اختصاصی از
سورنا فایل دانلود مقاله بررسی آثار باستانی استان زنجان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
بررسی آثار باستانی استان زنجان
هنگام سفر و تعطیلات که می شود همه از هم می پرسند ؛ حالا با این روزهای اندک باقیمانده برای تعطیلات کجا برویم. جایی میان این سرزمین پهناور و فراخ، با آسمان نیلگون و دشت های رها، جایی نزدیک. نزدیک اما تازه و این مکان چرا زنجان نباشد. استان زنجام با همه جذابیت هایش به طور معمول کمتر در فهرست انتخاب های گردشگری قرار دارد. بعد از برگزاری اولین جشنواره آش ایرانی بود که آرام آرام پای شرکت های گردشگری و تورهای یک روزه برای تماشای زنجان و گنبد سلطانیه و دشت های پیرامون آن و رختشویخانه و خوردن بستنی های محلی منطقه و کباب و خرید چاقو و باقلوای زنجان و چاروق و ملیله دوزی باز شد و صنایع دستی این استان دست به دست گردشگران چرخید و چرخید و چرخید.
شاید بتوان اندکی ابراز خوشحالی کرد که در میان بازار پرطمطراق شهر زنجان که هم در آن زیتون منطقه یافت می شود و هم برنج کاشته شده در همان حوالی، می توان سوغاتی خرید که نام کشور محترم چین روی آن درج نشده باشد. اگر زنجان را ندیده اید روزهای پیش رو را از دست ندهید. زنجان دیدندی است. محض اطلاعتان، براساس داده های ایستگاه هواشناسی استان زنجان میانگین روزهای یخبندان در این استان 115 روز در سال است. به خاطر وزش بادهای سرمه (مه) فصل های بهار و تابستان بهترین زمان سفر و گذراندن اوقات فراغت در این دیار است. بروید ببینید تا باور کنید که سرسبزی و زیبایی طبیعت استان زنجان در این دو فصل وصف ناپذیر است. تاریخ بنای شهر زنجان را هم زمان با سلطنت اردشیر بابکان دانسته اند و در همان زمان آن را شهین یعنی منسوب به شاه می نامیده اند. گفته می شود به مرور به زنگان و سپس به زنجان تبدیل شده است. امروزه یکی از مهم ترین منابع جذب جهانگرد استفاده از آب های گرم است. استان زنجان همچون بسیاری از استان های شمالی کشور دارای چشمه های آب گرم و معدنی است. چشمه معدنی وننق زنجان، چشمه آب گرم روستای آرکوین، روستای ابدال و گرماب نیز از این جمله اند. اما اگر اهل تاریخ و میراث فرهنگی و سیاحت در معماری هستید، تماشای عمارت ذوالفقاری در مرکز بافت قدیمی شهر زنجان را از دست ندهید. در حال حاضر قسمتی از این محوطه از بین رفته و تنها قسمت بیرونی آن باقی مانده است.
یکی دیگر از آثار تاریخی استان زنجان مجموعه تاریخی بازار زنجان است که از نظر غنای اقتصادی و فرهنگی و مذهبی یکی از جالب ترین مجموعه های تاریخی و تجاری ایران به شمار می رود. بازار زنجام در قالب بافت قدیمی شهر و در راستای راه های ورودی آن قرار گرفته است. به نظر می رسد بازار زنجان حدود سال 1205 هجری قمری در دوره حکومت آقامحمدخان قاجار ساخته و در زمان فتحعلی شاه کامل شده باشد. اما در کنار شهرت گنبد سلطانیه که توصیف آن به بیش از یک کتاب نیاز دارد، تماشای غار کتله خور را از دست ندهید. این غار در 140 کیلومتری جنوب غربی زنجان و در جنوب روستای بزرگ گرماب قرار دارد. زیبایی این غار بیشتر به علت بافت های کلسیتی از جمله استالاکیت ها و استالاگمیت ها است. بلورهای زیبا چشم انداز زیبایی برای بینندگان ایجاد کرده است. در انتهای یکی از دالان ها در طبقه اول دهلیز بزرگی قرار دارد که اسکلت حیوان چارپایی تبدیل به کلسیت شده است. و اما از گنبد سلطانیه در همین حد بدانید که این گنبد شکوه و بزرگی کلیسای جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و ایا صوفیه ترکیه را تداعی می کند. این بنا سومین بنای بزرگ در جهان و نخستین بنای بزرگ تاریخی در ایران است. در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه سر راه این گنبد آثار معروف بقعه چپلی اوغلی قرار دارد. یکی دیگر از ده ها نقاط دیدنی این استان مجموعه غارهای داش کسن است. سه غار که دارای کنده کاری های بسیار زیبایی هستند. از جمله آنها می توان به تصویر دو اژدها اشاره کرد که در مقابل هم به صورت قرینه حک شده اند. براساس فرضیه پی در یک دوره این غارها به عنوان نیایشگاه آیین مهرپرستی مورد استفاده بوده و در دوره دیگری که به دوره فرمانروایی ایلخانان بر می گردد با اندکی تغییرات به آرامگاه تبدیل شده است. زنجان دیدنی های بسیاری دارد. از سفر به این استان پشمیان نخواهید شد. تعطیلات خوش بگذرد.
