دانلود گزارش تخصصی معلمان روش های ارتقای سطح بهداشت فردی دانش آموزان بافرمت ورد وقابل ویرایش تعداد صفحات 110
دانلود گزارش تخصصی معلمان,راهکارها,پیشنهادات,گزارش تخصصی فرهنگیان,
این گزارش تخصصی جهت ارائه برای ارزشیابی و کسب امتیاز کامل و همچنین جهت ارائه به عنوان تحقیق ارتقاء شغلی بسیار کامل میباشد
چکیده
در مدارسی که اصول بهداشتی رعایت می شود (مدارس سالم) دانش آموزان نه تنها توانایی بیشتری برای یادگیری دروس خود دارند، بلکه مطالب بهداشتی ای می آموزند که در تمام عمر به آنها کمک می کند تا از بیماریهای قلبی، صدمات مغزی و یا حتی سرطان پیشگیری کنند.آموزش صحیح بهداشت در مدارس توسط معلمان دوره دیده،باعث افزایش آگاهی دانش آموزان در ارتباط با ارتقاء سطح سلامت و پیشگیری از بیماریها،دسترسی به اطلاعات صحیح بهداشتی، محصولات و سرویسهای بهداشتی، رفتار سالم، توانایی برقراری ارتباط با دیگران،افزایش توانایی تصمیم گیری و تعیین هدف در زندگی می گردد.
امروزه برای سنجش وضیعت سلامت و بهداشت جامعه،به وضیت عملکرد بهداشتی افراد بهای بیشتری داده می شود تا تکنولوژی و سرویسهای پزشکی که در آن جامعه ارائه می گردد و تحقیقات نشان داده است که آموزش بهداشت در مدارس می تواند نقش بسزایی در این رابطه داشته باشد.به همین دلیل آموزش بهداشت در مدارس یکی از اولویتهای اصلی در برنامه های بهداشت کودکان و جامعه می باشد .
این حق تمامی دانش آموزان است که در محیطی امن و سالم به آموختن بپردازند و برنامه پیشگیری از صدمات و جراحات ناخواسته جهت کمک به این مهم طراحی و اجرا می شود.
اینجانب با توجه به موارد فوق تصمیم گرفتم دانش آموزان کلاسم را به رعایت بهداشت فردی علاقه مند کنم
مقدمه:
با فرارسیدن سال تحصیلی جدید احتمال ابتلا به بیماریهای واگیردار ناشی از حضور دانش‌آموزان در کنار هم در مدارس افزایش می یابد . از همین رو مسئولان بهداشتی و مسئولان مدارس باید تأکید بسیار زیادی بر شست و شوی دست دانش‌آموزان به ویژه هنگام خروج آنها از دستشویی داشته باشند و آموزش‌های صحیح شستن دست به دانش‌آموزان نیز مد نظر قرار گیرد.علاوه بر این ها، والدین باید به فرزندان دانش‌آموز خود بیاموزند که قوانین مدرسه را بشناسند و به آن احترام بگذارند. وسایل شخصی مانند لیوان و دستمال را هر روز به همراه خود به مدرسه ببرند، برای نوشیدن آب در مدرسه از لیوان خود استفاده کنند، برای بهداشت فردی خود اهمیت قائل شوند و حداقل دو بار در هفته استحمام کنند، موهای خود را مرتب نگه دارند، جوراب‌های خود را مرتب بشویند و با ظاهری آراسته به مدرسه بروند، به تغذیه خود در مدرسه اهمیت بدهند و از مصرف مواد خوراکی کم ارزش مانند چیپس و پفک خودداری کنند، برای میان وعده از لقمه های خانگی یا میوه استفاده کنند، اگر مواد خوراکی میان وعده را از بوفه مدرسه تهیه میکنند، مواد خوراکی‌ای را بخرند که دارای بسته بندی، مهر استاندارد و نشانی محل کارخانه باشد، از فروشندگان دوره‌گرد اطراف مدرسه خوراکی نخرند. صبح‌ها قبل از رفتن به مدرسه، حتماً صبحانه بخورند تا برای فراگیری درس‌ها انرژی کافی داشته باشند.
کودکان و نوجوانان سرمایه بزرگ انسانی و آینده سازان کشور هستند پس کودکان سالم امروز پایه گذار جامعه سالم فردا خواهند بود
مدرسه خانه دوم ماست ، زندگی در محیط بهداشتی لذت بخش است آب و هوا و زمین از نعمت های خدا وند است بنابر این باید در حفظ بهداشت آنها بکوشیم . در محیط اطراف ما به طور طبیعی میلیون ها میکروب وجود دارد ، اگر این میکروب ها به طریقی وارد بدن شوند تحت شرایطی می توانند بیماری زا شده و انسان را بیمار کنند . پس در مدرسه و در خانه، بهداشت فردی را رعایت نموده و پیامهای بهداشتی را به خانواده خود نیز انتقال دهید .
بیان مسئله و توصیف وضع موجود
اینجانب...................
