مشخصات این فایل
عنوان: جنبش تنباکو
فرمت فایل : word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 37
این مقاله درمورد جنبش تنباکو می باشد.
خلاصه آنچه در مقاله جنبش تنباکو می خوانید :
آثار نتایج نهضت تنباکو:
1- افزایش قدرت و نفوذ علما:
شاه و درباریان که به نفوذ کلام علما بیش از پیش آگاهی می‌یابند سعی می کنند ارتباط بیشتر و نزدیکتر با علما داشته باشند. از همین رو پس از اعلام حلیت استعمال توتون و تنباکو، ناصرالدین شاه با شتاب هر چه تمام تر عده‌ای از علما را به حضور پذیرفت و پس از دلجویی و تعریف از آنها می گوید: «حقیقت ما قدر علما را نمی دانستیم، عملاء در واقع دولتخواه ما بودند و بطورهای دیگر حالی ما کرده بودند. واقعاً از این اقدام اهتمام علماء نه همین تنها بنیان دولت ایران محکم و استوار شد بلکه خصوصاً دولت قاجاریه نیز پاینده برقرار گردید.
به مرحوم شیخ فضل‌الله و عده‌ای دیگر گفته بود:
«سابق بر این رسم بودکه علماء در کارهای بزرگ مملکت طرف مشورت دولت بوده‌اند این رسم از میان رفته خوب وضعی نشده از این به بعد باید کارهای عمده دولت به مشورت و صوابدید علماء تمام بشود، امتیاز دیگر به خارج نخواهیم داد.»
پس از لغو امتیاز نامه تشکر آمیزی از جانب میرزای شیرازی برای شاه فرستاده می شود که در جواب آن نامه شاه نیز نامه‌ای به سامرا ارسال می‌کند که مراتب سپاس و تشکر خود را به میرزا اعلام کرده و خود را حامی مسلمین شمرده از ایشان تجلیل شایسته‌ای به جای می‌آورد. البته این فزونی قدرت نفوذ فقط اختصاص به دربار ایران و ایرانیان نداشت بلکه در خارج نیز این نفوذ کاملاً مشهود بود. واقعة تحریم تنباکو مدتها در ممالک خارجی نقل هر محفلی بود و روزنامه‌ها و مجلات تا چندی دربارة این موضوع قلم فرسایی می‌کردند و تمام دول به نمایندگان و مأمورین خود در تهران و بغداد دستور دادند شرح حال میرزای شیرازی را به طور مفصل تحقیق و گزارش دهند تا بدانند این شخصیت کیست. امپراطور روس برای آنکه نظر میرزای شیرازی را به خود جلب کند نامه‌ای در نهایت ادب، همانطور که برای پاپ می‌نویسند، به مرحوم میرزای شیرازی می‌نویسند و از اقدام او در موضوع تحریم تنباکو سپاسگذاری می‌کند و ضمناً می‌گوید: «من اوامر شما را در ممالک روسیه نیست به مسلمانان اجرا می‌کنم و حاضرم برای پیشرفت مقاصد شما در مملکت ایرن هر اقدامی بکنم.»
انگلیسی‌ها نیز نامه ای را به همین مضمنون از طرف پادشاه انگلستان به آن مرحوم فرستادند و به توسط کنسول خود پیغام دادند که انتظار جواب ندارند و فقط ممنون می‌شوند که میرزای شیرازی دریافت نامه را قبول کند.
2- بیداری ایرانیان (بالا رفتن اعتماد به نفس ایرانیان):
تا قبل از این نهضت با توجه به اینکه رژیم استبدادی فرصت ابراز عقیده به مردم نمی‌داد و هر نوع اظهار نظر و حرکت مخالف را سریعاً سرکوب می‌کرد مردم هنوز پی به قدرت عظیم خود نبرده بودند و همواره از آن بی اطلاع بودند و هیچگاه فکر نمی‌کردند که بتوانند در مقابل غول استبداد ایستادگی کنند و در مقابل آن به پیروزی‌هایی برسند لذا در مقابل هر نوع خواست ظالمانه رژیم سر تسلیم فرو می آورند و آن را می‌پذیرفتند.
در نهضت تنباکو علیرغم مقاومت شدید در بار در مقابل خواست مردم بالاخره پس از مدتی رژیم سر تسلیم فرود آورده، شرط مردم را جهت اتمام شورش و طغیان بر علیه دربار را می‌پذیرد. در این زمان مردم احساس می‌کنند که امکان ایستادگی در مقابل رژیم در آنها وجود دارد و در صورتی که از خود مقاومت نشان دهند به خواسته‌های آنها ترتیب اثر داده خواهد شد.
ناظم الاسلام کرمانی هم به هنگام نتیجه‌گیری، ره آورد این مبارزه را همین بیداری می داند. « . . . . ملت ایران به خود آمد و اندکی رو به بیداری کرده ، چه از این ارتفاع امتیاز رژی ملت ایران دانست که می‌شود در مقابل سلطنت ایستاد و حقوق خود را مطالبه کرد.»
