمتهای دپارتمانهای مختلف شرکت خدماتی . درهر حال می توان جمع اقلام بهای تمام شده خدمات مورد ارائه را در برابر درآمدهای حاصل از آن قرارداد و به نوعی سود ناویژه حاصل از ارائه خدمات دست یافت این سود ناویژه پس از کسر هزینه ها که مستقیماً قابل تخصیص به خدمت خاصی نیست سود ویژه فعالیتهای خدماتی را بدست می‌آورد .
نام دپارتمان/ مشاوره مدیریت حسابرسی طراحی سیستم های اطلاعاتی جمع
نام مشتری
آلفا 100 850 ـ 950
بتا 220 ـ 450 670
گاما ـ 1340 ـ 1340
زیگما 180 210 ـ 390
نتا ـ ـ 150 150
جمع 500 2400 600 3500
(1) کنترل دستمزد کار در جریان آلفا کنترل دستمزد دپارتمان مشاوره
000/400/7 ║ 000/000/7 000/900/1║ 000/400/║ 000/000/7 000/000/1 ║ 000/750/1
000/425/1║ 000/750 ║
کار در جریان بتا دپارتمان حسابرسی
000/340/1║ 000/480 ║ 000/400/8
000/005/1 ║ 000/600/3║
کار در جریان گاما کنترل سربار دپارتمان سیستم ها
000/680/2║ 000/000/6║000/250/5 000/200/1 ║ 000/100/2
000/010/2 ║ 000/900 ║
(2) کنترل سربار کار در جریان زیگما بهای تمام شدة خدمات
000/000/6 ║ 000/250/5 000/780 ║ 000/250/12║
000/585 ║
کار در جریان نتا درآمد خدمات
000/300 ║ ║ 000/500/17 (1)
000/225 ║ 1) درآمد خدمات = 000/500/17= 000/5 × 500/3
1ـمجموع هزینه دستمزد000/400/7 بوده که فقط000/000/7ریال آن به سفارشهای درجریان اختصاص دارد
2ـ مجموعه اقلام دیگر بهای تمام شده سربارکلاً دراین دوره 000/000/6 بوده که فقط 000/250/5 به کار در جریان اختصاص دارد .
فصل چهارم : بهای تمام شدة کالا در مؤسسات بازرگانی
گفتار 1 ـ نظام های بهای تمام شده در مؤسسات بازرگانی
اقلامی از بهای تمام شده که در مؤسسات بازرگانی در اثر تقابل با یکدیگر( بهای تمام شدة کالای فروش رفته ) را بدست می آورند و با قرار گرفتن رقم بهای تمام شده کالای فروش رفته در مقابل درآمد فروش سود ناویژه حاصل از فعالیتهای اصلی این مؤسسات بدست می آید . در جدول زیر نحوة محاسبة بهای تمام شدة کالای فروش رفته در شرکت بازرگانی الف ( برای یک دورة مالی معین ) نشان داده شده است.
بهای تمام شدة موجودی کالا در ابتدای دوره مالی 000/195 ریال
بهای تمام شدة خرید خالص طی دوره 000/1840
بهای تمام شدة کالای آماده برای فروش 000/2035
بهای تمام شده موجودی کالا در انتهای دوره مالی 000/370
بهای تمام شدة کالای فروش رفته 000/665/1
غالباً 2 نظام در مؤسسات بازرگانی به کار برده می شود .
1 ـ نظام دائمی نگهداری اطلاعات بهای تمام شدة موجودیها
2 ـ نظام ادواری نگهداری اطلاعات بهای تمام شده موجودیها
گفتار 2 ـ نظام دائمی : در نظام دائمی حسابی تحت عنوان دوموجودی کالا در دفتر کل بطور دائمی حساب ورود ، خروج و موجودی کالا را نگهداری می‌کند. به عبارت دیگر بهای تمام شده کالای وارده به انبار ( خریداری شده ) به این حساب بدهکار و خروج کالا از انبار ( از مجموعة موجودیها ) در بستانکار این حساب درج می شود و بنابراین ماندة این حساب همواره نشان دهندة موجودی کالاها است .طبعاً در این نظام ماندة حساب موجودی کالا در ابتدای یک دورة مالی بیانگر بهای تمام شده موجودی کالای آماده فروش در انبار شرکت در آخرین لحظه از دورة مالی قبل است . بهای تمام شدة هرگونه خرید کالا موجب افزایش این مانده و بهای تمام شدة کالای رفته موجب کاهش مانده موجودیها می گردد . حسن نظام دائمی نگهداری اطلاعات بهای تمام شدة موجودی این است که دائمی بهای تمام شده موجودی در اختیار تقسیم کنندگان از این اطلاعات و تصمیم گیرندگان است و عیب اصلی آن افزایش حجم عملیات دفترداری به صورت تعدد دفعات خرید وفروش کالا است . و این نظام درمؤسسات
خرده فروشی مقرون به صرفه نیست چون کالاها به دفعات مورد فروش قرار می گیرند .
گفتار 3 ـ نظام ادواری : در نظام ادواری برخلاف نظام دائمی رقم بهای تمام شدة موجودیها در طول یک دورة مالی دائماً دردست نیست و همانطور که از نامش پیداست در پایان هر دورة مالی معین می شود و در این نظام رقم موجودی کالا نشان دهندة بهای تمام شدة موجودی کالا درابتدای دورة مالی است. هرگونه افزایش موجودی طی یک دورة مالی نظام ادواری در حسابی به عنوان خرید کالا ثبت شده و ماندة این حساب در انتهای دوره نشان دهندة بهای تمام شده کالای خریداری شده است و هرگونه کاهش موجودی به دلیل فروش آنها نیز اثری به حساب موجودی کالا نمی گذارد .