زنجان مهد تمدن :
میراث فرهنگی هر کشوری نماد هویت ملی و نشان دهنده گذشته آن است که نگهداری از آنها محدود به شعار و حرف نیست، اما متأسفانه بنیادهای آثار تاریخی استان زنجان همچنان بر پایه شعار و حرف حرکت می کند.
استان زنجان امروز در گستره جغرافیایی خود آثار بی بدیل و کهنی از میراث تاریخی و باستانی دارد که در صورت برنامه ریزی مدون، این میراث می تواند به عنوان یک صنعت بزرگ در جذب گردشگر موفق باشد.
اما آثار تاریخی این استان امروزه شاهد بی مهری هایی است. توجه نکردن به میراث کهن استان زنجان که از گذشته در استان مرسوم بوده، در سال های اخیر به اوج خود رسیده است، به نحوی که صنعت گردشگری به عقب برگشته و در جایگاه متزلزل خود، تاریخ کهن و آثار تاریخی را هم دچار بحران کرده است.
باید این واقعیت را قبول کنیم که دیگر با کارهای کلیشه ای و شعاردادن نمی توان گردشگر جذب کرد، بلکه توسعه صنعت گردشگری تنها نیازمند کار علمی و عملی است.
استان زنجان با چند هزار سال قدمت و دارا بودن یادگاریهای از تمدن های مهم بشری، تفرجگاه ها، آثار باستانی و مکان های جذاب گردشگری مورد توجه جهانیان به ویژه افراد علاقه مند به سیاحت و گردشگری قرار داشته و دارد.
زنجان از مهمترین مکان های باستانی ایران است که جایگاه و مهد تمدن بشر بوده و شکوه و اقتدارش از دوران های گذشته برای مردم شناخته شده است.
به طور اجمال می توان گفت استان زنجان به علت شرایط خاص جغرافیایی در روند تاریخ، بهترین تمدن های فرهنگ بشری را شاهد بوده و آثار مکشوفه دوران ماقبل تاریخ، قبل و پس از اسلام، پندارها، باورها، آداب و رسوم، اعتقادات قلبی مردم، وجود چهره های علمی و فرهنگی در فرهنگ مکتوب منطقه، نشانگر گوشه هایی از غنای فرهنگی این استان است.
هم اکنون ده ها اثر تاریخی ارزشمند از جمله کاروانسرای سنگی، مساجد جامع، مجموعه بازار، مسجد جامع «سید» زنجان، غار کتله خور، گرمابه حاج داداش، بقعه ملاحسین کاشی، بقعه امامزاده حضرت سید ابراهیم (ع) زنجان، معبد صخره ای داش کسن و مسجد جامع قروه شناسایی شده اند که نیازمند مدیران توانمند برای معرفی هستند.
گنبد سلطانیه زنجان، گنبدی عظیم و استوار و بزرگترین بنای خشتی جهان بیش از 30 سال است که در میان داربست های فلزی گرفتار است.
مسئوولان استانی قول داده بودند امسال همزمان با هفته دولت داربست ها را جمع آوری کنند، ولی این وعده عملی نشد.
غار کتله هم یکی دیگر از جاذبه های بی بدیل استان زنجان است که علیرغم مناظر بی نظیر، به دلیل نورپردازی ضعیف فاقد جاذبه لازم است. نبود راهنما برای راهنمایی گردشگران هم جای تأمل دارد، زیرا برای غار بزرگی همچون کتله خور فقط دو نفر راهنما وجود دارد و گردشگران همواره برای لذت بردن و آشنایی با این غار عظیم گرفتار مشکل هستند.
گرچه استاندار زنجان همواره بر تقویت زیر ساخت های گردشگری در استان تأکید دارد، ولی متأسفانه دیدگاه های استاندار هیچگاه در خصوص گردشگری استان اجرایی نشده است.
فرهنگ فرخی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان تعداد آثار تاریخی ثبت شده استان در فهرست آثار ملی ایران را 418 اثر عنوان و تأکید می کند که روند ثبت آثار تاریخی در آینده توسعه خواهد یافت. بهتر است در زمینه میراث فرهنگی در کنار آمار و تعداد ثبت آنها، به حفظ و نگهداری آنها هم بیندیشیم. نبود برنامه ریزی صحیح و معرفی نکردن آثار تاریخی استان موجب شده است تا زنجان به رغم همه پتانسیل هایی که در بخش گردشگری دارد، کمترین میزان گردشگر را داشته باشد.
در استان زنجان رشته های مختلف صنایع دستی رواج دارد که می توان به گلیم بافی، گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان، چاروق دوزی، رنگرزی، سفالگری، ملیله کاری شامل سینی، سرویس بشقاب کاسه، ساخت انواع چاقو و قندشکن، جاجیم بافی نواری، کیسه بافی حمامی، نواری و حکاکی روی مس اشاره کرد. متأسفانه به دلیل تبلیغات نامناسب و رعایت نکردن اصول بسته بندی، در حال حاضر صنایع دستی استان زنجان به بدترین شکل ممکن در کشور توزیع می شود.
