پس از دوره فتوحات در تمدن اسلامی و گسترش اسلام به ایران و روم و با شروع نهضت ترجمه، این بار نوبت به اندیشمندان مسلمان رسید که با توجه به علوم دیگر کشورها و نبوغ خود، گامی در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی بردارند و در این بین گسترش و پیشرفت علوم مورد توجه قرار گرفت. از بین علومی که مسلمانان علاوه بر انگیزه‌های شخصی مانند تجارت به دلیل فقه اسلامی نیز مانند تقسیم ارث، خراج، جزیه و... نیاز به آن داشتند علم ریاضی بود. مسلمانان ابتدا با ترجمه کتب ریاضی ایرانی، رومی و هندی با پیشرفت‌های این علم آشنا شدند و به مرور خود توانستند در این زمینه فعالیت کرده و ابداعات بسیاری در این علم به وجود آورند. در این مقاله که با روش کتابخانه‌ای تهیه گردیده است به این دستاوردها اشاره شده و سپس به معرفی اندیشمندان مسلمان علم ریاضی در قرون سوم و چهارم اشاره شده است.
مقدمه:
«در تاریخ غرب، نوابغ جهانی، مانند لئوناردو داوینچی، معدود هستند. ولی در اسلام، این نوابغ از الکندی تا رازی، و از بیرونی تا ابن سینا و دهها تن دیگر، «هنگی» را تشکیل می‌دهند.» (گارودی:1364:106) در تمام قرون وسطی، پیشرفت ریاضیات تنها مدیون نبوغ ریاضی مسلمین بود. ترجمه‌ی آثار هندی مانند سدهانتا و آثار یونانی مانند اصول اقلیدس و نیز آثار سریانی و قبطی، بر رونق علم ریاضی مسلمین افزود. علت توجه اعراب به ریاضیات، علاقه آنها به تجارت بود و دانستن ریاضی مبنای بازرگانی است. (عطائی اصفهانی: 1378: 147) پس با توسعه‌ی تجارت در قرن چهار و پنج هجری، بر نیاز مسلمین به آگاهی از ریاضیات، افزوده شد. به جز توجه اعراب به بازرگانی باید گفت که گسترش تشکیلات اداری و دیوان محاسبات و به وجود آمدن سیستم دقیق مالیاتی در عصر عباسی هم سبب توسعه‌ی ریاضیات گشت. ریاضیات در علم و هنر اسلامی، راهی است برای درک وحدت الهی. (گارودی:1364:108) در همان زمانی که مسلمانان به پیشرفت‌های بزرگی در ریاضیات رسیده بودند، در تمام اروپا تنها یک ریاضیدان مشهور به نام آلکوین، وجود داشت که دانش او از بعضی اصول مقدماتی تجاوز نمی‌کرد. (حکیمی: بی تا:151-152) باید توجه داشت که ریاضیات اسلام به چند شاخه‌ی حساب، هندسه، مثلثات و جبر تقسیم می‌شود که مسلمانان در برخی شاخه ها نوآوری داشتند و در برخی مبدع آن بودند. هندسه معرب واژه‌ی پهلوی هندازک یا اندازه است. (کرامتی: 1380: 34) مسلمانان در هندسه، کار یونانیان را دنبال کردند و اصول اقلیدس را شرح وترجمه نمودند. (حکیمی: بی تا: 152) اصول هندسه اقلیدس در زمان هارون به عربی ترجمه شد. (تقی زاده: 1379: 132) اقلیدس، بطلمیوس، ارشمیدس، بلیناس و فیثاغورس از ریاضیدانان مشهور یونانی در بین مسلمین بودند. مسلمانان در هندسه چندان نوآوری نداشتند ولی با ترجمه و شرح آثار یونانیان، در واقع نگذاشتند این علم به فراموشی سپرده شود و آن را حفظ کردند و می‌توان گفت که اروپاییان، هندسه‌ی یونان را از مسلمانان گرفتند. (حلبی:1365: 261) این مسلمانان بودند که با ترکیب جبر وهندسه، اصول هندسه تحلیلی دکارت را به وجود آوردند. کارادوو می‌گوید که اعراب هندسه دانان خوبی بودند و از همین جهت نمی‌توانستند جبر را بدون کمک از پایه‌های هندسی ادراک و توصیف کنند
چکیده:
مقدمه:
ریاضیدانان مسلمان قرن سوم هجری:
ریاضیدانان مسلمان قرن چهارم هجری:
نتیجه
پی نوشت ها:
شامل 17 صفحه فایل word