بیماری پیش دیابت وضعیتی است که پیشگیری اولیه بخصوص از طریق اصلاح سبک زندگی در آن اهمیت بسزایی دارد. مدل مراحل تغییر رفتار در مداخلاتی که به ارزیابی میزان آمادگی افراد برای تغییر می پردازند، کاربرد دارد. در مشاوره دیابت براساس مدل مراحل تغییر، گزارش ها حاکی از نتایج مثبت در مداخلات می باشد. هدف از مطالعه حاضر جستجو و شناسایی فرایندهای تغییر رفتار، موازنه تصمیم گیری، خود- کارآمدی و مراحل تغییر رفتارهای تغذیه ای براساس کاربرد مدل فرانظریه ای در میان بیماران پیش دیابتی یزدی بود.
مواد و روش ها
نمونه های مطالعه حاضر به صورت هدفمند از میان بیماران پیش دیابتی مراجعه کننده به مراکز بهداشتی، درمانی یزد انتخاب شده بودند. پرسشنامه ای محقق ساخته برای جمع آوری داده های مربوط به مراحل تغییر رفتار، خود- کارآمدی، فرآیندهای تغییر رفتار و موازنه تصمیم گیری به منظور کاهش میزان قند خون ناشتا و کاهش وزن مشارکت کنندگان به کار برده شد و قند خون ناشتا،وزن و قد مشارکت کنندگان مورد سنجش قرار گرفت. بر همین اساس تفاوت مراحل افراد از نظر دموگرافیکی، رفتارهای مرتبط با تغذیه در یک نمونه 220 نفری از افراد پیش دیابتی شامل 110 نفر گروه آزمون و 110 نفر گروه کنترل قبل از مداخله مورد سنجش قرار گرفت. بعد از مداخله گروه آزمون شامل 98 نفر و گروه کنترل شامل 94 نفر بودند که جمعا 192 نفر می شدندکه از میان افراد 30 سال و بالاتر در سال 1391 انتخاب شده بودند. ما از آزمایش قند خون برای تعیین میزان قند خون ناشتای مشارکت کنندگان استفاده کرده و سازه های مدل فرانظریه ای را برای تخمین و تعیین رفتارهای تغذیه ای افراد مورد بررسی، قبل و بعد از مداخله بکار بردیم.
قابلیت اعتماد پرسشنامه نهایی بوسیله محقق در روی نمونه ای 30 نفره به صورت پایلوت مورد ارزیابی قرار گرفت و آلفای کرونباخ 74/0 بدست آمد.سپس قبل از مداخله، مشارکت کنندگان برای ارزیابی سازه های مدل فرانظریه ای به این پرسشنامه و فرم های یادآمد و بسآمد غذایی پاسخ دادند.بعد از جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها، مداخلات آموزشی به صورت بحث گروهی و سخنرانی همراه با توزیع پمفلت و نصب پوسترهای مرتبط برای گروههای مورد بررسی و نمایش فیلم در مراکز بهداشتی- درمانی و متناسب با هر گروه به مدت دو روز انجام گرفت. معیارهای ورود مشارکت کنندگان توانایی خواندن و نوشتن به زبان فارسی و حداقل سوادپنجم ابتدائی بود. سوالات با استفاده از مقیاس 5 تایی لیکرتی بکار برده شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 17 موردتجزیه و تحلیل قرار گرفت و در آنالیز داده ها از آزمونهای میانگین، انحراف معیار، ویلکاکسون، مان یو ویتنی، کولموگروف-اسمیرنوف، تی زوج،تی مستقل و ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده گردید.