اوضاع جغرافیایی استان :
استان زنجان منطبق است با موقعیت ریاضی 47 درجه و 10 دقیقه تا 49 درجه و 28 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و 35 درجه و 35 دقیقه تا 37 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی از استوا منطبق و وسعتی بالغ بر 22164 کیلومتر مربع وسعت است.
استان زنجان از قسمت شمال با شهرستان رودبار از استان گیلان، از شمال شرقی و شرق به استان قزوین، از جنوب به بخش کبوتر آهنگ استان همدان، از جنوب غربی به شهرستان بیجار از استان کردستان، از مغرب به شهرستان تکاب از استان آذربایجان غربی و از شمال غربی با شهرستان میانه از استان آذربایجان شرقی و شهرستان خلخال از استان اردبیل محدود است.
از نظر اوضاع توپوگرافی شامل 2 قسمت کوهستانی و جلگه ای بوده وقسمت کوهستانی موسوم به رشته کوههای زنجان شمالی است که خود قسمتی از سلسله جبال البرز مرکزی و غربی را تشکیل داده و قلل مرتفع بخش طارم را در خود جای داده است.
رشته کوههای زنجان جنوبی، بخشهای خدابنده، سلطانیه، انگوران را دربر گرفته و این کوهها در زمره سلسله جبال منفرد مرکزی طبقه بندی شده اند.
حدوداً در قرن هفتم قبل از میلاد که سیستم حکومتی تحت عنوان پادشاهی ماد بنیانگذاری گردیده نیمه غربی استان زنجان از حدود ابهر در حوزه استحفاظی ماد آتروپاتن قرار گرفته و نیمه شرقی آن در حوزه استحفاظی ماد سفلی بوده است.
بهر تقدیر مدارک باستانشناسی و متون تاریخی حاکی از رونق حیات در این منطقه جغرافیایی در سرتاسر دوران اسلامی بوده و از نظر سیستم اقتصادی و مظاهر فرهنگی و هنری در حد شکوفائی به حیات خود ادامه داده است، از آثار این حیات که قابل رؤیت است مساجد جامع ابهر، قروه، سجاس، قلابر، بقاع معروف : پیر تاکستان (قرن ششم هجری)، پیر احمد ابهر (قرن هشتم هجری)، آرامگاه شیخ براق و مولانا حسن کاشی در سلطانیه (قرن هشتم هجری) و کاروانسراهای نیک پی (قرن 11 هجری)، سرچم (قرن هشتم هجری) و زیاده از 40 سایت تاریخی معتبر شناسایی شده را می توان دلیل قاطعی بر این مدعا دانست.
پس از انقراض حکومت ایلخانی این منطقه در اواخر نیمه دوم قرن هفتم هجری قمری دچار فتنه خانمانسوز تیمور لنگ شده و تقریباً از قید حیات ساقط گردیده است. شدت تخریب و فقر در این دوره به حدی است که ادامه حیات تنها بر روی بعضی از محوطه های تاریخی به طور جزئی دیده می شود. در این دوره شهرهای ابهر، سلطانیه و زنجان به طور کلی تخریب و از حیز انتفاع ساقط شده است.
آرامگاه میرزا ابوالقاسم – شهر زنجان :
در منتهی الیه سمت غربی شهر قدیمی زنجان، آرامگاه موسوم به مقبره میرزا قرار گرفته است. این همان آرامگاهی است که ادوارد براون آن را ذکر می نماید. صاحب آرامگاه میرزا ابوالقاسم مجتهد است. ایشان یکی از روحانیون طراز اول عصر ناصری در شهر زنجان و در قلع و قمع عوامل ملا محمد علی باب مؤثر بوده است.
در این آرامگاه حداقل دو شخصیت مذهبی مدفون است. نخست آیت الله محمد کاظم، پدر میرزا و سپس در سال 1292 هجری قمری میرزا ابوالقاسم مجتهد پسر ایشان از دارفانی به منزل باقی شتافته و در این محل دفن شده است.
آرامگاه سلطان ابوسعید خان بهادر (داش کسن) روستای ویر – سلطانیه :
آرامگاه داش کسن در 10 کیلومتری سمت جنوبشرقی سلطانیه و در نزدیکی روستای ویر قرار دارد. پلان این آرامگاه استثنائی و محوطه ای مستطیل شکل به طول 400 متر و عرض آن از شمال به جنوب کاسته شده و حدوداً از 300 متر تا 50 متر در نوسان می باشد.
در داخل این محوطه و در سمت جنوبی آن با برداشته شدن سنگهای محل و در دل کوه سه غار نسبتاً عمیق کنده شده یک غار در سمت جنوبی دیواره، و دو غار در اضلاع شرقی و غربی وجود دارد. در حدفاصل این سه غار حجاریهای زیبایی دیده می شود از جمله این تصاویر نقش دو اژدها در طرفین ایوان، قرینه هم و در مقابل یکدیگر حجاری و حکاکی شده و طول هر کدام از آنها 5/3 متر قابل اندازه گیری می باشد. در طرفین این نقش محرابه های زیبایی منقوش به نقوش و طرحهای اسلیمی، گل و بوته و مقرنسهای سنگی، حجاری شده اند.
