تاریخ مختصر زندگانی و خدمات محمدولیخان خلعتبری سپهسالار تنکابنی همراه با یادداشت‌های شخصی او
محمدولی خان خلعتبری معروف به سپهدار تنکابنی در حدود سال 1225 ش در یکی از روستاهای اطراف تنکابن به دنیا آمد و پس از فراگیری دروس ابتدایی، وارد کارهای نظامی گردید. وی مراحل ترقی را به سرعت پیمود و در زمان مظفرالدین شاه، با تقدیم پیشکشی قابل ملاحظهای وزیر گمرک شد. محمدولی خان در طی سالیان متمادی پستهای متعددی از قبیل حکمرانی گیلان، اردبیل و مشکین شهر را به عهده گرفت و از طرف مظفرالدین شاه، لقب سپهدار اعظم را دریافت کرد. وی همچنین مدتی حاکم تهران بود و بر آزادیخواهان خشونت زیادی روا داشت. سپهدار هنگام مشروطه از رجال مستبد و خودکامه به شمار میرفت و با آزادی و مشروطیت دشمنی داشت به طوری که با شنیدن نام مشروطه، حالش دگرگون میشد. وی که برای سرکوبی شورش آذربایجان راهی این خطه شده بود، وقتی که نتواسنت کاری از پیش ببرد، راهی گیلان گردید و انجمن عدالت را تشکیل داد. سپهدار در حالی که در ابتدا از طرفداران محمدعلی شاه بود، پس از چندی قصد فتح تهران نمود و پس از فتح پایتخت و خلع پادشاه، شخص اول ایران شد. وی پس از مدتی صدراعظم احمد شاه گردید و هم‌زمان وزارت جنگ و داخله را بر عهده داشت. سپهدار پس از سه بار نخستوزیری و در حالی که لقب سپهسالار اعظم را هم یدک میکشید، مدتی والی آذربایجان بود تا اینکه در کودتای اسفند 1299 ش در زمره توقیف‌شدگان قرار گرفت و مدتی را در زندان گذراند. وی در سالهای آخر عمر به عنوان یک رَجُل برجسته در مراسمها حضور مییافت تا اینکه بابت مالیات املاک وسیع خود، مبالغ هنگفتی بدهکار شد. سپهدار که هرگز سختی ندیده و عمری زیر بار این حرفها نرفته و کسی از او مطالبه مالیات نکرده بود، چون عرصه را بر خود تنگ دید در 27 تیر 1305 ش در هشتاد سالگی با اسلحه کمریاش خودکشی کرد و در امامزاده صالح تجریش به خاک سپرده شد. وی مردی بسیار متهوّر، تندخو، فاقد نظم و ترتیب، متعدی، مستبد، خودرای، جاه‌طلب، لجوج و کینهتوز و حریص در جمع‌آوری اموال به خصوص املاک بوده است. سپهسالار بزرگترین ملاک زمان خود بود و بیش از هزار نفر نوکر و سوار و خدمه داشت که همه از او تأمین میشدند.
تاریخ مختصر زندگانی و خدمات محمدولیخان خلعتبری سپهسالار تنکابنی همراه با یادداشت‌های شخصی او