نتایج
میانگین سنی مشارکت کنندگان در گروه آزمون و غیرآزمون بترتیب 4/43 و 3/47وانحراف معیار(8)و(9) سال بود. قبل از مداخله تفاوتی بین گروه آزمون و غیرآزمون بر مبنای مدل فرانظریه ای در متغیرهای مورد بررسی، میزان آگاهی و مراحل تغذیه ای مشاهده نگردید. پیش از مداخله آزمودنی های گروه های آزمون و غیرآزمون بترتیب در مراحل تغییر تغذیه ای زیر قرار داشتند:45 و 32 نفر در مرحله پیش تفکر، 31 و 40 نفر در مرحله تفکر، 19 و15 نفر در مرحله آمادگی، 8 و 8 نفر در مرحله عمل، 7 و 15 نفر در مرحله تدوام یا نگهداری قرار داشتند، که بعداز مداخله آموزشی بترتیب در گروه آزمون و غیرآزمون بشرح ذیل قابل مشاهده هستند: صفر و 17 نفر در مرحله پیش تفکر، 11 و 38 نفر در مرحله تفکر، 10 و 14 نفر در مرحله آمادگی، 35 و 12 درمرحله غمل، 42 و 13 نفر در مرحله تداوم یا نگهداری قرار داشتند. تحلیل نتایج مقایسه ای قبل و بعد سایر سازه ها و متغیرها در گروه آزمون نشان داد که نمره خود-کارآمدی قبل از مداخله دارای میانگین 71/22 و انحراف معیار 79/3 وP ( 974/0) بوده که بعد از مداخله بترتیب64/23و 15/3 و 020[1]/0 شده است ،نمره موازنه تصمیم گیری نیز قبل از مداخله دارای میانگین 81/25 ، انحراف معیار 63/3 و 333/0= Pبود که بعد از مداخله بترتیب 97/32، 48/4 و صفر 1گردیده است که نشانگر رابطه آماری معنی داری با مراحل تغیر رفتارهای تغذیه ای در بیماران پیش دیابتی می باشد.
بحث و نتیجه گیری
براساس عوامل تاثیرگذار روی مراحل تغییر رفتارهای تغذیه ای در افراد پیش دیابتی، برنامه ای به منظورایجاد تعادل و همگنی در سبک زندگی آنان طراحی گردید که نشان داد آموزشهای ارائه شده مبتنی بر مدل فرانظریه ای در تغییر رفتارهای تغذیه ای آزمودنی ها تاثیرگذار بوده است. لذا طراحی و اجرای مداخلات مشابه روی همه بیماران پیش دیابتی ضروری بنظر میرسد. مداخلات آموزشی برای افرادی که در مراحل قبل از عمل قرار دارند باید مبتنی بر آگاه سازی از منافع بهداشتی تغذیه سالم، افزایش خود-کارآمدی و بهبود و ارتقاء توانایی آنان برای برنامه ریزی غذایی جهت کاهش میزان قند خون و کاهش وزن باشد.زیرا منافع درک شده بهداشتی تغذیه و برنامه ریزی غذایی در مشارکت کنندگانی که در مراحل عمل قرار دارند در مقایسه با افرادی که در مراحل قبل ازعمل قرار دارند بمراتب بیشتر و قویتر است.
کلمات کلیدی:
مراحل تغییر رفتار، مدل فرانظریه ای، تغذیه ، پیش دیابت
فصل اول: معرفی پژوهش 1۵
1-1)مقدمه ( بیان مسئله)۱۹-۱۶
1-2)اهمیت موضوع 2۱-۱۹
فصل دوم: کلیات و مروری برمطالعات پیشین 2۲
2-1) کلیات2۳
2-2) تعریف دیابت2۳
2-3) طبقه بندی دیابت 2۳
2-3-1) دیابت ملیتوس یا دیابت اولیه 2۴-2۳
2-4) عدم تحمل گلوکز2۴
2-5) دیابت ثانویه2۴