در آموزشگاهی که در آن مشغول به خدمت بودم بیشتر دانش آموزان بهداشت فردی را رعایت می نمودند ولی در بین آن ها دانش آموزانی داشتم که بسیار نامرتب و کثیف بودند و بوی آزار دهنده داشتند و این مسئله باعث شده بود که ارتباط آن ها با بچه ها مختل شود و اعتماد به نفس خود را از دست داده بودند.
از آنجا که بعد از خانواده، مدرسه مهمترین نقش را در سلامت کودک دارد و دانش آموز در مدرسه علاوه بر یادگیری مهارت خواندن و نوشتن دانش ها، نگرش ها و رفتارهای جدید را می‌آموزد این رفتارها علاوه بر تاثیر بر سلامت فردی، نقش تعیین کننده در سلامت خانواده و جامعه دارد. اینجانب تصمیم گرفتم برای توسعه سلامت دانش آموزان آن ها را به رعایت هر چه بیشتر بهداشت فردی علاقه مند سازم.
پیشینه و تاریخچه موضوع
توجه به اهمیت و پرورش بهداشت مدارس در کشورهای مختلف جهان همزمان نبوده است و از نظر تاریخی کیفیت عمل و برنامه ریزی و فعالیت های بهداشت مدارس در کشورهای مختلف متفاوت میباشد. شاید اولین اقدام در زمینه بهداشت مدارس مربوط به کشور فرانسه باشد، این کشور همراه طرح آموزش علمی خود در سال 1793 میلادی ماده ای را در رابطه با بهداشت مدارس و انتخاب یک نفر پزشک به عنوان مسئول بهداشت مدارس به تصویب رساند
در ایالات متحده آمریکا ویلیام الکوت (Alcott) اولین اقدام در زمینه بهداشت مدرسه را در سال 1837 و در باره نحوه ساختمان و محیط مدرسه نمود
در کشور هلند بهداری آموزشگاه ها در سال 1868 با استخدام دو نفر پزشک پایه گذاری شد، و سپس در سال 1942 اولین قانون مربوط به بهداشت مدارس به تصویب رسید.
در انگلستان آغاز کار بهداشت مدارس از سال 1907 و تحت نظارت ادارات آموزش محلی درآمد، در سال 1919 ریاست پزشکان وزرات بهداری با حفظ سمت به ریاست بهداشت مدارس نیز مصوب شد و در بیشتر مدارس محل خاصی هم برای کادر بهداشتی در نظر گرفته شد
در سال 1290 شمسی مدارس جدید در ایران تاسیس گردید در سال 1293 هیاتی از پزشکان ایرانی و اروپایی مقیم تهران تشکیلاتی به نام مجلس حفظ‌الصحه برای مراقبت بهداشت عمومی بوجود آوردند. در اواخر همین سال دکتر علی اکبر خان (اعتمادالسلطنه) به سمت مفتش صحی مدارس منصوب شد.
در سال 1314 سازمانی بنام "صحیه مدارس" در وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه آنزمان بوجود آمد. این اداره در سال 1318 ضمیمه دانشکده پزشکی تهران گردید. آیین نامه بهداری مدارس در سال 1315 در دو فصل و بیست و یک ماده تصویب گردید. در سال 1320 دو باره به عنوان دفتر کل بهداری آموزشگاه ها به تشکیلات وزارت معارف پیوست و پس از آن به اداره کل بهداری آموزشگاه ها تغییر نام داد.
در سال 1326 صحیه مدارس، مجددا ضمیمه وزارت فرهنگ شد. در سال 1348 سازمان اداره بهداری آموزشگاه های کل کشور به اداره کل بهداری آموزشگاه های کشور تغییر نام یافت و در سال 1350 به منظور تربیت نیروی انسانی برای اولین بار دوره دو ساله آموزش مراقبین بهداشت برقرار گردید. در اسفند ماه سال 1375 اداره کل بهداری آموزشگاه ها با تغییر نام به اداره کل بهداشت مدارس، از وزارت آموزش و پرورش جدا و ضمیمه وزارت بهداری شد. پس از مدتی این اداره کل منحل و بهداشت مدارس بخشی از فعالیت های اداره کل بهداشت خانواده را تشکیل داد. در سال 1373 بعد از انتقال مراقبین بهداشت به آموزش و پرورش، بهداشت مدارس از اداره کل بهداشت خانواده منتزع گردید و به صورت اداره مستقل در وزارت بهداشت و درمان فعالیت نمود. در سال 1379 با تصمیم معاون بهداشتی وقت بهداشت مدارس ضمیمه دفتر بهداشت دهان و دندان گردید. در حال حاضر با تصویب ساختار تشکیلاتی جدید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی وظیفه بهداشت مدارس قانونا به عهده دفتر سلامت جوانان و مدارس میباشد.