آرامگاه ارغون خان و بلغان خاتون بزرگ – خدابنده :
آرامگاه ارغون بن آباقاآن در حد فاصل شهرک سجاس و شهر قیدار در نزدیکی روستای ارغین واقع شده. محل آرامگاه محوطه تاریخی نسبتاً وسیعی است که در دامنۀ تپه ماهورهای که به کوه قیدار منتهی می گردد قرار دارد. طول محوطه در جهت شرقی – غربی 500 متر و در قسمت شمالی – جنوبی 600 متر قابل اندازه گیری است در ظاهر محوطه هیچگونه اندام معماری مشاهده نمی گردد اما با مطالعه توده های متراکم نخاله های ساختمانی می توان تصوراتی را در ذهن پدید آورده و نسبت به بازسازی ذهنی آن اقدام نمود. در این محل چشمه ای به نام «ارغین بلاغی» یا چشمه ارغون وجود دارد که این چشمه آب تأسیسات و عوامل مستقر در این محوطه را تأمین می نموده است. به استناد متون تاریخی، ارغون در سال 690 هجری قمری فوت نموده و در حوالی سجاس مدفون شده است. با عنایت به اسم این محل و حفاریهای که در این محل انجام گرفته و نخستین بار آن در دوران فتحعلیشاه قاجار بوده و دومین بار توسط جهانشاه خان امیر افشار یکی از حاکمان منطقه در دوران قاجار انجام گرفته است.
آرامگاه پیرسقا – روستای پیرسقا :
روستای پیرسقا و به قولی پیرزاغه در 30 کیلومتری سمت غربی شهر ابهر قرار دارد. در داخل آن بنای تاریخی موسوم به امام زاده پیرسقا واقع شده است. محل آرامگاه قبرستان تاریخی وسیعی بوده که امروزه قسمتی از آن تسطیح و به زمین ورزش تبدیل شده است.
مرقد فاقد سنگ قبر و شجره نامه می باشد. اما آنچه که از اسم وی استنباط می گردد احتمال قریب به یقین ایشان یکی از قطب های صوفیه و در زمره عرفا بوده است، بنابراین کلمه پیر یکی از عناوین صوفیه می تواند باشد.
آرامگاه شیخ براق بابا :
در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه بر سر راه سلطانیه – خدابنده آثار معروف به آرامگاه چلبی اوغلی قرار گرفته و اسم دیگر این مجموعه به بیان محلّی کچه بورک می باشد. باستان شناسان و محققان این مجموعه را به سلطان چلبی منسوب نموده و تاریخ احداث بنا را سال 728 هجری بیان نموده اند. در حالی که این آرامگاه در حدفاصل سالهای 706 و 707 هجری قمری ساخته شده و متعلق به شیخ براق بابا می باشد. این شیخ از جمله بزرگان صوفیه مولویه و یکی از خاصان دربار سلطان محمد خدابنده بوده و مریدان و خلفایی همچون حیران امیرجی داشته است.
آرامگاه مولانا حسن کاشی – سلطانیه :
در فاصله 5/2 کیلومتری سمت جنوبی شهر سلطانیه مقبرۀ زیبای مولانا حسن بن محمود کاشانی آملی معروف به «حسن کاشی» متخلص به کاشی از شاعران نامی دربار سلطان محمد اولجایتو ایلخان مغول در قرن هشتم هجری قرار دارد.
آرامگاه عبدالخیر – روستای قروه :
روستای قروه در 20 کیلومتری سمت شرقی شهر ابهر واقع و یکی از آبادیهای مهم شهرستان ابهر است، این روستا به جهت داشتن معماری خاص موسوم به صخره ای و وجود مسجد جامع قروه متعلق به قرون چهارم و پنجم هجری قمری، نام این منطقه را شهره خاص و عام نموده است. در فاصله 5/1 کیلومتری سمت غربی این روستا بنای تاریخی موسوم به آرامگاه امامزاده عبدالخیر واقع شده است. شجره نامه آرامگاه به درستی معلوم نیست، اما احتمال دارد که ایشان از سادات حسینی منطقه بوده باشد. بنای آرامگاه در وسط یک تپه قبرستان تاریخی قرار گرفته که خود این قبرستان توسط باغهای انگور و میوه محصور شده است.
آرامگاه حاجی میرزا عبدالله :
یکی دیگر از آرامگاههای موجود در شهر زنجان، آرامگاه حاجی میرزا ابوعبدالله است که در سمت شرقی آرامگاه میرزا ابوالقاسم مجتهد (پدر وی) و در منتهی الیه سمت غربی شهر قدیمی قرار دارد.
آرامگاه مولانا قطب الدین ابهری :
یکی از آثار تاریخی شهر ابهر آرامگاه مولانا قطب الدین ابهری مشهور به پیر احمد زهرنوش می باشد. این آرامگاه در منتهی الیه جنوبی شهر ابهر قرار گرفته و شامل بقاع و حجرات است که در وضعیت کلی فضاها با یکدیگر ارتباط دارند.
