بحث کالیبراسیون در اندازه گیری ها دارای اهمیت زیادی است، چرا که بدون کالیبراسیون نمی توان درست اندازه گیری کرد.
بدون اندازه گیری صحیح، نمی توان آزمایش و پژوهش انجام داد و بدون آزمون و تحقیق نیز نمی توان در عرصه دانش و فناوری پیشرفت کرد.
کالیبراسیون به طور کلی به معنای قاعده مند و اصولی نمودن هر وسیله به لحاظ کمیت و کارایی است.
تعریف کالیبراسیون :
دراستاندارد ملی ایران در بخش "واژه ها و اصطلاحات پایه و عمومی اندازه شناسی" کالیبراسیون چنین تعریف شده است :
- تعریف اول: مقایسه ابزار دقیق، با یک مرجع استاندارد آزمایشگاهی در شرایط استاندارد، جهت اطمینان از دقت و سلامت آن و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن استاندارد وتنظیم آن در مقایسه با استاندارد
- تعریف دوم: تعیین میزان انحراف از استاندارد (Reference)را کالیبراسیون گویند
در واقع کالیبراسیون تعیین خطاست
تاریخچه کالیبراسیون
اگرچه سابقه علم اندازه گیری و کالیبراسیون به قدیمی ترین تمدنهای بشری باز می گردد، اما با تغییر نوع روابط بین کشورها نسبت به زمان قدیم و گسترش این ارتباطات از سال 1875 به بعد سیستم اندازه گیری بصورت یکسان از طرف اکثر کشورها و رفته رفته تمامی آنها پذیرفته شد. بنابراین با هماهنگ شدن این نظام ضرورت بوجود آمدن زبانی مشترک در این رابطه نیز عیان گردید.
تنها کالیبراسیون صحیح و دوره ای به نتایج خروجی دستگاهها کیفیت می بخشد.
اهداف اصلی کالیبراسیون:
- برای اطمینان از قرائت هایی که صورت می گیرد
- برای تعیین درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه
- برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استاندارد مرجع
چرا دستگاه های کالیبراسیون باید به طور دوره ای کالیبره شوند؟
زیرا گذشت زمان، فرسودگی، حوادث غیر قابل پیش بینی باعث می شوند تا قابلیت ردیابی نتایج آنها با استانداردها زیر سوال رفته و نیازمند تایید مجدد باشند. برای تجهیزات کالیبره شده گواهی نامه ی کالیبراسیون صادر شده و ضمیمه ی دستگاه می گردد.
کدام دستگاه ها باید کالیبره شوند؟
هر وسیله ای که برای اندازه گیری به کار می رود نیاز به تعیین صحت و دقت (کالیبراسیون) دارد.
چگونگی کالیبراسیون:
شیوه اجرایی کالیبراسیون
- کلیه دستگاههای آزمون و اندازه گیر در شعبات و کارگاههای مختلف همواره باید مورد بررسی بازرسین فنی قرار گرفته و در صورتی که تاریخ اعتبار آنها پایان یافته و یا در شرف اتمام است، جهت کالیبره دورهای توسط فرم مخصوص به آزمایشگاه کالیبراسیون فرستاده شود.
- دستگاه مطابق روش استاندارد توسط کارکنان آزمایشگاه مورد آزمایش و کالیبره قرار میگیرد.
- اگر دقت دستگاه با دقت بیان شده در کتابچه فنی و یا مرجع استاندارد مربوطه مطابقت داشته باشد برچسب مخصوص کالیبراسیون بر روی دستگاه نصب خواهد شد.
- در این برچسب تاریخ کالیبره و تاریخ انقضا آن به طور وضوح قید گردیده است. در غیر این صورت دستگاه تعمیر یا تنظیم خواهد شد.
متخصصی که دستگاه را کالیبره مینماید الزاماً باید فرم مخصوص اطلاعاتی دستگاه را تکمیل نموده و آن را با امضا خود تأیید کند و برچسب مخصوص کالیبراسیون را نیز ممهور نموده و در جایی که به وضوح دیده شود، در روی دستگاه بچسباند.
فرم اطلاعاتی که به عنوان گواهینامه صادر میشود حتماً باید توسط مسؤول آزمایشگاه بررسی و مورد تأیید قرار گیرد، دستگاه پس از انجام کلیه مراحل به کارگاه و یا شعبه مربوطه ارسال می گردد.
چگونگی کالیبراسیون:
سیستم های کالیبراسیون را می توان به چهار گروه زیر تقسیم کرد :
1-کالیبراسیون جهت بازرسی و تصحیح
باتوجه به نتایج حاصل از بازرسی ،تصحیح اعمال می شود. تا وقتی که خطا در حدود قابل قبول سیستم اندازه گیری باشد، نیازی به تصحیح نیست و از وسیله ی اندازه گیری می توان استفاده کرد. اما اگر خطای مقادیر مورد اندازه گیری از حدود قابل قبول بیشتر باشد اعمال تصمیمات لازم ضروری است.