اهمیت بهداشت مدارس
مدرسه به عنوان یک ساختار اجتماعی، برای آموزش، محیطی را فراهم می‌نماید که کودک در آن سال های حساس زندگی خود را سپری میکند. هنگامی که کودک، دبستان را آغاز میکند شش سال از عمرش گذشته است و از محیط خانه به واحد اجتماعی مدرسه وارد و با محیط و با خطرات تهدید کننده سلامتی، تماس بیشتری پیدا میکند. کودک در مدرسه، فردی از افراد جامعه کوچک مدرسه است، به علاوه عضوی از اعضاء یک خانواده نیز میباشد که مجموع آن ها جامعه واجتماع را تشکیل میدهد لذا با ارائه خدمات در مدارس خدمات بهداشتی به جامعه نیز گسترش می‌یابد. بهداشت مدارس در سیاست بهداشتی و راهبرد کلی سرمایه گذاری های بهداشتی درمانی کشور و مجموعه برنامه های توسعه و رفاه اجتماعی جایگاه و اهمیت ویژه دارد زیرا:
مدرسه بعد از خانواده مهمترین نقش را در سلامت کودک دارد. دانش آموز در مدرسه علاوه بر یادگیری مهارت خواندن و نوشتن، اطلاعات، نگرش ها و رفتارهای جدید را می‌آموزد.
بیش از 18 میلیون دانش آموز در 9700 آموزشگاه سراسر کشور در کنار900000 معلم به تحصیل اشتغال دارند، به علاوه نزدیک به دو سوم از مدارس به ویژه مدارس ابتدایی در نقاط روستایی کشور استقرار دارند. کثرت جمعیت دانش آموزان و وضعیت پراکندگی و استقرار مدارس بیانگر اهمیت بهداشت مدارس میباشد.
علی رغم تلاش ها و موفقیت های سال های اخیر، هنوز تعدادی از مدارس کشور فاقد امکانات و تسهیلات بهداشتی می‌باشند و فضاهای آموزشی از استانداردهای لازم برخوردار نمی‌باشند همچنین هنوز بیماری های واگیردار، بیماری های مختلف چشم، دهان و دندان، اختلالات شنوایی، قلبی و عروقی، بیماری های انگلی، کمبودهای تغذیه ای و بالاخره اختلالات رفتاری، سلامت دانش آموزان را تهدید میکند و موجب مشکلاتی در فراگیری و افت تحصیلی آن ها میشود و این در حالیست که شناخت به موقع و رفع مشکلات دانش آموزان، اقدامی موثر و سنجیده در بهبود سلامت و پیشرفت آموزش آنها خواهد بود.
اگر در هر یک از مراحل اولیه زندگی نیازهای روانی، اجتماعی، فیزیولوژیک و یا آموزشی دانش آموزان به موقع تامین نشود در دوره های بعدی زندگی جبران عوارض ایجاد شده امکان پذیر نیست و یا به دشواری جبران میشود برای رشد و توسعه یک نسل و بهبود و تکامل نسل بعد، راهکار اصولی آنست که برای بهداشت مدارس سرمایه گذاری شود.
قریب یک سوم جمعیت کشور در زمان معین در مکان های مشخص با آمادگی کامل جهت یادگیری حضور می‌یابند که این امر علاوه بر سهولت دسترسی به گروه های هدف، دستیابی به اهداف بهداشتی را سهل تر می‌سازد.
برخورداری دانش آموزان (در بعد فردی و اجتماعی) از امکانات بهداشتی و مراقبتی مناسب اثرات مطلوب بسیار دارد، از جمله نیروی درک و دریافتی آن ها را به حداکثر می‌رساند و با جلوگیری از افت ناموجه تحصیلی و در نتیجه از اتلاف سرمایه های وسیع می‌کاهد.
تعریف بهداشت مدارس
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، بهداشت مدارس عبارتست از مجموعه اقداماتی که به منظور تشخیص، تامین و ارتقاء سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی دانش آموزان و آندسته از کارکنانی که به نحوی در ارتباط با دانش آموزان قرار دارند به اجرا در می‌آید. منظور از دانش آموز، کلیه افرادی است که در مقاطع و پایه های تحصیلی مختلف از پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی در آموزشگاه های کشور به تحصیل اشتغال دارند.
هدف کلی
هدف کلی این اقدام پژوهی عبارتست از تشخیص، تامین و ارتقاء سلامت جسمی، روانی و اجتماعی و معنوی دانش آموزان
اهداف اختصاصی
ارتقاء سطح آگاهی، نگرش و رفتارهای بهداشتی دانش آموزان
ارتقاء سطح آگاهی، نگرش و عملکرد بهداشتی کارکنان مدارس و والدین دانش آموزان
ایجاد میل به سلامت در کودکان و نوجوانان دانش آموز
آموزش، تمرین مهارت های سالم زیستن به نحوی که طبیعت ثانوی آن ها شود.
بهبود وضعیت ایمنی و بهداشت محیط مدارس
گرد آوری شواهد یک
در کلاس مورد نظر وقتی از دانش آموزان می پرسیدم چه تعداد از آنها بطور مرتب و حداقل یک بار در هفته مسواک می زنند متوجه می شدم اغلب آنها یا اصلا مسواک نمی زنند یا به ندرت مسواک میزنند . سعی می کردم با بیان دلایل علمی واحادیث همچنین هزینه های هنگفت دندانپزشکی اهمیت موضوع را برای آنها روشن کنم . مثلاپیامبر اکرم فرمود: جبرئیل همواره مرا به مسواک سفارش میکرد تا جایی که گمان کردم آن را واجب خواهد ساخت.