آرامگا اصلی با پلان چار طاقی احداث شده که با ایجاد شکست در جرزها به 20 وجهی تبدیل گردیده است. و کلاً از آجر بوده و بی پیرایه بودن ظاهری آن عملکرد بنا را که همانا آرامگاه صوفیانه باشد، بیش از پیش تأکید می نماید. برفراز این چهار طاقی، گنبد زیبایی به سبک پنج او هفت و همانند با گنبدهای دوران سلجوقی استوار گشته و با گنبد بنای مسجد جامع قروه و مسجد جامع سجاس قابل مقایسه است. درِ ورودی با یک پله از کف محوطه از سمت شمالی تعبیه شده و قبر پیر در وسط این محوطه در سرداب با پلان صلیب (چلپیا) با اجرای 5 پله از کف بنا قرار دارد. سقف قبر و بازوی صلیب با طاقهای جناغی بسیار زیبا طرح و اجراء شده است. که از این نظر با سبک قبر شیخ بابا براق در سلطانیه قابل مقایسه می باشد.
هیچ نوع کتیبه و سنگ قبری که دلالت بر تاریخ احداث بنا و موتیفی جهت تاریخ گذاری باشد در این بنا مشاهده نشده است با عنایت به معروفیت این بنا به پیراحمد زهرنوش و مطابقت آن با قول صاحب کتاب «مناقب» که می نویسد : «ابهر در قرن چهارم، چهارصد صوفی و زاهد و عابد خرقه پوش و خرقه بخش داشته که در خانقاه خودشان که فعلاً به پیر احمد مشهور است بسر می بردند که یکی از آنها قطب الدین احمد بود.»
بنابراین، آرامگاه متعلق به مولانا قطب الدین ابهری (متوفی به سال 577 هجری قمری) است که او علاوه بر داشتن اطلاع از معارف صوفیان، محدث نیز بوده است.
و لقب گرفتن ایشان به زهرنوش به این جهت است که ایشان هنگام سماع، زهر را همچون آب گوارا می نوشید و در عالم وجد و حال آن را دفع می نمود.
با توجه به شخصیت صاحب آرامگاه و سبک معماری، تاریخ بنا را می توان در حدفاصل اواخر قرن ششم هجری تا اوایل قرن هشتم قمری دانست.
در سمت غربی این آرامگاه محدثاتی وجود دارد که حداقل سه فضا را نمایش می دهد، در حفاریهای که توسط نگارنده این سطور به انجام رسیده در فضای میانی قبرهای متعددی متعلق به قرون ششم تا هفتم هجری قمری وجود دارد. بنابراین محدثات اخیرالذکر را می توان خانقاه و محل سماع عرفا تصور نمود. این بنا در چند سال گذشته بازسازی شده است.
آرامگاه سلطان محمد خدابنده اولجایتو – سلطانیه :
در قسمت جنوب غربی ارگ سلطنتی (کهندژ) شهر سلطانیه، آرامگاه سلطان محمد خدابنده اولجایتو به مثابه یکی از عظیم ترین آرامگاههای اسلامی و شاید باشکوهترین آنها موسوم به گنبد سلطانیه قرار گرفته است.
تعدادی از محققین اسم قدیمی سلطانیه را «شرویاز» دانسته اند، هم چنانکه قبلاً مذکور افتاد شرویاز که امروزه «ویار» و «ویر» نامیده می شود منطقه مسکونی دیگری در حوالی سلطانیه است، نه محل فعلی شهر سلطانیه. نام دیگر منطقه سلطانیه «قنقور اولانگ» است. این کلمه نیز مورد تجزیه و تحلیل پژوهشگران قرار گرفته و در رابطه با کلمه «قنغور» اظهارنظرهای متعددی به عمل آمده. تعدادی از پژوهشگران این کلمه را منتسب به طایفه ای دانسته اند و تعدادی دیگر آن را «شاهین» معنی نموده و «اولانگ» هم در زبان مغولی به همین چمن آمده است. اما راقم این سطور با مطالعاتی که به عمل آورده معتقد است که این کلمه از سه بخش «قون»، «قور»، «اولانگ» تشکیل یافته و هر سه آنها ترکی می باشد.
تاریخ احداث آرامگاه اولجایتو به طور مشخص در حدفاصل سالهای 704 – 712 و به دستور سلطان محمد خدابنده و با تولیت و نظارت خواجه رشید الدین فضل الله همدانی ساخته شده است.
گنبد سلطانیه در دوره برپائی مرتفعترین بنای جهان بوده و هم اکنون نیز یکی از عظیم ترین بناهای تاریخی جهان به شمار می رود.
آرامگاه سید محمد مجتهد – زنجان :
آرامگاه مرحوم سید محمد مجتهد در اواسط خیابان نواب صفوی و در حدفاصل بازار پائین و قبرستان پائین قرار دارد این مقبره در زمان برپائی در خارج از شهر بوده.
این آرامگاه متعلق به سید محمد مجتهد متوفی به سال 1269 هجری قمری است. ایشان در زمان فتحعلیشاه قاجار و به دستور عبدالله میرزا دارا حاکم زنجان از قریه سیردان طارم به زنجان آورده شده تا در مسجد جامع شهر ضمن اقامه جمعه و جماعت و ترویج دین، حوزه علمیه را نیز دایر نمایند. این مطلب در یکی از تألیفات آن مرحوم موسوم به «انیس الفقها» آورده شده است.