2-6) تست تشخیص دیابت2۵-۲۴
2-7) عوامل خطرابتلا به دیابت2۵
2-7-1) سن2۵
2-7-2) جنس 2۵
2-7-3) ازدواج2۵
2-7-4) چاقی 2۵
2-7-5) رابطه پرخوری با دیابت۲۶-۲۵
2-7-6) نقش عوامل ارثی در ابتلا به دیابت۲۶
2-8) کنترل بیماری دیابت ۲۶
2-9) تغذیه و رژیم درمانی در پیش دیابت۲۷-۲۶
2-10) استراتژی تغذیه درمانی در بیماران پیش دیابتی ۲۷
2-11) مصرف پروتئین در بیماران پیش دیابتی ۲۸-۲۷
2-12) مصرف چربی در بیماران پیش دیابتی ۲۸
2-13) مصرف کربوهیدرات ها در بیماران پیش دیابتی ۲۹-۲۸
2-13-1) مضرات رژیم بدون کربوهیدراتها۲۹
2-13-2) عوارض دریافت کم و زیاد کربوهیدراتها۲۹
2-14) مصرف فیبر در بیماران پیش دیابتی۲۹
2-15) مصرف چربی در بیماران پیش دیابتی 3۰
2-16) آموزش خودمدیریتی و تغییر رفتار در بیماران پیش دیابتی۳۰
2-17) ویتامین ها و پیش دیابت3۰
2-17-1) خصوصیات ویتامین های محلول در چربی3۰
2-17-1-1) ویتامین A3۱-3۰
2-17-1-2) ویتامین D یا کالسیفرول3۱
2-17-1-3) ویتامین E3۱
2-17-1-4) ویتامین K3۱
2-17-2) خصوصیات ویتامین های محلول در آب3۲-3۱
2-17-2-1) ویتامین C 3۲
2-17-2-2) ویتامین های گروه B 3۲
2-17-2-2-1) ویتامین B1( تیامین)3۳-3۲
2-17-2-2-2) ویتامین B2 (ریبوفلاوین) 3۳
2-17-2-2-3) ویتامین B3 ( نیاسین)3۳
2-17-2-2-4) ویتامین B5 ( پانتوتنیک اسید)3۴-3۳
2-17-2-2-5) ویتامین B6( پیریدوکسین)3۴
2-17-2-2-6) ویتامین B8( بیوتین) 3۴
2-17-2-2-7) ویتامین B9( فولیک اسید)3۵-۳۴
2-17-2-2-8) ویتامین B123۵
2-18) مواد معدنی و بیماران پیش دیابتی 3۵
2-18-1) کلسیم (Ca)۳۵
2-18-2) فسفر …………………………………………………………………………(P)۳۶-3۵
2-18-3) گوگرد (S)۳۶
2-18-4) منیزیم (Mg)۳۶
2-18-5) سدیم (Na)۳۶
2-18-6) پتاسیم (K) ۳۶
2-18-7) کلر (Cl)۳۶
2-18-8) آهن (Fe)۳۷-۳۶
2-18-9) روی (Zn) ۳۷
2-18-10) سلنیوم (Se)۳۷
2-18-11) مس (Cu)۳۸-۳۷
2-18-12) ید (I)۳۸
2-18-13) فلوئور (F)۳۸
2-18-14) منگنز (Mn)۳۸
2-18-15) کروم (Cr)۳۸
2-18-16) نیکل (Ni)۳۸
2-18-17) آب (H2O)۳۸
2-19) گروههای غذایی و پیش دیابت ۳۹
2-19-1) شیر و محصولات آن۳۹
2-19-2) گروه گوشت۳۹
2-19-3) گروه حبوبات۳۹
2-19-4) گروه سبزیجات4۰-۳۹
2-19-5) گروه میوه جات4۰
2-19-6) گروه غلات4۰
2-19-7) گروه نوشیدنی ها4۰
2-19-8) گروه آجیل ها4۱-4۰
2-20) چاقی و پیش دیابت4۱
2-20-1) انواع چاقی4۱
2-20-2) علل چاقی4۱
2-20-3) درمان چاقی4۳-4۲
2-21) عوارض دیابت4۳
2-21-1) عوارض حاد دیابت4۳
2-21-1-1) هیپوگلیسمی 4۳
2-21-1-2) کتو اسیدوز دیابتی 4۴-4۳
2-21-1-3) اغماء هیپراسمولار غیرکتونی4۴
2-21-2) عوارض دیررس دیابت4۴
2-21-2-1) بیماریهای عروق کوچک4۴
2-21-2-2) بیماریهای عروق بزرگ4۴
2-21-2-3) نوروپاتی4۴
2-21-2-1-1) مهمترین بیماریهای عروق کوچک بیماریهای چشمی و کلیوی هستند4۴
