آثار عجم یا شیراز نامه اثر فرصت‌الدوله شیرازی، کتابی است در زمینه‌های تاریخ، جغرافیا، آثار باستانی که توضیحاتی راجع به زندگینامه شخصیت‌ها و شاعران منطقه فارس را هم شامل می‌شود. گرچه بیشتر مطالب این کتاب راجع به منطقه فارس است ولی مطالبی راجع به مناطق دیگر ایران و جهان نیز در کتاب آمده است. اولین بار آثار عجم در سال ۱۳۱۴ هجری قمری در بمبئی چاپ شد.[۱][۲] در سال ۱۳۷۹ هـ.ش نسخهٔ معتبری از این کتاب، با تصحیح و تحشیهٔ منصور رستگار فسایی از سوی انتشارات امیرکبیر چاپ و منتشر شده‌است.
این کتاب که کتابی بسیار گرانسنگ و بی نظیر در زمینه اطلاعات آثار و مکانهای تاریخی و باستانی مناطق ایران بویژه شیراز (همراه با نقشه و تصاویر و کروکی های قدیمی) بوده شامل موارد زیر می باشد:
1- تاریخ شاهان و بزرگانش، احوال شعرا، عرفا و هنرمندان فارس و بعضی عقاید آنها
2- اطلاعاتی تاریخی، جغرافیائی و باستانشناسی در مورد مناطق دیگر ایران و مجاورین آن
3- مختصری از تاریخ اسلام و یاران پیامبر، حکما قبل از اسلام، عرفا متقدم و موخر، احوال علما و دانشمندان و شعرای عرب
4- موضوعات علمی در مورد حکمت، ریاضیات، معانی و بیان...
5- گزیده ای از اشعار شعرای عرب و فارس
6- بعضی از اشعار مولف کتاب
7- شرح آثار باستانی سرزمین هائی مانند مصر، بابل و غیره
8- سفرنامه نویسنده (فرصت الدوله در سفری که از شیراز، از طریق بوشهر به بغداد رفت، شرح مفصلی از آنرا با تمام مشاهدات خود ذکر و توصیفی از طاق کسری، آثار باستانی کرمانشاهان، طاق بستان و بیستون و آثار تاریخی سایر نقاط، داده است.
9- اوضاع شیراز در همان زمان، توصیف بناها، بقعه ها، قلعه ها - آتشکده ها باغات، مساجد و ... شیراز و ذکر احوال حکما، اطبا، خوش نویسان و شعرای آن شهر
10- فهرستی از حاکمان شیراز (از زمان محمدبن یوسف ثقفی 74 ق تا رکن الدوله محمدتقی میرزا پسر محمد شاه قاجار 1313 ق) حکومت فرمانروایانی چون عبدالملک بن مروان اموی تا مظفرالدین شاه قاجار را، در بردارد. این بخش کتاب در واقع مهم ترین بخش «آثار عجم» است.
چگونگی تالیف کتاب:
تالیف «آثار عجم» در دو زمان بوده است. ابتدا، فرصت شیرازی بر اساس طرح و سفارش یکی از مقامات انگلیسی، تالیف آن را شروع و تصاویر آثار باستانی و تاریخی را رسم کرد و توسط یکی از پارسیان زرتشتی برای مقام انگلیسی فرستاد، ولی آن شخص در بین سفر فوت کرد و این کار ناتمام ماند. سال 1310 بعد از چند سال وقفه، نظام السلطنه مافی، حاکم فارس، از وی خواست تا این اثر خود را از نو تدوین کند لذا این بار مولف کتابش را مفصل تر نوشت و نام «آثار عجم» بر آن گذاشت و در فاصله سالهای 1310 تا 1313 هـ ق، در شیراز تمام شد.
این کتاب دیگر تجدید چاپ نگردیده فقط از اصل این کتاب دو عدد چاپ سنگی به یادگار مانده است که یکی در موزه و یکی نیز در نزد ماست.
کتاب ارشمند و کمیاب و نفیس آثار عجم جلد5