امام زاده ابراهیم – سلطانیه :
بقعه امام زاده ابراهیم در فاصله 500 متری سمت شرقی شهر سلطانیه در محل قبرستان قدیمی قرار گرفته است. شجره نامه این امامزاده به درستی معلوم نیست. و به استناد نقل و قول بعضی از اهالی ایشان از اولاد امام موسی الکاظم (ع) می باشد.
امام زاده سید ابراهیم – آغاجری :
آغاجری از روستاهای سجاس رود بوده و از توابع شهرستان خدابنده و بقعه موسوم به امامزاده سید ابراهیم در آن قرار گرفته است. در رابطه با شجره نامه آن حضرت اختلاف نظر وجود دارد. جمعی ایشان را ابراهیم بن موسی بن جعفر (ع) دانسته اند و برخی دیگر ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن الحسن بن عباس بن علی (ع) ذکر نموده اند.
محل دفن نیز مورد اختلاف شرح الانساب است و در این منطقه سه محل به نام آن بزرگوار منسوب می باشد. که امامزاده سید ابراهیم شهر زنجام و امامزاده سید ابراهیم سجاس از آن جمله اند.
امام زاده سید ابراهیم – سجاس :
بنای موسوم به امام زاده سید ابراهیم (ع) در سمت شمالی شهرک سجاس قرار گرفته و به میمنت و قداست این بقعه اطراف آن را قبرستان وسیعی احاطه کرده است سجاس یکی از شهرهای قدیمی در منطقه می باشد.
امام زاده سیّد ابراهیم – زنجان :
آرامگاه مبارکۀ امامزاده سید ابراهیم در داخل شهر زنجان در قبرستان متروکه واقع در منتهی الیه سمت شرقی شهر قدیم، مشرف به دیوار حصار شهر قرار گرفته که امروزه قسمتی از قبرستان مزبور به دبیرستان، دبستان و قسمتی دیگر به خیابان موسوم به صدرجهان تبدیل شده است.
علمای فن در شجره نامه آن حضرت اختلاف نظر دارند. جمعی ایشان را ابراهیم بن موسی بن جعفر (ع) دانسته اند و جمعی دیگر همانند ابوالفرج اصفهانی و ابونصر بخاری در سرالانساب، ایشان را ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن الحسن بن العباس بن علی (ع) ذکر نموده اند.
امام زاده احمد – روستای برون ده :
روستای برون ده که قبلاً مذکور افتاد. دومین بقعه موسوم به امام زاده احمد را که در خود جای داده است، این امامزاده در داخل روستا و همجوار با مناطق مسکونی قرار دارد. شجره نامه امامزاده، بنابر مطالعات انجام گرفته امامزاده احمد از احفاد حضرت امام زین العابدین (ع) می باشد.
امام زاده احمد – علی – محمد – روستای چنگور :
بقعه امامزاده احمد – علی و محمد در سمت شمال غربی روستای چنگور بر بالای تپه قبرستانی قدیمی قرار گرفته است. قبرستان مزبور از دوران اسلامی بوده و بعضی از آنها مورّخ به سال 1200 هجری قمری می باشد. شجره طیبه این امامزاده ها به استناد کتیبه سنگی موجود به امام موسی الکاظم (ع) رسیده است.
امام زاده اسحق – ابهر :
بقعه امامزاده اسحق در منتهی الیه سمت جنوبی شهر ابهر در وسط میدان ورودی از جاده خدابنده موسوم به مصلی قرار گرفته است. شجره نامه ایشان به درستی معلوم نیست اما با قراین می توان احتمال داد که ایشان از اولاد و احفاد امام موسی الکاظم (ع) باشد.
امام زاده اسحق – شریف آباد :
روستای شریف آباد در شمال شرقی شهر ابهر قرار گرفته و در داخل آن آرامگاه موسوم به امامزاده اسحق واقع شده است. شجره نامه این آرامگاه به درستی معلوم نیست ولی براساس اعتقاد اهالی، ایشان از سادات صحیح نسب بوده است.
امام زاده اسماعیل شناط :
سمت شمالی شهر ابهر شناط نام دارد که در قدیم مرکز جمعیتی مستقل به شمار می رفته که امروزه با توسعه و گسترش ابهر و شناط این دو محل به همدیگر نزدیک شده و حکم واحد را پیدا نموده اند. به هر تقدیر در سمت شمالی این مرکز، بنای زیبایی امامزاده اسماعیل قرار گرفته است. شجره نامه ایشان به استناد شرح الانساب وی : اسماعیل بن ابومحمد جعفر بن اسمعیل ابوعلی حسن بن ابوعلی محمد بن عبدالله بن احمد بن عبدالله بن الحسن بن زید بن الحسن بن علی بن ابیطالب علیه اسلام می باشند.