2-21-2-1-1-1) رتینوپاتی دیابتی4۵-4۴
2-21-2-1-1-2) نفروپاتی دیابتی4۵
2-21-2-2) بیماریهای عروق بزرگ4۵
2-21-2-2-1) نوروپاتی دیابتی ۴۶
2-22) اجرای رژیم غذایی با مدیریت خود بیمار۴۶
2-22-1) مرحله اول: ارزیابی و برآورد۴۶
2-22-2) مرحله دوم: اهداف رفتاری- پزشکی۴۶
2-22-3) مرحله سوم: اجرای مداخله آموزشی۴۶
2-22-4) مرحله چهارم: ارزشیابی۴۷
2-22-5) مرحله پنجم : ارائه گزارش مستند۴۷
2-23) پیشگیری از ابتلا به دیابت۴۷
2-24) اهداف سازمان بهداشت جهانی در مورد دیابت۴۷
2-25) نقش رفتار در کنترل و پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر۴۸-۴۷
2-26) علل استفاده از تئوریها و مدلها۴۸
2-27) تئوری۴۸
2-28) استفاده از تئوری ها ومدلها در آموزش سلامت۴۸
2-29) مدلها۴۸
2-30) مدل فرانظریه ای۴۹-۴۸
2-31) سازه های مدل فرانظریه ای۴۹
2-31-1) مراحل تغییر ۴۹
2-31-1-1) مرحله پیش تفکر۴۹
2-31-1-2) مرحله تفکر ۴۹
2-31-1-3) مرحله آمادگی5۰
2-31-1-4) مرحله عمل5۰
2-31-1-5) مرحله نگهداری5۰
2-32) خود- کارآمدی / وسوسه5۰
2-33) موازنه تصمیم گیری5۱-5۰
2-34) فرآیندهای تغییر5۱
2-34-1) آگاهی افزایی 5۱
2-34-2) آزادی اجتماعی 5۱
2-34-3) تسکین نمایشی 5۱
2-34-4) خودارزیابی مجدد5۲-5۱
2-34-5) خود آزادی 5۲
2-34-6) شرطی سازی تقابلی 5۲
2-34-7) کنترل محرک5۲
2-34-8) مدیریت تقویت5۲
2-34-9) ارتباطات یاری دهنده5۲
2-34-10) ارزیابی مجدد محیط5۳
2-35) عوامل تسهیل کننده فرد در طول مراحل تغییر و نقش سازه خود-کارآمدی5۳
2-36) برای حرکت از مرحله پیش تفکر به مرحله تفکر،توجه به موارد زیر مفید می باشد5۳
2-37) برای حرکت ازمرحله تفکر به مرحله آمادگی، توجه به موارد زیر مفید می باشد5۳
2-38) برای حرکت از مرحله آمادگی به مرحله عمل، توجه به مواردزیر مفید می باشد5۳
2-39) برای حرکت از مرحله عمل به مرحله تداوم یا نگهداری، توجه به موارد زیر مفید می باشد5۳
2-40) استراتژی برای بیماران پیش دیابتی درمرحله پیش تفکر5۳
2-41) استراتژی برای بیماران پیش دیابتی در مرحله تفکر 5۴
2-42) استراتژی برای بیماران پیش دیابتی در مرحله آمادگی5۴
2-43) استراتژی برای بیماران پیش دیابتی در مرحله عمل5۴
2-44) استراتژی برای بیماران پیش دیابتی در مرحله تداوم یا نگهداری5۴
2-45) محدودیتهای مدل فرانظریه ای 5۴
2-46) مروری بر مطالعات انجام شده در ایران و جهان۵۹-5۴
فصل سوم: مواد و روشها 6۰
3-1) مواد پژوهش6۱
3-1-1) اهداف پژوهش6۱
3-1-1-1) هدف کلی 6۱
3-1-1-2) اهداف ویژه 6۱
3-1-1-3) اهداف کاربردی 6۲-6۱
3-2) سوالات و فرضیات6۲
3-3) متغیرهای اصلی مطالعه و تعریف آنها 6۲
3-3-1) مدل مراحل تغییر6۳-6۲
3-3-2) مراحل تغییر 6۳
3-3-3) خود- کارآمدی 6۳