همچنین عدم رعایت بهداشت و ظاهر نامناسب و کثیف – بوی آزار دهنده – عدم رعایت بهداشت لباسها – مو – دندان و دوری کردن بچه ها از او و نگرانی و اضطراب در دانش آموزانی که بهداشت را رعایت نمی کردند مشهود بود و .مهمترین عوامل مؤثربرایجادمسئله به نظرمن مشکل عدم رسیدگی والدین و تنبلی خود دانش آموز بود.همچنین وقتی درباره مسائل دیگر بهداشتی با دانش آموزان صحبت می کردم اغلب نتیجه خوبی حاصل نمی شد وبعد از مدتی اغلب دانش آموزان بهداشت را رعایت نمی کردند. .بنا بر این تصمیم گرفتم برای آن راه حلی پیدا کنم.
راه حل های پیشنهادی
باید از دوره ی ابتدایی به دانش آموزان روش صحیح مسواک زدن وضرورت انجام این کار را آموزش داد و جلسات آموزش بهداشت برای اولیای دانش آموزان گذاشته شود تا دانش آموزان در خانه زیر نظر اولیا بتوانند درست مسواک بزنند.و دیگر موارد بهداشتی را رعایت نمایند.
برای علاقه مند شدن دانش آموزان از طریق مصاحبه با افراد کلیدی آموزشگاه و مطالعه کتب و تحقیق در اینترنت به مطالب فوق دسترسی پیدا کردم.
1) آموزش بهداشت با بهره گیری از فرصت ها و موفقیت های پیش آمده، توضیح در باره بیماری خاص یا حادثه زمانی که یکی از دانش آموزان مبتلا شده باشد.
2) گنجاندن مطالب بهداشتی، در کتب درسی یا در کتاب های دروس پایه های مختلف، مثلا میتوان بوسیله نسبت ها، میزان ها، درصد و سایر مسایل ریاضی بهداشت را به دانش آموزان بیاموزند
3) استفاده از کتاب های منبع، آموزش بهداشت برای دانش آموزان ومعلمین، که مطالب این کتاب ها راهنمای مناسبی برای ارائه اطلاعات و مجموعه فعالیت های مرتبط با بهداشت مدارس برای گروه هدف می‌باشند
4) آموزش دسته جمعی در کلاس
5) آموزش از طریق برگزاری بحث ها در کلاس
6) استفاده از وسایل کمک آموزشی مثل پمفلت، عکس، پوستر، فیلم و 000
7) آموزش های فردی و مشاوره برای حل مشکلات دانش آموزان
8) استفاده از روش آموزش همسالان، که آموزش توسط دانش آموزان با استفاده از روش های مختلف مثل اجرای نمایش، ایفای نقش و 000 انجام میشود.
9) آموزش های عملی، اجرا برای آموختن
10) تشکیل نمایشگاه های گوناگون
11) گردش علمی
اتخاب راه حل
علاوه بر تذکر به دانش آموزان ذکر شده شروع به صحبت با مادرها یشان نمودم و همچنین جلب توجه دانش آموز به دانش آموزان تمیز و شاخص کردن آنها را سر منشا کار خود قرار دادم
من سعی در جلب اعتماد او می کردم و آموزش های لازم را به او می گفتم و به بهداشت در کلاس توجه داشتم و بچه های تمیز را تشویق می کردم که در او ایجاد انگیزه می کرد و کوچکترین رفتار مثبت او را تشویق می کردم.
گرد آوری شواهد 2
پس از گذشت چند ماهی از انجام راه حل ای پیشنهادی بیشتر دانش آموزان با حالت خوشحالی عنوان کردند که هر شب قبل از خوابیدن مسواک می زنند.همچنین نتایج زیر نیز حاصل گردید:
برخورداری دانش آموزان از سلامتی بهتر به دلیل کسب علم و تجربیات بهداشت.
موفقیت در فعالیت های کلاسی به لحاظ، انجام موثرتر وظایف، افزایش و یا از دست ندادن روزهای کار بخاطر بهره مندی از سلامتی مطلوبتر
کیفیت زندگی بهتر خانواده و اجتماع بدلیل انتقال اطلاعات بهداشتی و مهارت های آموخته شده توسط دانش آموز به آن ها.
حضور فعال دانش آموز در کلاس های بهداشت و فعالیت های بهداشتی
و همچنین:
1) دانش آموزان قادر به درک مفاهیم مربوط به ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیماری ها شده بودند.
2) دانش آموزان برای دستیابی به اطلاعات با ارزش بهداشتی و محصولات و خدمات ارتقاء دهنده بهداشت توانایی خود را نشان می دادند.
3) دانش آموزان برای عمل به رفتارهای بهبود سلامت و کاهش دهنده خطرات سلامتی توانایی خود را نشان می دادند.
4) دانش آموزان قادر بودند که عوامل اثر گذار بر بهداشت مثل فرهنگ، رسانه ها و فنآوری ها را تجزیه و تحلیل کنند.
5) دانش آموزان توانایی خود در راستای استفاده از مهارت های ارتباط بین فردی برای بهبود و توسعه بهداشت را نشان می دادند.