امام زاده اسماعیل نورآباد :
بقعه امامزاده اسماعیل در فاصله 2 کیلومتری سمت شمالی روستای نورآباد قرار گرفته است. این روستا یکی از مراکز جمعیتی نسبتاً بزرگ شهرستان خدابنده بوده و محوطه تاریخی عظیمی موسوم به بیوک تپه (تپه بزرگ) در آن قرار گرفته است. مطالعات سطحی در این محوطه تاریخی حداقل زندگی هزارساله نژاد انسانی را نشان می دهد، اوج شکوفایی تمدن در این محوطه متعلق به دوره ایلخانی می باشد. بهر تقدیر به استناد نقل و قول اهالی، شجره نامه امامزاده اسماعیل احتمالاً به امام موسی الکاظم (ع) می رسد.
امام زاده ام البنین – سلمان کندی :
یکی از بقاع معتبر شهرستان زنجام امامزاده ام البنین است، این امامزاده در 5/1 کیلومتری سمت شمالی سلمان کندی واقع شده و خود این روستا در 30 کیلومتری سمت جنوب شرقی شهر زنجان قرار دارد.
در این بنا 5 بزرگوار دفن شده اند، که عبارتند از : امام زاده ام البنین، امام زاده حسن، امام زاده ابراهیم، امام زاده طاهر و امامزاده جعفر، بررسی های انجام گرفته گویای این حقیقت است که این امامزاده ها از اولاد و احفاد امام موسی الکاظم (ع) اند و همگی ایشان برادر و خواهر می باشند.
امام زاده جواد – اوغلبیک :
روستای اوغلبیک در 24 کیلومتری سمت جنوبی شهر زنجان قرار دارد، در 1 کیلومتری سمت جنوبی روستا، امامزاده های موسوم به جواد جای گرفته است. به استناد شجره نامه موجود و گفتار معمرین وی امامزاده جواد بن السلطان امام محمد تقی (ع) می باشد.
امام زاده سید جواد – تورپاخلی :
بقعه امامزاده سید جواد در 600 متری سمت شرقی روستای تورپاخلی از توابع بخش شهرستان خدابنده در فاصله 110 کیلومتری زنجان در بالای تپه قبرستانی قرار گرفته است. شجره طیبه این امامزاده به استناد نقل و قول اهالی به امام جعفر صادق (ع) می رسد. که در این مورد هیچگونه سند معتبری به دست نیامده است.
امام زاده حسن – روستای امام :
روستای امام در 45 کیلومتری سمت شرقی زنجان قرار گرفته و از مناطق جمعیتی بخش طارم علیا محسوب می گردد. در فاصله یک کیلومتری سمت غربی روستا و مشرف به جاده جدیدالاحداث آن، بنای امامزاده حسن قرار گرفته است. این امامزاده در بالای یک تپه قبرستان تاریخی واقع شده و قبوری از اواخر هزاره دوم و اوایل هزار اول قبل از میلاد، در آن قابل تشخیص است. به لحاظ قداست این محل قبور جدیدی نیز در این محوطه جای گرفته اند. به استناد نقل و قول اهالی و متن موجود، امامزاده را حضرت حسن المثنی بن حسن بن علی بن ابیطالب (ع) معرفی نموده و ایشان را صاحب فضل اعلام می نماید.
امام زاده حمدالله – قره محمد :
روستای قره محمد در 10 کیلومتری سمت جنوبی شهر خدابنده قرار گرفته و از جاده روستائی خدابنده به کرسف 3 کیلومتر فاصله دارد. در 1 کیلومتری سمت جنوبی روستا بقعه ای موسوم به امامزاده حمدالله قرار گرفته است. شجره نامه ایشان به درستی و تحقیقاً معلوم نیست اما به اعتقاد اهالی منطقه از احفاد امام موسی الکاظم (ع) بوده است.
امام زاده حمزه (تکمه داش TEKMH DASH ) :
روستای تکمه داش در 98 کیلومتری سمت غربی شهرستان زنجان قرار گرفته و از جادۀ آسفالته زنجان میانه 11 کیلومتر فاصله دارد. در سمت غربی روستا به فاصله 500 متری از آن، بقعه امامزاده حمزه واقع شده است. شجره نامه حضرت به استناد زیارتنامه، وی از اولاد موسی بن جعفر (ع) می باشد. بدین ترتیب حمزه بن محمد بن علی بن عبدالله بن موسی بن جعفر (ع).
امام زاده حمزه – روستای زاغج :
زاغج یکی دیگر از روستاهای شهرستان خدابنده است که دارای امام زاده می باشد. این آبادی در 22 کیلومتری سمت جنوبی خدابنده قرار گرفته و بنای امامزاده حمزه در فاصله یک کیلومتری سمت شمالی آن قرار دارد. شجره نامه صاحبان قبور در آن معلوم نیست.
امام زاده حیدر – گیلوان :
در 700 متر سمت شمالی روستای گیلوان در داخل باغات انجیر و انار، قبرستان وسیعی وجود دارد که در وسط این قبرستان بقعه ای موسوم به امامزاده حیدر قرار گرفته است. شجره نامه این امامزاده به درستی معلوم نیست اما احتمال دارد که ایشان از سادات علویان بوده باشد.