2- کالیبراسیون فقط به منظور بازرسی
اگر خطای مقادیر مورد اندازه گیری که از اعمال بازرسی حاصل می شوند در حدود تعریف شده باشد، از دستگاه اندازه گیری می توان استفاده کرد.از آنجا یی که تصحیح ویا تعمیر دستگاه اندازه گیری گران است با بازرسی های دوره ای تا زمانی که خطای وسیله اندازه گیری در حدود تعریف شده باشد استفاده از آن بلامانع است.چنانچه خطاها ازحدود تعریف شده تجاوز کنند وسیله اندازه گیری را باید کنار گذاشت ویا تقلیل رده وکلاس داد.
3- کالیبراسیون فقط به منظور تصحیح
در این روش بازرسی انجام نمی شود اما تصمیمات لازم جهت رسیدن به مفهومی معادل کالیبراسیون جدید واستفاده از وسیله اندازه گیری انجام می شود. به عنوان مثال تصحیح نقطه صفر وسیله اندازه گیری که به صورت دوره ای انجام می پذیرد، استفاده مجدد از آن را امکان پذیر مینماید.چنانچه نقطه صفر تغییر کرده باشد ، با تصحیح مجدد می توان وسیله اندازه گیری را تنظیم نمود.
4- عدم کالیبراسیون
در این روش بدون انجام بازرسی و تصمیمات لازم از دستگاه اندازه گیری استفاده می شود . در این حالت به دلیل آنکه مقدار بعضی از خطاهای مشخص دستگاه از حدود کنترل تعریف شده برای وسیله اندازه گیری در فرایند تولید کوچکترند، بدون انجام کالیبراسیون دوره ای از وسیله اندازه گیری استفاده می شود .
وضعیت کالیبراسیون :
پس از انجام کالیبراسیون وضعیت کالیبراسیون ابزار باید مشخص باشد .
این بدین معنی است که به طریقی ابزارهایی که کالیبره شده اند را مشخص کنیم . برای این منظور معمولا از یک برچسب کالیبراسیون استفاده می شود .
توصیه می شود که این برچسب با برچسبی که برای شناسایی ابزار استفاده می شود متفاوت باشد .
مواردی که باید در وضعیت کالیبراسیون مشخص شوند عبارتند از :
1.کالیبره بودن ابزار
2. دقت و صحت واقعی ابزار
3. تاریخ انجام کالیبراسیون بعدی
4. محدودیت های کاربرد و استفاده از ابزار
بر چسب های کالیبراسیون دارای انواع مختلفی هستند:
1: بر چسب مخصوص استانداردهای اولیه به رنگ قرمز
2: برچسب مخصوص استانداردهای ثانویه به رنگ طلایی
3: برچسب مخصوص استانداردهای کاری به رنگ سبز
4: بر چسب مخصوص کلیه دستگاههای متفرقه به رنگ سفید
5: بر چسب (NO CALIBRATION REQUIRED) (NCR) مربوط به تجهیزاتی که نیاز به کالیبراسیون ندارند.
6: بر چسب (CALIBRATION BEFORE USE )(CBU) مربوط به تجهیزاتی که به ندرت استفاده می شوند.
کالیبره کردن دماسنج
1- هدف و دامنه کاربرد
هدف از تدوین این استاندارد ارائه روش کالیبراسیون دماسنجهای مایع در شیشه دقیق براساس LTS-90 است. این نوع دماسنجها در کارهای عملی تحقیقاتی و صنعتی دقیق کاربرد دارد.
2- اصطلاحات و تعاریف
1-2 دماسنجهای مایع در شیشه دقیق
دماسنجهایی هستند که زینه بندی آنها 0/01، 0/02، 0/05یا 0/1درجه است.
2-2 دماسنجهای مایع در شیشه معمولی
دماسنجهایی هستند که زینه بندی آنها از 0/1درجه بیشتر است و در مصارف عمومی کاربرد دارند.
3-2 دماسنجهای مایع در شیشه با فروبری جزیی
دماسنجهایی هستند که تا ارتفاع معینی که با خط یا عددی مشخص میشود، قابل فروبری هستند.
3- مایعات مورد استفاد در حمام مقایسه
مایعات مختلفی در حمامهای مقایسه گوناگون مصرف میشود. که در حمامهای مقایسه موجود در آزمایشگاههای بخش دمای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران استفاده میشود.
4- مقدمات کالیبراسیون
5-1 ایجاد نقطه ذوب یخ صفر درجه سلسیوس
برای تصحیح نقطه صفر درجه سلسیوس در صورت وجود زینه صفر درجه سلسیوس، کالیبراسیون دماسنج تحت آزمون در آن نقطه الزامی است.
جهت تهیه نقطه ذوب یخ از فلاسک ویژه دو جداره به طریقه زیر استفاده میشود:
فلاسک کاملا با آب مقطر شسته و پاک میگردد، آنگاه یخ تهیه شده از آب مقطر توسط ماشین یخ خردکن کاملا خرد شده و به همراه اندکی آب مقطر در داخل فلاسک ریخته میشود. هنگامی که یخ شروع به ذوب شدن میکند در صورت رعایت موارد بالا، با دقتی برابر 0/002 ± درجه سلسیوس دمای ذوب یخ حاصل خواهد شد.
شامل 16 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله کالیبراسیون