6) دانش آموزان توانایی خود را جهت حمایت از بهداشت فردی، خانواده و اجتماع نشان می دادند.
نتیجه گیری
پس از بررسی وضعیت کلاس وسوال از دانش آموزان به این نتیجه رسیدم که روش به کار گرفته موفقیت آمیز بوده است زیرا بیشتر دانش آموزان کلاس سعی می کردند بهداشت را رعایت کنند و موضوع مهم این بود که آنها باروش صحیح این کار را انجام می دادند .موضوع مهم دیگر تقویت نگرش علمی ودینی نسبت به موضوع بهداشت و اهمیت آن در سلامتی بود ،که در دانش آموزان ایجاد شده بود.
راهبردهای اساسی برای تحقق اهداف بهداشت مدارس
طراحی نظام کارآمد و اثربخش بر مبنای نیازهای دانش آموزان، مدارس و جامعه
ساماندهی هماهنگی بین بخشی در زمینه برنامه های بهداشت مدارس
توسعه و بهبود کمی و کیفی ارائه خدمات بهداشتی، درمانی گروه های هدف بهداشت مدارس
ساماندهی نظام اطلاعات بهداشت مدارس
ساماندهی جلب مشارکت سازمان های دولتی و غیردولتی و مردم در ارائه خدمات بهداشت مدارس
بهبود کیفی آموزش بهداشت به دانش آموزان، والدین و کارکنان مدارس
تامین دسترسی دانش آموزان و کارکنان مدارس به خدمات بهداشت مدارس
افزایش توانمندی کارکنان در زمینه ارائه خدمات بهداشت مدارس
ساماندهی تربیت، جذب، توزیع و تقویت نیروی انسانی و منابع مالی مورد نیاز بهداشت مدارس
ساماندهی نظام پایش و ارزشیابی بهداشت مدارس
اصول کلی خدمات بهداشت مدارس
برنامه ها و فعالیت های بهداشت مدارس را در چهار محور کلی آموزش بهداشت در مدرسه، مراقبت بهداشتی درمانی دانش آموزان، تدارک و نظارت بر ایمنی و بهداشت محیط مدرسه، نظارت بر تغذیه دانش آموزان در مدرسه مطرح و مورد مطالعه قرار داد. عناوین کلی برنامه های بهداشت مدارس به شرح زیر میباشد
آموزش بهداشت مدارس
آموزش بهداشت به دانش آموزان، کارکنان مدارس و والدین دانش آموزان از طریق برنامه های درون مدرسه
آموزش بهداشت به دانش آموزان، کارکنان مدارس و والدین دانش آموزان از طریق برنامه های خارج از مدرسه.
مراقبت بهداشتی و درمانی دانش آموزان
برای هر گونه اقدام جهت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به دانش آموز باید تعاریف عملی روشنی از دانش آموز نیازمند به مراقبت های بهداشتی و درمانی داشته باشیم و برای انجام این امر نیازمند شاخص های سلامت دانش آموز و معیارهای مداخله هستیم. بنابراین ارائه خدمات بهداشتی درمانی در قالب فعالیت های زیر قابل اجرا میباشد :
ارزیابی سلامت دانش آموز هنگام ورود به پایه اول ابتدایی (ترجیحا پیش دبستانی) و تشکیل و ثبت شناسنامه بهداشتی او به منظور مداخله به هنگام برای رفع مشکل.
انجام معاینات دوره ای براساس دستورالعمل اجرای شناسنامه (پرونده) بهداشتی دانش آموز به منظور مراقبت بهداشتی.
معاینات متناوب بهداشتی با هدف بیماریابی، ارجاع و درمان
مراقبت از دانش آموزان نیازمند مراقبت های ویژه مثل مبتلایان به بیماری های مزمن
مراقبت های فوری در صورت نیاز به کمک های اولیه مثل حوادث، زخم ها و بیماری های ناگهانی
ثبت و گزارش و پیگیری موارد ارجاع شده و مرجوعی از مراکز بهداشتی درمانی
تدارک، نظارت بر ایمنی و بهداشت محیط مدرسه
برای تامین، نگهداری و استفاده از محیط فیزیکی مناسب خدمات زیر مورد تاکید میباشد:
رعایت استانداردهای لازم برای محیط فیزیکی و تاسیسات و تجهیزات بهداشتی مدرسه.
اعمال مدیریت و نظارت بر نگهداری مناسب از امکانات بهداشتی محیط مدرسه
اعمال مدیریت و نظارت بر استفاده مناسب از امکانات بهداشتی موجود.
نظارت بر تغذیه دانش آموزان
بهبود تغذیه کودکان در سنین مدرسه مستلزم مجموعه فعالیت های هماهنگ و برنامه ریزی شده است بهداشت مدارس در پناه آموزش های صحیح به دانش آموزان، والدین و کارکنان مدارس می‌تواند دو اقدام اساسی زیر را در بهبود تغذیه سنین مدرسه انجام دهد:
اول نظارت بر نحوه عرضه و توزیع مواد غذایی به دانش آموزان در داخل و اطراف مدرسه.