امام زاده خلیفه – بخش گرماب :
بخش گرماب، بعنوان مرکز قشلاقات افشار یکی از جنوبی ترین بخشهای استان زنجان است. در این محل دو امامزاده وجود داشته که یکی از آنها در سال 1362 با استفاده از ماشین آلات سنگین بخشداری تخریب و ساختمان و محوطه آن به مرکز درمانی تبدیل شده است. دومین امامزاده موسوم به سید خلیفه می باشد. این امامزاده در سمت جنوبی آبادی بر روی یک تپه قبرستان تاریخی قرار گرفته است. شجره نامه ایشان به درستی معلوم نیست اهالی منطقه او را از سادات حسینی می دانند.
شاهزاده زیدالکبیر – ابهر :
بقعه امامزاده زیدالکبیر در منتهی الیه سمت شرقی شهر ابهر قرار گرفته است. به استناد متن کتاب منتقله الطالبین، شجره نامه شاهزاده زیدالکبیر به مولای متقیان رسیده است. وی ابوعلی محمد بن احمد بن عبدالله درد اربن حسین بن زید شهید بن علی زین العابدین بن حسین بن علی بن ابیطالب (ع) می باشد که از مدینه به شهر ابهر عزیمت نموده است.
امام زاده عباس : چرگر :
این امامزاده در 5/1 کیلومتری سمت جنوب شرقی روستای چرگر در داخل قبرستان متروکه ای قرار دارد و بنائی کوچک به شکل مستطیل با استفاده از گل به روش معماری چینه ای ساخته شده و دو بار نیز مورد حفاری قاچاق قرار گرفته و از حیز انتفاع ساقط شده است.
امام زاده عبدالله – ته لیر (تیله گرد) :
بقعه امامزاده عبدالله در سمت غربی روستای تیله گرد از توابع بخش حومه شهرستان زنجان در بالای تپه ای طبیعی قرار گرفته و از بابت قداست این بقعه اطراف آن را قبرستان وسیعی فراگرفته است. شجره طیبه ایشان به استناد اقوال معمرین محلی و اعتقادات منطقه ای از اولاد و احفاد امام رضا (ع) می باشد.
امام زاده عبدالله – جرین، خدابنده :
بنای این امامزاده در یک کیلومتری سمت جنوبی روستای جرین واقع شده و اطراف آن را مزارع سرسبزی فراگرفته است. به اعتقاد اهالی منطقه، صاحب بقعه منتسب به اولاد و احفاد امام موسی الکاظم (ع) می باشد.
امام زاده عبدالله – سلطانیه :
بقعه امامزاده عبدالله و یا به قولی امامزاده قاسم در 1 کیلومتری سمت غربی شهر سلطانیه قرار گرفته اطراف آن را باغات و مزارع پوشانیده است.
شجره نامه امامزاده عبدالله به درستی معلوم نیست و عده ای از اهالی ایشان را از اولاد و احفاد امام موسی الکاظم معرفی می نمایند.
امام زاده عبدالله (صومعه بر) :
روستای صومعه بر در شمال غربی گیلوان از بخش طارم علیا قرار گرفته و از آن حدود پنج کیلومتر فاصله دارد. در قلب این روستا بقعه امامزاده عبدالله قرار دارد. شجره صاحب بقعه به اعتقاد روستائیان محلی، به امام موسی الکاظم (ع) می رسد.
امام زاده عبدالله – کرسف :
بقعه امامزاده عبدالله بر روی یک قبرستان تاریخی – اسلامی واقع در شمال روستای کرسف قرار گرفته و حدود این تپه قبرستان در اثر جاده سازی تخریب و از میان رفته است. به استناد نقل قول اهالی امامزاده عبدالله و از اولاد و احفاد امام موسی الکاظم (ع) می باشد.
امام زاده عوف و امام زاده هاشم (آب بر) :
شهر آب بر بعنوان مرکز شهرستان طارم علیا یکی از مناطق آباد و پررونق منطقه است. در سمت شمالی شهر در میان منازل مسکونی بقاع متبرکه عوف و هاشم قرار دارد. شجره ایشان به اعتبار اعتقاد محلی و اقوال ساکنان منطقه منتسب به اولاد و احفاد امام موسی بن جعفر (ع) می باشد.
امام زاده غفار – روستای شیخ موسی :
روستای شیخ موسی از روستاهای منطقه سجاس رود بوده و از توابع شهرستان خدابنده است. بنای امامزاده در یک کیلومتری سمت غربی روستا قرار دارد. شجره نامه آن به درستی معلوم نیست، اما عده ای را عقیده بر این است که ایشان از اولاد و احفاد امام موسی الکاظم (ع) است.
امام زاده قاسم – قره قوش :
امام زاده قاسم (ع) در حدفاصل روستای قره قوش (سمت جنوبی) و شیخ موسی (سمت شمالی) قرار گرفته است. روستای قره قوش باقیمانده شهر قدیمی و معروف سهرورد است که روزگاری یکی از شهرهای معتبر بوده و دانشمندان عالیقدری همانند شیخ شهاب الدین سهروردی را در دامان خود تربیت نموده است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 39 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود با لینک مستقیم
دانلود مقاله بررسی آثار باستانی استان زنجان 
رمزگشای خطوط باستانی وتاریخی ...