این آگاهی خمیرمایه‌ای می شود طغیان ساز و قیام پرور که انقلاب های آیندة ملت را تسریع می‌کند دکتر «ملک زاده» از این تأثیر اینچنین یاد می‌کند:
«این نهضت عمومی که صرفاً جنبة مذهبی داشت در تحولاتی که سپس در ایران روی داد و به انقلاب مشروطیت منتهی شد، تأثیر بسزایی داشت».
3- عقب نشینی استعمار:
این شکست رژی برای استعمارگران بسیار گران بود و ضربه های مهلکی بر ایشان وارد کرد. ادوارد براون در این باره می‌نویسد:
«امتیاز تنباکو پایان یافت ولی عوارض آن باقی ماند و از این عواقب لطمة بزرگی به حیثیت دولت انگلیس وارد آمد . . . حیثیت انگلیسیان که دستخوش تضییع سنگین از شکست احمقانه و خنده‌آور امتیاز تنباکو گردید، طبیعی و غیر قابل احتراز بود، این امتیاز، محکوم به بدترین عقوبتها شد.» پس از لغو این امتیاز نامه، مدافعان سر سخت دولت و کمپانی فریاد کردند که:
لغو قرا رداد ژری . . . به حیثیت سیاسی و اقتصادی ایران لطمه بزرگی زد و انعکاس آن غوفا در پایتختهای کشورهای اروپایی اعتماد سرمایه‌دارانی را که در ایران سرمایه‌گذاری کرده یا می‌خواستند سرمایه‌گذاری کنند، سلب نمود و نقشه‌هائی را که شاه و اتابک برای جلب سرمایه‌های خارجی و ایجاد صنایع جدید، تنظیم کرده بودند دچار وقفه نمود و ایران را سالها عقب انداخت.
همچنین لغو امتیاز تنباکو در شکست دیگر امتیازات خارجیان نیز موثر افتاد و حتی مقام و موقعیت بعضی از اروپائیان را در ایران متزلزل گردانید از جمله رئیس کل گمرک که یک نفر ارمنی استانبولی و رئیس پلیس که اصلاً اتریشی بودند، نسبت به مقام خود نگران شدند.
4- یک پیامد سوء اقتصادی: (دریافت وام: اولین فرض)
همچنین از دیگر پیامدهای لغو قرار داد تالبوت، دریافت وام بود که در آن شرایط در اوضاع اقتصادی ایران تأثیر منفی گذارد، از این جهت به لغو امتیاز نامه ، این پیامد سوء اقتصادی را نیز به همواره داشت، شاه از دردسر این قرض که مجبورش کرده بود غرامت شرکت رژی را بپردزد آزرده خاطر بود. و این امر شروع قرض گیری از خارجه بود، همچنین واگذاری عایدات گمرکات جذب، آن که رکود اقتصادی و شش سال آخر سطنت ناصرالدین شاه گردید. همچنین لغو امتیاز تنباکو ماهیت وطن فروشی و منفعت طلبی بسیاری از صاحب منصبان حکومت ناصری حتی خود شاه و صدر اعظم او را آشکار ساخت که چگونه در مقابل دریافت اندکی رشوه منافع هنگفتی از ملت را به بیگانگان تقدیم می‌کردند. و پس از این شکست موقعیت امین السلطان – صدراعظم طرفدار انگلستان بشدت ضعیف و ناچار برای تقویت آن به روسیه گرایش بیشتری یافت و آن چنان تسلیم خواسته‌های روسیه گشت که مردم گمان می بردند وی می خواهد ایران را به روسیه بفروشد و یا درصد فروخته آن است.
البته یکی از پیامدها نیز مرگ ناصرالدین شاه توسط میرزا رضا کرمانی بود که در زمان شورش دستگیر شده بود و بعد از آزادیش تصمیم به قتل ناصرالدین شاه گرفته و سپس از چندی هدف خود را علی ساخت.
بخشی از فهرست مطالب مقاله جنبش تنباکو
- مقدمه
2- واگذاری امتیاز
3- مفاد امتیاز
4- مخالفین با قرارداد تالبوت
5- کارگزاران کمپانی در شهرهای مختلف:
فارس
تبریز
اصفهان
مشهد
تهران
6- آیت الله میرزای شیرازی و حکم تحریم
7- واکنش دولت در برابر حکم تحریم
8- آثار و نتایج نهضت تنباکو:
- افزایش قدرت علما
- بالا رفتن اعتماد به نفس مردم (بیداری ایرانیان و زمینه‌ای برای
انقلاب مشروطه)
- عقب نشینی استعمار
- پیامد سوء اقتصادی
- بی اعتباری امین السلطان و مرگ ناصرالدین شاه
9- جمع بندی
دانلود مقاله جنبش تنباکو