دوم عرضه مواد غذایی مغذی و سالم برای ایجاد عادات غذایی مناسب در دانش آموزان
آموزش بهداشت در مدارس
سازمان جهانی بهداشت مفهوم کلی سلامت را بدین شرح تعریف میکند: سلامت عبارت است از رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی و نه فقط فقدان علیلی یا بیماری است و آموزش را اینگونه تعریف میکنند: آموزش یک اصطلاح کلی است که به تمام عوامل و تجربیات و فرایندهایی که بر نحوه کسب اطلاع و طرز فکر و پرورش مهارت ها و تغییر رفتار افراد نفوذ دارند مربوط است.
در سال 1926 میلادی آموزش بهداشت به وسیله دکتر وود چنین تعریف شده است: آموزش بهداشت مجموعه تجربیاتی است که به نحو مطلوبی بر دانش، طرز تلقی و رفتار افراد جامعه موثر بوده و موجب سلامت فردی، اجتماعی و نژادی میشود آموزش بهداشت در مفهوم و معنای کلی خود روش تعلیمی است که از طریق آن میتوان در ایجاد و بهبود عادات و رفتار مطلوب بهداشت فرد، خانواده یا جامعه نقش موثر، مفید و فزاینده ای داشت.
اهداف آموزش بهداشت مدارس
کولبی (Kolbi) نقش مدارس را در کسب آموزش بهداشت چنین تشریح میکند: بهداشت و آموزش، اهداف مرتبط و وابسته بهم هستند و مدارس یکی از راههای همگانی و مطلوب هستند که دستیابی به این دو هدف را فراهم میآورند مدارس از تسهیلات، کارکنان و نظام کارآمد برای حفظ و تقویت بهداشت جوامع برخوردار هستند
اهداف آموزش بهداشت مدارس عبارتند از :
افزایش شناخت در باره فلسفه علم و بهداشت فردی و اجتماعی.
بهبود نگرش نسبت به اتخاذ رفتارهای موثر بر سلامت آن ها.
تقویت مهارت ها و تمایلات افراد در ایجاد رفتارهای موثر در بهداشت.
گسترش مهارت های افراد در حفظ و گسترش بهداشت خانواده و جامعه ای که در آن زندگی میکنند.
بطور خلاصه، افراد جوان با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه خود درکی صحیح از بهداشت داشته باشند. آن ها باید تلاش کنند تا به نحو احسن بر بهداشت جامعه خود تاثیر بگذارند و از امکانات موجود استفاده کرده در جهت ارتقاء بهداشت مدارس خود فعالانه تلاش نمایند.
ـ مدرسه بهترین مکان برای اجرای برنامه های آموزش بهداشت، مدرسه مناسب ترین مکان برای نیل به اهداف آموزش بهداشت میباشد و دانشمندان دلایل زیر را در اثبات این مهم ارائه می‌دهند:
منابع انسانی و تجهیزات و امکانات آموزشی به حد کافی وجود دارد.
حضور موظف دانش آموزان بر اجرای بهتر برنامه تاثیر دارد.
کثرت دانش آموزان.
انتقال پیام ها و آموخته ها به اعضاء خانواده و جامعه.
سازماندهی و روش های آموزش بهداشت مدارس
ارتقاء بهداشت تاثیر گذار در مدارس، بدون آموزش مناسب افراد درگیر، دشوار خواهد بود. در سطح ملی، ما نیازمند برنامه هایی جهت ارتقاء آگاهی گیرندگان خدمت، ارائه کنندگان، سیاستگذاران و برنامه ریزان هستیم. باید مشخص کنیم به منظور ارتقاء بهداشت مدارس چه کسانی، چه نوع آموزش نیاز دارند و دوره های آموزشی برای مربیان و معلمین چگونه سازماندهی شود.
راههای ارتقاء بهداشت از طریق مدارس
1) توسط فراهم آوردن آموزش موثر بهداشت، آموزش بهداشت سنگ بنای ارتقاء بهداشت است.
2) توسط تامین محیطی بهداشتی برای جامعه مدرسه خود.
3) توسط فراهم آوردن موثرترین خدمات بهداشتی ممکن برای جامعه مدرسه.
ایجاد و گسترش مدارس مروج بهداشت
برای تبدیل همه مدارس به مدارس مروج بهداشت، انواع فعالیت های حمایت کننده بوسیله سازمان ها در سطوح مختلف ضرورت دارد. هیچ سازمان یا بخشی به تنهایی نمی‌تواند این نیازها را تامین کند (15) و برای این منظور باید گام های زیر را برداریم:
1) سرمایه گذاری تحصیلات آموزشگاهی باید گسترش یابد. آموزش یک حق اساسی انسان است بنابراین هر کشور داوطلب این برنامه باید آموزش همه گروه های سنی در مدارس را فراهم کند. و نیازهای توسعه ای را تامین نماید و کودکان معلول جسمی و ذهنی نیز از یک زندگی مطلوب باید برخوردار شوند و شرایطی باید فراهم شود که منزلت و اعتماد به نفس آن ها تقویت شود و مشارکت فعال آن ها در جامعه تسهیل گردد.
2) مشارکت کامل دختران در آموزش باید توسعه یابد.