3-3-4) موازنه تصمیم گیری 6۳
3-3-5) فرآیندهای تغییر6۴-6۳
3-3-6) ابزارگردآوری داده ها6۴
3-3-6-1) پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک 6۴
3-3-6-2) پرسشنامه مراحل تغییر پنجگانه 6۵-6۴
3-3-6-3) پرسشنامه خود-کارآمدی 6۵
3-3-6-4) پرسشنامه موازنه تصمیم گیری 6۵
3-3-6-5) پرسشنامه فرآیند تغییر رفتار6۵
3-3-6-5-1) سوالات آگاهی افزایی 6۵
3-3-6-5-2) سوالات تسکین نمایشی 6۵
3-3-6-5-3) سؤالات ارزیابی مجدد محیط ۶۶-6۵
3-3-6-5-4) سؤالات خود ارزیابی مجدد ۶۶
3-3-6-5-5) سؤالات آزادی اجتماعی ۶۶
3-3-6-5-6) سؤالات ارتباطات یاری دهنده۶۶
3-3-6-5-7) سؤالات شرطی سازی تقابلی ۶۶
3-3-6-5-8) سؤالات مدیریت تقویت ۶۶
3-3-6-5-9) سؤالات خود آزادی ۶۶
3-3-6-5-10) سؤالات کنترل محرک ۶۶
3-3-6-6-) پرسشنامه بسآمد مصرف هفتگی مواد غذایی ۶۷-۶۶
3-3-6-7) پرسشنامه یادآمد خوراک 24 ساعته ۶۷
3-4) اعتبار و اعتماد علمی مقیاس ها۶۷
3-4-1) اعتبار یا روایی پرسشنامه ها۶۷
3-4-2) اعتماد یا پایایی پرسشنامه ها۶۷
3-5) روش پژوهش ۶۷
3-5-1) نوع پژوهش ۶۸
3-5-2) جامعه و واحدهای مورد پژوهش۶۸
3-5-3) حجم نمونه و روش نمونه گیری ۶۸
3-5-4) روش جمع آوری داده ها۶۸
3-5-5) روش تجزیه و تحلیل داده ها۶۹-۶۸
3-5-6) ملاحظات اخلاقی ۶۹
3-5-7) محدودیت ها، مشکلات و موانع تحقیق ۶۹
فصل چهارم: نتایج پژوهش 7۰
4-1) نتایج 7۱
4-1-1) مشخصات دموگرافیک، متغیرهای زمینه ای و سایر نتایج1۳۷-7۱
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری1۳۸
5-1) بحث 1۳۹
5-2) عوامل دموگرافیک1۳۹
5-3) آگاهی14۰-1۳۹
5-4) مصرف غذاهای فاقد قندهای ساده ومناسب برای بیماران پیش دیابتی14۰
5-5) سازه های مدل فرانظریه ای15۳-14۰
5-6) نتیجه گیری15۴
5-7)پیشنهادات15۵-15۴
6) منابع ومآخذ1۸۷-1۵۶
7) ضمائم1۸۸
7-1) طراحی برنامه آموزشی 20۱-1۸۹
7-2) جزئیات طراحی مداخله آموزشی بر مبنای مدل فرانظریه ای پروچسکا و همکاران در بیماران پیش دیابتی 2۰۹-20۲
7-3)ماتریس اهداف برنامه نزدیک در مطالعه حاضر برای انجام اقداماتی به منظور پیشگیری از ابتلا به دیابت
21۵-21۰
7-4) پرسشنامه بررسی وضعیت تغذیه افراد پیش دیابتی شهر یزد و طراحی و اجرای برنامه مداخله جهت ارتقاء آن براساس مدل فرانظریه ای 22۵-2۱۷
7-5) فرم یادآمد خوراک24 ساعته2۲۶
7-6) فرم بسآمد مصرف مواد غذایی هفتگی2۲۹-2۲۷
7-7) محتوای پمفلت ها 2۴۹-23۰
7-8)محتواپوسترها(بنرها)25۲-25۰
چکیده انگلیسی25۴-25۳
فهرست جداول2۵۶-25۵
نامه پذیرش مقاله انگلیسی2۵۷
تصویر پمفلت ها26۲-2۵۸
تصویر پوسترها(بنرها)26۴-26۳
کتابچه راهنمای آموزشی3۲۶-2۶۵
پیام های بهداشتی33۱-3۲۷
دانلود پایان نامه بررسی وضعیت تغذیه افراد پیش دیابتی شهر یزد و طراحی و اجرای برنامه مداخله جهت ارتقاء آن