گفتار 4 ـ محاسبة بهای تمام شده کالا :
در هریک از 2 نظام قبلی اطلاعات برای محاسبة بهای تمام شدة کالا تکنیکهای مخصوصی وجود دارد که عموماً بکار برده می شود مهمترین انواع روشهای مورد استفاده برای تعیین بهای تمام شده عبارتند از شناسایی ویژه: (ردیابی تک تک کالای وارد شده به انبار و خارج شدن از آن)، اولین صادره از اولین وارده (کالایی که اول وارد انبار می شود زودتر از بقیه کالاهای مشابه خود در جریان فروش قرار می گیرند و اولین صادره از آخرین وارده کالایی که دیرتر از بقیه کالاهای مشابه وارد انبار می شوند زودتر از بقیه خارج می شود) و بالاخره میانگین: ( که در هردو مورد بهای تمام شده موجودی کالا رامیانگین ازبهای تمام شدة کالاهای همسان در نظر می گیرند ) . لازم به ذکر است بهای تمام شده کالای وارد به انبار ( خریداری شده ) یک رقم واقعی و عینی و مساوی با مجموع منابع اقتصادی از دست رفته در ازای کسب کالایی معین است . بنابراین هزینة کل کالای خریداری شده نیز جزئی از بهای تمام شده محسوب می شود .
مثال : شرکت بازرگانی امیدوار به خرید وفروش یک نوع محصول ( برنج گیلانی ) اشتغال دارد در ماه خرداد 2000 کیلو برنج از قرار کیلویی 900 ریال خریداری کرده است و 1200 کیلو برنج به قیمت هرکیلو 1000 ریال فروخته است .هزینة حمل هر کیلو برنج خریداری شده 10 ریال بوده است در ابتدای خردادماه موجودی برنج این شرکت فقط 100 کیلو بود که بهای تمام شده آن کیلوئی 700 ریال بوده است بعلاوه 10 ریال هزینة حمل بود . با فرض اینکه هیچ گونه کالای دیگر در طول مردادماه خریداری نشده و یا فروخته نشده باشد شرکت از روش اولین صادره از اولین وارده برای محاسبة بهای تمام شده استفاده کند می توان ثبتهای لازم را در حسابهای شرکت نشان داد با توجه به اینکه جمع هزینه های اداری و بازاریابی (فروش) شرکت در این دورة زمانی 38000 ریال می باشد در زیر مقایسه های ثبتهای لازم در هردو نظام دائمی و ادواری نشان داده شده است .
ثبتهای لازم در نظام دائمی ثبتهای لازم در نظام ادواری
خرید کالا در خردادماه : خرید
(1) موجودی کالا 000/800/1 (1) خرید کالا 000/800/1
حسابهای پرداختی 000/800/1 حسابهای پرداختی 000/800/1
حمل کالای خریداری شده هزینة حمل :
(2) موجودی کالا 000/20 (2) هزینه حمل کالای خریداری شده : 000/20
بانک (صندوق) 000/20 بانک (وجه نقد) 000/20
فروش کالا : فروش کالا :
(3) حسابهای دریافتی 000/200/1 (3) حسابهای دریافتی 000/200/1
درآمد فروش 000/200/1 درآمد فروش 000/200/1
(4)بهای تمام شدة کالای فروش رفته(1) 000/072/1
موجودی کالا 000/072/1 بهای تمام شدة کالای فروش رفته :
وقوع هزینه های اداری فروش : موجودی اول دوره+خریدطی دوره-موجودی آخردوره
(5) هزینه های اداری فروش 38000 000/891/1=000/71+(000/20+000/800/1)- ً ً ً (2)
حسابهای پرداختی(یاوجه نقد) 38000 وقوع هزینه های اداری فروش=000/072/1=000/819-
(1)000/71=710×ازحمل موجودی اول دوره 100واحد (4) هزینه اداری فروش 38000
{ 000/072/1 =1200 حسابهای پرداختی 38000
000/001/1=910×از حمل خرید طی دوره 1100واحد واحد کالای
فروخته شده
(2) 900=1200-2000+100= موجودی آخر دوره
000/819=910× 900= بهای تمام شدة موجودی آخر دوره
صورت حساب این شرکت برای خردادماه را می توان به شکل زیر نشان داد توجه کنید که بهای تمام شدة کالای فروش رفته در هردو نظام ادواری و دائمی یکسان و معادل 000/072/1ریال است و در زیر صورت سود و زیان این شرکت و بهای تمام شده کالای فروش رفته نشان داده شده است :
شرکت امیدوار
صورت سود و زیان خردادماه xx13
درآمد فروش 000/200/1 ریال
بهای تمام شده کالای فروش رفته 000/072/1
سود ناویژه 000/128
هزینه های اداری فروش 000/38
صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته
برای خردادماه xx 13
بهای تمام شده موجودی کالای ابتدای دوره : 000/71
بهای تمام شده کالای خریداری شده
خرید : 000/800/1
هزینة حمل کالای خریداری شده : 000/20
تحقیق در مورد حسابداری صنعتی