3) هر مدرسه باید محیط آموزشی سالم برای دانش آموزان و محیط کاری سالم برای کارکنان فراهم نماید. محیط مدرسه باید: آب سالم و امکانات بهداشتی را فراهم کند و در برابر بیماری های عفونی محافظت نماید، در مقابل تبعیض، آزار و اذیت و خشونت حفاظت کند واز مصرف توتون و مواد مخدر امتناع نماید.
4) هر مدرسه باید کودکان و نوجوانان همه سطوح تحصیلی را در فرا گرفتن مهارت های زندگی قادر سازد.
5) هر مدرسه باید عنوان دروازه ورودی برای ارتقاء بهداشت و پایگاهی برای مداخله بهداشت بطور موثر فعالیت نماید. مدارس باید در زمانی که امکان پذیر است پیشگیری کنند وقتی موثرند درمان کنند ودر مواقع لازم مشکلات شایع بهداشتی کودکان و کارکنان را ارجاع دهند. مدارس باید غذای سالم و مغذی تهیه کنند و با کمبود ریزمغذی ها مبارزه کنند از بیماری ها پیشگیری نموده و رشد و تکامل دانش آموزان را بهبود دهند. برای کاهش مصرف دخانیات، مواد مخدر، داروهای غیر مجاز و رفتارهای مخاطره آمیز برنامه پیشگیری تدوین نمایند. همچنین تا حد امکان بیماری های انگلی، پوست، دستگاه تنفسی، بیماری های عفونی، مشکلات بینایی، شنوایی، دهان و دندان وروانی را تشخیص داده و برای درمان مناسب ارجاع دهند.
6) جهت افزایش توانمندی معلمین و کارکنان مدارس اقدام شود: تامین منابع برای آموزش، توانا کردن معلمین، کارکنان مدرسه و مدیران برای اداره کردن نیازهای بهداشتی و آموزشی دانش آموزان لازم است. همچنین فراهم ساختن فرصت ها و امکانات جهت آن ها برای بهبود سلامت خودشان ضروری است.
7) شناسایی، تخصیص و هماهنگی و همکاری بخش های مختلف: تقویت همکاری فعال بین وزارتخانه های آموزش و پرورش و بهداشت و سایر وزارتخانه ها و سازمان ها و تعیین کردن خطوط شفاف مسئولیت و پاسخگویی برای برنامه های جامع مدارس باید صورت گیرد.
8) برای تقویت بهداشت و آموزش باید جامعه و مدرسه همکاری کنند: حمایت و تقویت توسط جامعه برای توسعه مدرسه و همکاری سه جانبه بین خانواده و مدرسه و جامعه برای بهبود سلامت کودکان و خانواده ها همچنین مشارکت فعال مدرسه و دانش آموزان در برنامه ها برای ترویج بهداشت و توسعه کل جامعه نقش مهمی را ایفا میکند.
9) برای انجام مطمئن و نتیجه مطلوب، برنامه های بهداشت مدارس باید خوب طراحی، پایش و ارزشیابی شود.
تغذیه در مدارس
تغذیه مناسب یکی از اساسی ترین پایه های سلامتی میباشد تغذیه مناسب به عنوان یکی از محورهای مهم بهداشتی مدرسه مورد توجه بوده است. ارائه رژیم غذایی مناسب به کودکان، نگهداری و توزیع مطلوب همچنین کنترل محل نگهداری و توزیع مواد غذایی در مدرسه بسیار مهم است در برخی مدارس محل هایی برای فروش و عرضه مواد غذایی به دانش آموزان ایجاد شده است که برای کنترل نوع مواد غذایی عرضه شده و بهداشتی بودن آن فرصت بسیار مناسبی است. هر چند فروشندگان دوره گرد در اطراف مدرسه نیز از نکات اساسی در بهداشت تغذیه دانش آموزان میباشد در راستای بهبود تغذیه دانش آموزان مدرسه می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
1) آموزش بهداشت تغذیه: مدرسه بر حسب سن و جنس دانش آموزان می‌تواند در باره تقسیم بندی مواد غذایی، نقش مواد مغذی در بدن، نقش تغذیه و رشد و یادگیری، نحوه تهیه، نگهداری، طبخ و مصرف مواد غذایی، مشکلات تغذیه ای دانش آموزان و بهداشت مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی آگاهی های ارزنده ای ارائه کند.
2) تشویق دانش آموزان به خوردن غذا در زمان های مناسب (وعده و میان وعده ها)
3) کنترل مواد غذایی که دانش آموزان با خود به مدرسه میآورند ومداخله و مذاکره با والدین برای بهبود آن ها.
4) نظارت بر مواد غذایی که در مدرسه توزیع میشود، همچنین همکاری با مراکز بهداشتی درمانی منطقه برای کنترل عرضه مواد غذایی اطراف مدرسه
5) نظارت و هدایت افرادیکه با مواد غذایی سروکار دارند برای معاینات پزشکی ـ بهداشتی.
6) تشویق و ترغیب دانش آموزان برای خرید از محل های مجاز و بهداشتی عرضه کننده مواد غذایی.
7) آموزش و نظارت بر رعایت بهداشت فردی کودکان به ویژه قبل و بعد از صرف غذا.
8) معاینات و آزمون ها برای تشخیص برخی اختلالات تغذیه ای دانش آموزان و ارجاع آن ها برای درمان.
9) همکاری و ترغیب دانش آموزان و خانواده آن ها به کاشت و مصرف میوه و سبزی های دارای برگ سبز تیره در باغچه های خانه و مزارع.
10) مشارکت در اجرای برنامه های کشوری یا منطقه ای تغذیه دانش آموزان مثل آهن یاری دختران دانش آموز.
11) انتقال پیام های مربوط به تغذیه صحیح و غذای سالم به خانواده ها و جامعه از طریق دانش آموزان و کارکنان مدرسه.
12) آموزش و سازماندهی دانش آموزان برای انجام کارهای سازمان یافته جهت بهبود تغذیه دانش آموزان و خانواده ها.
بدیهی است باید زمان احداث ساختمان مدرسه محل مناسبی برای بوفه یا ناهار خوری در نظر بگیرند و تمام اقدامات لازم برای بهداشتی کردن آن از کارگر و مصالح، ساخت و ساز و تجهیز وسایل مورد نیاز صورت بگیرد. همچنین لازم است در زمان های مقتضی نسبت به تعمیر و بهبود شرایط بوفه و ناهارخوری اقدام شود.
8 ـ ایمنی و بهداشت محیط مدارس
کنترل محیط، بهسازی آن و ایجاد شرایط مناسب در محیط مهمترین عاملی است که سلامت دانش آموزان را تضمین میکند. ایجاد محیط بهداشتی مناسب و آموزش استفاده صحیح و نگهداری از فضاها و تسهیلات در اختیار دو اصل اساسی در حفظ و بهبود محیط بهداشتی مدارس هستند. تعیین معیارهای ساخت و ساز و مدیریت بهره برداری و بهسازی می‌تواند مشکلات موجود را مرتفع سازد. براساس گزارش منتشره از سوی دفتر بهداشت مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سال تحصیلی 78ـ1377 از کل 05/107 مدرسه موجود در کشور که تحت پوشش خدمات بهداشت مدارس قرار گرفته اند نشان میدهد که:
81/77 درصد از مدارس بازدید شده از آب آشامیدنی سالم برخوردار بوده اند که شهرستان سبزوار با 6/45 درصد کمترین و گناباد 8/97 درصد بیشترین درصد مدارس دارای آب آشامیدنی سالم را داشتند.
6/66 درصد از مدارس بازدید شده کشور دارای سیستم دفع بهداشتی فاضلاب بودند که کمترین میزان مربوط به سبزوار (1/22 درصد) و سمنان با 3/99 درصد بهترین وضعیت را دارد.
از کل 252140 مستراح بازدید شده، 2/27 درصد نیازمند بهسازی بودند.
5/4 درصد از کل مدارس بازدید شده دارای بوفه بهداشتی بودند.
چنانکه ملاحظه میشود بسیاری از مدارس به علت قدیمی بودن و یا استیجاری بودن اغلب با ساختمان های غیربهداشتی مشکلات فراوانی را بوجود میآورند که نداشتن معیارهای مشخص برای امکانات و تسهیلات بهداشتی و فضاها و تجهیزات بر این مشکلات می‌افزود. از سال 1377 با تشکیل کمیته های هماهنگی بهداشت محیط و مواد غذایی مدرسه که با مشارکت ادارات و بخش های ذیربط از وزارت بهداشت و آموزش و پرورش که در دفتر بهداشت مدارس شکل گرفت تحولی، در روند رویکرد بهداشت محیط رخ داد.
آیین نامه بهداشت محیط مدرسه مشتمل بر 33 ماده و 11 تبصره پس از تدوین مورد بازبینی قرار گرفت و پس از بررسی نهایی توسط کارشناسان بهداشت محیط و بهداشت مدارس کشور برای امضاء وزرای وقت دو وزارتخانه ارائه گردید که به علت تعهدات مالی برای اجرا، آیین نامه مسکوت ماند هرچند این آیین نامه برای اجرا ابلاغ نشده است ولی به لحاظ پشتوانه علمی و تجربی آیین نامه و تلاش گروه های مختلف تخصصی به عنوان معیارهای بهداشت محیط به برخی از مواد آن اشاره می‌کنیم:
برخی معیارهای بهداشت محیط مدارس
ماده 1
محلی که برای احداث مدرسه در نظر گرفته میشود: باید ضمن نزدیک بودن به مسیر وسایط نقلیه عمومی (از کارخانه ها، خطوط راه آهن، بزرگراه ها، بیمارستان ها، خطوط برق فشار قوی، فرودگاه، گورستان، کشتارگاه، دامداری، مرغداری، باغ خانه، محل انباشتن زباله و کود، مراکز پر سر و صدا و پر رفت و آمد و مراکزی که به نحوی ممکن است ایجاد مزاحمت، دود، گرد و غبار و سر و صدا نماید) دور باشد. مدرسه ب
گزارش تخصصی معلمان روش های ارتقای سطح بهداشت فردی دانش آموزان
